Hemelse ruimte

Telefoon of kabel? Alcatel Hoboken mikt ook op de satelliet.

De grafische versie van het Internet, het World Wide Web, wordt cynisch World Wide Wait genoemd. Onderzeese kabels en grondverbindingen kunnen het gevraagde debiet niet leveren. Wachten op gegevens is de regel. Om die overbelasting te omzeilen, kan u de ruimte in, door middel van satellieten die met vrij brede, ongestoorde frequentiebanden werken.

Op 21 november van vorig jaar eindigde de Wereldconferentie over Radiocommunicatie (CMR-97), onder de auspiciën van de Internationale Telecommunicatie Unie. Gedurende meer dan een maand hebben 1950 afgevaardigden en waarnemers uit 141 landen in Genève overlegd. Uit de geanimeerde debatten is een confrontatie naar voren gekomen tussen de standpunten van de VS en de Europese staten over het gedeelde gebruik van de frequenties voor satelliettoepassingen. Vooral over de multimediadiensten, die breedbandtransmissies nodig hebben, is heftig gediscussieerd.

Systemen met een hoge gegevenscapaciteit zijn mogelijk met behulp van geostationaire communicatiesatellieten of met constellaties van tientallen satellieten op lage of middelhoge baan. De twee systemen moeten naast elkaar kunnen bestaan, zonder elkaar te storen. Tijdens de vorige CMR, in 1995, had Bill Gates, de baas van Microsoft, het voortouw genomen door de wereld zijn Teledisc-project voor te stellen: een ambitieuze constellatie van 840 satellieten op een lage baan… Om te kunnen starten met zijn op 9 miljard dollar (320 miljard frank) geschatte investering, kreeg hij een grote bandbreedte toegewezen op de Ka-band (30/20 Ghz). Het gaat hier om een enorm project: Gates wilde alle computers ter wereld door middel van een zelfde informaticataal met elkaar verbinden. Microsoft zorgt uiteraard voor de software.

Rush naar de ruimte

Een beperkte versie van Teledisc, met “slechts” 288 satellieten, heeft nu de steun gekregen van aëronautica-reus Boeing. Maar het is niet het enige systeem dat belust is op grote bandbreedten. Tijdens CMR-97 hebben andere kandidaten zich aangemeld om interactieve dataverbindingen met hoog debiet aan te bieden op de zogeheten superfrequenties: Ku (18/10 Ghz) en Ka (30/20 Ghz). Verscheidene satellietbouwers stellen geostationaire satellieten voor: SpaceWay/ExpressWay van Hughes, AstroLink van Lockheed Martin en CyberStar van Loral Space Systems. Teledisc heeft trouwens nog meer rivalen. Zo bestaan er plannen voor de volgende constellaties:

SkyBridge van Alcatel (gesteund door Loral) is een Europees initiatief, het eerste op het domein van de constellaties met lage baan. Het wil alle concurrenten in snelheid verslaan. De originaliteit van zijn 64 minisatellieten van 800 kg is dat ze de Ku-band gebruiken, waarop de huidige telecommunicatie- en televisiesatellieten opereren. Het gebruik van frequenties die reeds gebruikt worden, stelt enkele technische problemen om storingen te voorkomen, maar heeft het voordeel dat men met grondapparatuur kan werken die in grote reeksen wordt vervaardigd en dus goedkoper is. Dankzij dat voordeel durft SkyBridge beloven dat zijn diensten vanaf einde 2001 operationeel zullen zijn, op voorwaarde dat op het technische vlak en op dat van de investeringen alles volgens plan verloopt: het in de ruimte brengen van het systeem wordt geschat op 3,4 miljard dollar (125 miljard frank).

Celestri, bestudeerd door het Amerikaanse Motorola, met als partner het Frans-Britse Matra-Marconi Space, combineert een constellatie van 63 grote satellieten op lage baan met één tot negen geostationaire satellieten, die allemaal de nieuwe Ka-band zouden gebruiken. Motorola is niet aan zijn proefstuk toe. De in Arizona gevestigde multinational is al een eind gevorderd met de Iridium-constellatie: 40 van de 66 minisatellieten van 690 kg zijn reeds gelanceerd op een baan van 775 km hoogte, met de bedoeling in september van dit jaar een globaal ruimtenetwerk voor mobilofonie te starten. Voor Celestri, dat in 2003 operationeel moet zijn, gebruikt Motorola satellieten van 2,5 ton en ziet het alles groter: met meer dan 12 miljard dollar (430 miljard frank) wordt dit de belangrijkste privé-investering uit de geschiedenis van de ruimtevaart!

Ook Alcatel

De eerste generatie satellietconstellaties zal tot het jaar 2000 worden ingezet: Orbcomm (36 microsatellieten) voor e-mail en lokalisatie, Iridium (66 minisatellieten), Globalstar (48 minisatellieten) en ICO Global (10 satellieten van Hughes) voor persoonlijke communicatie. Ze worden gelanceerd en beheerd door privé-maatschappijen. De groep Alcatel werkt samen met Loral SpaceSystems aan de constructie van de Globalstar minisatellieten, die in Rome door Alenia Aerospazio worden geïntegreerd. France Télécom is de partner voor de commercialisering van de diensten van het Globalstar-systeem. Alcatel-Etca, in Charleroi, maakt onderdelen voor Globalstar. De Waalse gewestelijke investeringsmaatschappij SRIW, die voor 25% aandeelhouder is van Alcatel-Etca, heeft beslist om met een eerste investering van 180 miljoen frank deel te nemen aan de financiering van SkyBridge, samen met privé-investeerders zoals Loral (USA), SPAR (Canada), Toshiba, Mitsubishi en Sharp (Japan).

“Met deze investering wil de SRIW ons de kans geven om van bij de start van de industriële fase volwaardig deel te nemen aan de ontwikkeling van SkyBridge,” zegt René Hannon, afgevaardigd bestuurder van Alcatel-Etca. Michel Praet, directeur strategie van Alcatel-Etca, heeft een ruimere en meer beloftevolle visie: “Met onze competenties in de elektrische voeding, de positiecontrole, de elektrische voortstuwing van satellieten en het beheer van breedbandnetwerken op de grond, mikken wij op heel de markt van de satellietsystemen.”

Vlaanderen op cadans

De 64 satellieten van de SkyBridge-constellatie, verdeeld over twee banen op 1457 km hoogte, zullen het voordeel hebben dat ze geïntegreerd zijn met de grondsystemen, om ze te versterken en te verbeteren. Met een massa van 800 kg en een vermogen van 2,5 kW zal elke satelliet een zone met een straal van 3000 km bestrijken, met een maximum van 45 bundels. Elke bundel maakt een verkeer van maximum 1 gigabit (miljard bits) per seconde mogelijk, bestuurd door een verbindingsstation, de sleutel van de constellatie. Pascale Sourisse, die in de VS SkyBridge leidt, spreekt van een infrastructuur van 200 stations over heel de wereld. Elk station kan met twee tot vier SkyBridge-satellieten tegelijk communiceren en is uitgerust voor ATM-overdracht (Asynchronous Transfer Mode), de transmissietechniek van de moderne informatiesnelwegen. De technologie voor de multimedia-verbindingen bestaat reeds en is een Belgisch product: Cadenza, van Alcatel Bell in Hoboken.

De magische doos van Cadenza, ontworpen voor breedbandcommunicatie via satellieten, werkt op de grond als een metronoom die de uitwisseling van gegevens tussen de satellieten en de gebruikers van het systeem synchroniseert. De combinatie van Skybridge met Cadenza is compatibel met de huidige systemen voor datatransmissie. Met behulp van een individuele terminal met een vaste paraboolantenne van 0,50 m (ongeveer 700 dollar: 25.000 frank) zal men wereldwijd toegang krijgen tot digitale informatie voor interactieve diensten. Met een persoonlijke terminal zal men een gegevensstroom van 16 kilobit per seconde (kbps) tot 60 megabit per seconde kunnen ontvangen en van 16 kbps tot 2 mbps kunnen verzenden. Dat is een potentieel dat vér boven de 46-50 kbps van de jongste generatie modems ligt. Over de prijs van de verbinding voor de abonnee is nog niets bekend.

THÉO PIRARD