Het bolledozenplan van VPK Packaging

Een cyclische dip, een energiebeleid dat onzekerheid zaait en een verzadigde West-Europese markt hebben de groei van VPK ingepakt. Maar de beursgenoteerde producent van kartonnen verpakkingsmateriaal uit Oudegem heeft een slim plan bedacht om ten oosten, ten zuiden én/of ten westen van de thuisbasis te investeren in een nieuw elan.

Eet u straks verse komkommers uit deze Trends? Die kans is behoorlijk groot, al moet u het moeilijkste wel zelf doen: Trends op de stoep bij het oud papier zetten. Daarna neemt de onzichtbare hand van de markt het werk over. De beursgenoteerde verpakkingsgroep VPK Packaging bijvoorbeeld koopt dat oud papier op om er zijn papiermolens mee te voeden en van dat papier maakt het Dendermondse bedrijf vervolgens kartonnen verpakkingsmateriaal van alle slag, zoals de kartonnen dozen om komkommers in te bewaren.

Papier en karton: klassieker kan een industrie nauwelijks zijn, maar het is er wel eentje met toegevoegde waarde. Oud papier is vandaag 70 euro per ton waard, maar aan het eind van het proces lopen bij VPK verpakkingen van de band die 900 euro per ton waard zijn. “Deze toegevoegde waarde staat garant voor onze winstgroei op lange termijn,” zegt Pierre Macharis, de gedelegeerd bestuurder van het familiebedrijf.

VPK trok in de aandelenhype van de tweede helft van de jaren negentig naar de beurs, maar is een van de weinigen die het verhaal dat ze toen aan beleggers sleten, intussen hebben waargemaakt. Dat verhaal – rendabele groei op de West-Europese thuismarkt – is af en het bedrijf is straks schuldenvrij. “Bij VPK móéten ze dus denken aan een grote operatie, kwestie van de beleggers een nieuw groeiverhaal aan te bieden,” zegt Serge Pattyn, die voor KBC Securities het aandeel volgt. “Wat staan ze anders nog op de beurs te doen? Een operatie van 50 à 100 miljoen euro ligt binnen de mogelijkheden van het bedrijf.” Macharis: “VPK is klaar om een grote sprong voorwaarts te maken. We zijn altijd geïnteresseerd in nieuwe markten.”

Cyclische dip

Maar eerst terug naar de orde van de dag en dat verhaal is minder leuk. “We zitten nog in een cyclische dip die typisch voor onze sector is,” zegt Macharis. Die cyclus is VPK om verschillende redenen ongunstig gezind. Eén: oud papier, voor 85 % de grondstof van VPK, wordt alsmaar duurder. De prijs lijkt zelfs zijn cyclische karakter te verliezen en een continu stijgende trend te vertonen. Reden voor deze prijsstijging is eenvoudig: de vraag is fors gestegen. Niet alleen slorpt de nieuwe papiermolen van Stora Enso in de Gentse Kanaalzone heel wat oud papier op, dezer dagen vertrekken ook schepen vol oud papier naar China. En VPK kan niet anders dan de prijs te betalen. “Oud papier is onze enige grondstof. Al wat we kunnen doen, is de inzamelorganisatie uitbouwen,” zegt Pierre Macharis.

Twee: het huidige energiebeleid staat garant voor stijgende kosten en toenemende onzekerheid. In die mate zelfs dat VPK een investering van 100 miljoen euro in extra papiercapaciteit in België schrapt (zie kader: “België onderhandelde slecht in Kyoto”).

De stijgende productiekosten doen vooral pijn omdat de papierprijzen die stijgende trend niet volgen. Overcapaciteit in Europa belet dat VPK de extra kosten kan doorrekenen aan de klant, zodat er nu geen geld te verdienen valt met de papierproductie. VPK verdient zijn winst dan ook bijna uitsluitend aan de verpakkingsbusiness, al wil ook daar de cyclus nog niet mee. Het is wachten op echt conjunctuurherstel voordat de consumptie de vraag naar verpakkingen herstelt.

Moet het nog gezegd dat de marges van VPK onder zware druk staan. De resultaten van 2003 vielen tegen; de bedrijfswinst bijvoorbeeld daalde met 8 %. Neen, de financiële markt had beter verwacht, met navenante druk op de aandelenkoers. “Toch durf ik onze resultaten goed te noemen,” zegt Macharis. “In tijden van laagconjunctuur hadden we een sterke kasstroom van 61 miljoen euro. En de verkoop steeg met 4 % in een markt die met 3 % kromp.”

Dat betekent niet dat VPK in een dal zit waar het niet uit kan kruipen. Maar een fikse winstgroei zit er de eerstkomende jaren in elk geval niet in. Pas vanaf 2006 is bijvoorbeeld de winst van 2001 weer haalbaar.

Adieu papier?

Kan VPK dan niet beter de papierproductie laten voor wat ze is, deze business verkopen en zich toeleggen op de eigenlijke kernactiviteit, het fabriceren van kartonnen verpakkingen? Papier is tenslotte een grondstof en dus onderhevig aan de harde wetten van vraag en aanbod, met alle financiële gevolgen van dien. Maar het leveren van verpakkingen is een vorm van dienstverlening. In dat geval heeft een bedrijf toch iets meer greep op de prijzen en kan het werken aan klantgetrouwheid. VPK produceert bijvoorbeeld niet alleen meer bruine dozen, maar kan in vierkleurendruk een aantrekkelijke verpakking afleveren. “Ook timing is een belangrijk element in onze dienstverlening geworden. Grote klanten kunnen rechtstreeks bestellingen plannen in ons productieproces,” zegt Pierre Macharis. En op het vlak van het inpakken van voeding is VPK de onbetwiste nummer één.

Dus waarom nog papier produceren? Pierre Macharis: “Het is eigenlijk heel simpel. De eigen papierproductie is een strategische schakel in onze verpakkingsdienst. Tijdelijk kunnen we op de markt wat papier aankopen in plaats van het zelf maken, maar het is van strategisch belang dat we op lange termijn evenveel papier als karton maken. Want we kunnen die verpakkingsdienst pas aanbieden als we zelf ons eigen papier maken en op die manier zorgen voor bevoorradingszekerheid van dat papier dat we nodig hebben.”

De sprong voorwaarts

De klassieke markt van VPK is de Benelux en West-Europa en is het gevolg van een olievlekstrategie. Dankzij de beursintroductie kon de stek op de Franse markt (door de overname van Ondulys) en de Britse markt (door de overname van Rigid) versterkt worden. VPK mag zich in zijn niche intussen de grootste van België noemen, de nummer zes in de Benelux, Frankrijk en Groot-Brittannië, en de nummer acht in Europa. VPK is op Europees niveau dus lang niet de grootste, maar dat hoeft geen nadeel te zijn. Het bedrijf is vaak de tweede of derde leverancier van heel wat pan-Europese klanten en dat geeft de klantenportefeuille de nodige duurzaamheid.

Maar de West-Europese markt is een verzadigde markt die vorig jaar 3 % kromp door de slappe conjunctuur en vooral door het vertrek van grote industriële klanten naar het oosten van Europa. En daar is er wel nog kartonhonger. Verbruikt de Belg per jaar gemiddeld vijftig kilo golfkarton per jaar, dan heeft een Pool of een Tsjech vandaag genoeg aan vijftien kilo. “Dat verbruik kan op termijn naar veertig kilo,” zegt Macharis. “De kartonverpakking is er nog niet doorgebroken in de distributie. Aardappelen of groenten bijvoorbeeld verdwijnen nog rechtstreeks in de boodschappentas.”

VPK wendt de steven dus naar het oosten, de klanten achterna die daarnaartoe trekken en dat is een niet te onderschatten uitdaging. De groei in Oost-Europa moet komen van een combinatie van overnames en investeringen in nieuwe fabrieken. Het bedrijf bouwt bijvoorbeeld voor 4 miljoen euro een ship-to-line-project voor het inpakken van televisietoestellen van Thomson (goed voor een jaarlijkse omzet van 4 miljoen euro). Er zijn nog meer van deze deals in aantocht.

Maar het land van melk en honing is het nieuwe Europa nog niet. “De concurrentie is er moordend,” zegt Macharis. “Maar de vraag naar kartonverpakkingen stijgt er met 6 à 7 % per jaar én we moeten nu de klanten achterna.”

Dat de investering in papiercapaciteit werd geschrapt, heeft wellicht evenveel te maken met deze ooststrategie als met het energievraagstuk. Maar waarnemers stippen aan dat ook zuidelijk Europa, waar de markt ook nog niet verzadigd is, nog onontgonnen terrein is voor VPK en dat vooral het zuiden van Frankrijk hoog op het to do-lijstje van VPK staat.

En ook westwaarts, over het Kanaal, liggen nog mogelijkheden. VPK investeert dit jaar in Groot-Brittannië 20 miljoen euro in een clean factory, die kan tegemoetkomen aan de hoge normen op het gebied van hygiëne voor de productie van verpakkingen voor voeding. “Bovendien is de Britse markt goed beschermd tegen de concurrentie uit het oosten én de productiekosten liggen er lager.”

Blijft er nog geld over om te investeren in de Benelux? “Ja, voor de klassieke mix van besparen, verhogen van de productiviteit en ontwikkelen van nieuwe producten, en dat ter waarde van 8 miljoen euro. Vorig jaar hebben we wel nog 19 miljoen euro geïnvesteerd in een nieuwe golfkartonfabriek in Aalst.”

In elk geval kan VPK het huidige investeringsritme van 30 miljoen euro per jaar makkelijk optrekken. Niet alleen is er de nagenoeg schuldenvrije balans, de free float van het aandeel bedraagt vandaag niet eens 18 %. De familiale aandeelhouders kunnen dus nog extern kapitaal aantrekken zonder de controle over VPK te verliezen. “Ik ken uw volgende vraag,” zegt Pierre Macharis. “Is een free float van 18 % niet wat weinig om goed te presteren op de beurs? Neen, het is niet weinig, want deze free float is goed voor een beurskapitalisatie van 50 miljoen euro. Het is een goed cijfer voor de particuliere belegger. Een grotere brok op de beurs wordt voor hen moeilijk verteerbaar. Die 80/20 is een comfortabele situatie: we kunnen vers kapitaal ophalen of we kunnen, op termijn, eventueel fuseren met een soortgenoot.” Daan Killemaes

Daan Killemaes

“De kartonverpakking is nog niet doorgebroken in de Oost-Europese distributie. Aardappelen of groenten verdwijnen nog rechtstreeks in de boodschappentas.”