Groot-Brittannië: The party is over

De Britten moeten de volgende jaren hun vloerverwarming een paar graden lager zetten. De belastingen móéten namelijk omhoog, zo berekende een Londense denktank aan de vooravond van de Britse verkiezingen, vandaag 5 mei. Intussen doen de Conservatieven druk over immigranten en zwemt New Labour voort in een bedding gegraven door Margaret Thatcher.

Londen, Torquay (VK)

De Britten leren liplezen. Gordon Brown, de pedante minister van Financiën, heeft een litanie die hij Schots en drammerig kond doet op de beeldbuis: de inflatie is vandaag het laagst in een halve eeuw en de Britse economie heeft haar langste groeiperiode in 200 jaar achter de rug. Hoera voor Labour. De tv-kijkers kennen de riedel uit het hoofd en mummelen mee.

“Labour wint”

Is de burger daarmee zeker dat de inflatie laag blijft en de groei niet gestuit wordt? Hij ondergaat de vraag passieloos. Deze verkiezingen spelen zich in het luchtledige af, buiten de dagelijkse portie verkiezingsbladzijden in de kranten. Lynn Salley viert het weekeinde in The Blue Conifer, een familiehotel bij Torquay aan de Engelse Riviera, een sliert van beduimelde badplaatsen in Devonshire met lallende tieners op de winderige regenavonden. Haar lijfblad is The Daily Telegraph, de staatscourant van de Conservatieve Partij. De uitslag van de verkiezingen staat vast voor Lynn Salley: “Labour zal opnieuw aan het bewind zijn na 5 mei. Dat heeft weinig van doen met het electorale optimisme van Brown. Ik verwacht economisch ontij in 2005 en hogere belastingen onder Blair III of Brown I. Michael Howard, de leider van de Conservatieven, rijdt zich muurvast met zijn antimigratiecampagne en is geen alternatief voor mij.”

Peiling na peiling delen de Britten de mening van Lynn Salley. De Tories stuntelden bij de vorige verkiezingen over Europa, nu ondermijnen de twisten over de inwijkelingen hun kracht. Het zuiden van Engeland is het territorium van de Conservatieven. In Teignmouth, op enkele kilometers van Torquay, fikfakken Boris Johnson en zijn vader Stanley, allebei Conservatieven, over de zetel van Boris. Junior is parlementariër, hoofdredacteur van The Spectator en publieke zotskap. Senior doet niet onder. In de lokale kranten en in de nationale pers verschijnen sympathiserende foto’s over de squashmatch tussen de twee generaties en over de voettocht van Stanley vanuit zijn boerderij in het venengebied van Dartmoor naar zijn kiezers aan zee. Met de tocht van zestig kilometer over heide, moeras en dal wil de 64-jarige kandidaat bewijzen dat hij fit is om zoonlief op te volgen. Zulke verhalen peppen de fletse campagne op. De Conservatieve Partij domineerde de Britse politiek 120 jaar na de overwinning van Disraeli in 1874, en dat piekte in achttien jaar Thatcheriaans beleid. Op het einde van de twintigste eeuw implodeerden de Tories en de renaissance is niet voor morgen. Dat kunnen de exploten van de John-sons niet verbergen.

De enige partijen in het straatbeeld op enkele dagen voor de verkiezingen zijn de Conservatieven en de Britse nationalisten van de UKIP (United Kingdom Independence Party). De enkele affiches staan in de tuinen van militanten. Op de reclameborden doen de Conservatieven een inspanning die in het niet valt bij het publieke kleuren- en woordengeweld dat alle Belgische verkiezingen kenmerkt. De kiesdistricten van Devonshire vallen binnen de veilige electorale omschrijvingen; van de 659 zijn er 165 waar de kandidaten in 2001 zeer nipt wonnen. Hierop concentreren de politieke warrooms in Londen zich. Nergens zie je opvallende koppen langs de wegen. Dat is politieke massage, want 2005 is – sterker dan bij de vorige verkiezingen – de test voor de presidenten van de partijen. Die presidentiële draai neemt de allures aan van een strijd à la George W. Bush en John Kerry, met als lachende derde Charles Kennedy van de Liberal Democrats (een mengeling van Groen! en Spirit met een snuif centrisme).

Zwartgallige voorspellingen

Jan met de pet heeft zuinige commentaar op de partijprogramma’s en de partijbonzen. Hij voelt zich goed onder het beginselloze New Labour, maar vreest de scherpzinnige analyse van het Institute for Fiscal Studies (IFS), een onafhankelijke denktank. Het IFS rekende de partijbeloften door en komt tot de slotsom dat, wat er ook politiek zal gebeuren (een aardverschuiving ten voordele van de Tories of een derde Labour-regering), de belastingen verhoogd moeten worden. De berekeningen van het studiebureau doen Labour groen uitslaan en worden juichend onthaald door de militanten van Michael Howard. Een nieuwe Labour-regering zal de belastingen moeten verhogen of de uitgaven verminderen met 16 miljard euro voor de gezondheid van de openbare financiën.

Het IFS bezet een kantoor in een stille straat achter de rectortoren van de University of London. Directeur Robert Chote: “Wie er ook zal winnen op 5 mei, de belastinglast zal hoger zijn aan het einde van de nieuwe legislatuur dan nu. Het VK heeft vandaag een van de grootste structurele tekorten in de industriële wereld en dat kan alleen omslaan met een strakker financieel beleid.” De plannen van de Conservatieven om de publieke uitgaven te verminderen met 52 miljard euro, worden beleefd en sceptisch onthaald. De plannen van de Liberal Democrats om inkomens boven 150.000 euro voor 49 % te belasten, wekken weinig begrip op. Robert Chote: “De beter gesitueerden vinden wegen om minder belastingen te betalen.” Gordon Brown stuurde prompt een communiqué uit om te bevestigen dat hij hogere inkomsten van de vennootschapsbelastingen verwacht door de gestegen bedrijfswinsten en dat de personenbelasting ook positiever zal uitvallen dan de experts van de think tank verwachten.

Het IFS staat niet alleen met zijn zwartgallige voorspelling. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso) deelt die visie. John Keaning van het Centre for Economic Performance (een afdeling van de London School of Economics): “Labour is gefrustreerd over de dubbelhartigheid waarmee de media de sommen van Labour bekijken en de milde behandeling van de cijfers van de Conservatieven. Dat is de grond van de bitse commentaar op het IFS. Het instituut had voordien al negatieve geluiden laten horen over de begrotingsplannen van Brown, maar de timing van de jongste analyse van het IFS valt heel slecht voor Labour. Voor de Conservatieven zijn de besluiten de bevestiging dat Tony Blair een groot gat achterlaat in zijn financiën.”

In The Guardian, een Labour-vriendelijke krant, verscheen prompt na de IFS-cijfers een sussende peiling onder twijfelende kiezers, ex-Labour-stemmers en sympathisanten van de Liberal Democrats. Zestig procent van de ondervraagden geeft Labour het voordeel van de twijfel over de IFS-boodschap en slechts 20 % deelt de mening van de IFS’ers. Robert Chote: “Dat mag best wezen, in ieder geval is het zo dat de beloofde besparingen van de Conservatieven slechts de helft zullen bedragen van de hogere uitgaven van Labour vanaf 1999.”

Orgie van belastingen

In de boekhandel van de London School of Economics ligt een stapeltje exemplaren van Better or Worse van het journalistenkoppel Polly Toynbee en David Walker. Een bedwelmende ode aan het socialisme en tegelijk een hilarisch geschrift. Wie het leest zonder rode brilglazen, ontdekt dat Labour één gezond ding heeft gedaan: het onafhankelijk maken van de centrale bank tijdens haar eerste bewindsweek. Al de rest kan samengevat worden als een orgie van belastingen en uitgaven, de inperking van de vrijheid van scholen, ziekenhuizen en de politie ten dienste van de politiek, en het infiltreren van de staat in het leven van de burgers. Sinds 1997, de start van New Labour, zijn er bijna één miljoen jobs bijgeschapen in de publieke sector. Toynbee en Walker schrijven als boekhouders en zijn bedisselzuchtige socialisten. Zij zullen uitmaken wat de burger toekomt. Voor een eigen keuze is die namelijk te dom.

De Conservatieven hebben een verkiezingsrapport dat Central Office, het hoofdkwartier bij Westminster, gulhartig verspreidt via het internet. De zakenman David James, de opruimer van de Labour-puinhoop die de Millennium Dome werd, is de auteur. David James en Oliver Letwin, de schaduwminister voor Financiën, krijgen een vriendelijke vermelding van het IFS: “De sommen van Letwin kloppen. Hij wil de uitgaven voor gezondheid en onderwijs verhogen, de belastingen verminderen met 6 miljard euro en de leningen met 12 miljard euro. Dat is mogelijk als hij de 52 miljard euro besparingen vindt die David James gezift heeft.”

James wil onder meer 300 miljoen euro aan regeringsadvertenties schrappen, want die zijn vaak verstopte partijpolitieke propaganda. Sinds 1997 steeg het staatsbudget voor advies met 600 %, ook dat moet krimpen. De cijfers van James lijken gewaagd, maar niets is minder waar. In 2005 verschilt Labour noch de Conservatieven grondig over de taken van de staat. De bestedingen van Labour vertegenwoordigen 42 % van het bruto binnenlands product (BBP), de Conservatieven willen daarvan 2 % weghalen. Met de kaasschaaf. Mooi, maar niet schokkend of een nieuw beleid. Het schrappen van de zitpenningen van het bestuur van de Northumberland and Tyne Strategic Health Authority is een sanering van de administratieve waanzin, maar er zijn buiten de 168 quango‘s (parastatale instellingen) die de Conservatieven willen schrappen nog honderden andere van deze lokale praatbarakken.

Huizenmarkt is zeepbel

John Keaning (Centre for Economic Performance) vist een enquête boven van de weekkrant The Business. Het lezerspanel van het zakenblad kiest op 5 mei voor 52 % Conservatief, 17 % Labour, 11 % Lib Dem en 16 % onbeslist. Is Gordon Brown populair bij The Business-lezer? Hij zal geen goede eerste minister zijn, meent 59 %, en 23 % denkt van wel. John Keaning: “Gordon Brown heeft ondanks deze negatieve perceptie bij de ondernemers een meesterlijke zet gedaan. De kern van de verkiezingscampagne gaat over de economie, zodanig dat niemand er nog veel over praat. Brown heeft de kiezers murw gekregen met zijn refrein over de laagste inflatie in vijftig jaar en de langste ononderbroken groei in 200 jaar.”

Bill Jamieson, de commentator van The Business, bevestigt de handigheid van Brown, maar veegt haar opzij: “De kiezers zijn weinig geboeid door het verleden. De toekomst houdt hen bezig, want hoewel de kans op een conservatieve regering klein is, voelt de publieke opinie dat de economische cyclus keert. Het momentum van de voorbije drie jaar is voorbij en belastingverhogingen worden dus meer dan waarschijnlijk.” Een killere wind scheerde over de distributiesector. In maart zakte het verkoopvolume met 0,1 % na een tamme maand februari. Op 22 april kwamen de jongste cijfers van het BBP naar boven en die tonen een groei van 0,6 % in het eerste kwartaal van 2005, een afkoeling tegenover het laatste kwartaal van 2004. Het groeicijfer voor 2005 wordt nu geraamd op 2,8 %. Dat is het laagste cijfer sinds het derde kwartaal van 2003. De Britse binnenlandse vraag werd tot nu toe fors ondersteund door een stevige vastgoedmarkt. De Britten zagen de waarde van hun huis flink stijgen, redeneerden dat ze daarom minder hoefden te sparen en gaven meer uit. Waarnemers menen dat deze zeepbel op het punt staat om te ontploffen.

De economie houdt de Britten bezig en de Conservatieven krijgen de kiezers niet warm met hun norse, vijandige slogans over de inwijkelingen. De immigranten veroorzaken spanningen, maar niet in de mate die de koele Howard, zelf een joodse inwijkeling, doet uitschijnen. De huidige campagne van de Tories is enggeestig en polariserend. De maidenspeech van Michael Howard als leider van de Conservatieven, in de Saatchi Art Gallery – een Londense kunsttempel betaald door een succesvolle Iraaks-joodse immigrantenfamilie in de reclamesector – loofde de British Dream. De Britse conservatieven leken toen een combinatie aan te prijzen van strengheid, optimisme en kansen voor iedereen. Zoals Ronald Reagan. Op de laatste meters voor de verkiezingen vallen de rivalen van Labour terug op vrees en verzuring.

Frans Crols

Frans Crols

Groot-Brittannië heeft vandaag een van de grootste structurele tekorten in de industriële wereld.

De plannen van de Conservatieven om de publieke uitgaven te verminderen met 52 miljard euro, worden beleefd en sceptisch onthaald.