Gevecht om een oven

Volgende maand hakt de Gentse gemeenteraad de knoop door in verband met het Milieupark van Fabricom/Watco. Deze Tractebel-dochter plant een grootschalig kringloopproject van 4,5 miljard frank in de Kanaalzone. Vlar, Indaver en Seghers Engineering zetten de tegenaanval in. Verbranding is immers een lucratieve business.

Nu de recyclage op volle toeren begint te draaien, Milieuminister Theo Kelchtermans vanaf ’98 een algemeen stortverbod voor huisvuil heeft aangekondigd en het ovenmoratorium is opgeheven, laait de strijd om de thermische afvalverwerking opnieuw op.

Verbranden is immers een lucratieve activiteit. De toegevoegde waarde bedraagt minimum 1000 frank per ton, zodat de exploitant voor een installatie van 100.000 ton gemakkelijk 100 miljoen frank verdient. Door de recente sluitingen, die de capaciteit met 600.000 ton deden inkrimpen tot 950.000 ton, is er nood aan nieuwe ovens. Jaarlijks produceert Vlaanderen naar schatting 5,4 miljoen ton huisvuil en daarmee gelijkgesteld bedrijfsafval. Dat wordt nu voor 40 % selectief ingezameld en opnieuw gebruikt. Als we tegen volgende eeuw deze recuperatiegraad willen optrekken tot zo’n 70 % meer is moeilijk realiseerbaar blijft nog een restfractie van minimum 1,62 miljoen ton te verbranden. Het gevecht om de ovens barst los. Naast de klassieke kemphanen Watco, Seghers Engineering, de Vlaamse Maatschappij voor Afvalrecuperatie (Vlar) en Indaver mengen zich ook grote Belgische bouwgroepen, die met buitenlandse groepen scheep gaan, in de strijd.

GEINTEGREERD PROJECT.

Het grote twistpunt vandaag zijn de plannen van Fabricom moeder (85 %) van Watco om in de Gentse kanaalzone een Milieupark te bouwen. In dit nieuw ecocomplex, dat het paradepaardje van de groep moet worden om in de 21ste eeuw de Europese milieumarkt te kunnen veroveren, staat het integrale ketenbeheer centraal.

Johan Sneyers, ex- SGS-Van Bree en Hoogovens Aluminium is sinds januari de topman van Watco Vlaanderen : “Het hart van het Milieupark bestaat uit de thermische verwerking van bedrijfsafval. Deze installatie met een capaciteit van 200.000 ton bevoorraadt de zes andere eenheden ( nvdr reiniging van vervuilde gronden, slibdroging, solidificatie van vliegassen, compostering van GFT (groenten-, fruit- en tuinafval), ontmanteling van autowrakken en recyclage van elektro-apparaten) met de nodige warmte en energie. Dit verbetert het kostenplaatje gevoelig. Bovendien ligt de site aan de Moervaart-Zuid in een industriezone met een reeks complementaire milieubedrijven : onder andere de stortplaats van het Oost-Vlaams Milieu Beheer ( OVMB), de shredder voor bouw- en sloopafval van De Paepe, de elektriciteitscentrale van Electrabel, het sorteercentrum van Janssens Containerdienst en de installatie voor gevaarlijk afval van ATV ( nvdr de laatste twee bedrijven zijn dochter van Verstraete Verbrugge, waarmee Watco een strategische alliantie (50/50) heeft). Ook bieden de Moervaart en het kanaal Gent-Terneuzen uitstekende mogelijkheden voor alternatieve vervoersmodi, zodat de impact op het milieu tot een minimum wordt beperkt.”

De geplande investering bedraagt 4,5 miljard frank. Projectleider wordt Raymond Wouters, directeur van het Tractebel-studiebureau Technum. Marc Devogele, commercieel directeur van Watco, die het hele dossier voorbereidde, is zijn rechterhand : “Het Milieupark past volledig in het Vlaamse afvalstoffendecreet en het Mina-plan. Enerzijds wordt energie gewonnen door niet-voorkoombare en niet-recycleerbare reststromen als brandstof te gebruiken. Anderzijds blijft de verwerking binnen de eigen provincie. Uit voorzichtige ramingen blijkt dat er in Oost-Vlaanderen nood is aan een minimumcapaciteit van 200.000 ton. Naast huisvuil (607.862 ton) produceert de provincie officieel zo’n 350.000 ton bedrijfsafval, maar dit is een onderschatting. Bij een recyclagegraad van 43 %, wat vrij hoog is, blijft een restfractie van 200.000 ton, die nu nog wordt gestort.”

STRENGE VOORWAARDEN.

Fabricom/Watco hoopt binnen de vier jaar het Milieupark in te huldigen. Hiervoor is echter eerst een concessie-overeenkomst met de stad Gent nodig. Op 22 augustus keurde het schepencollege de definitieve tekst goed. De gemeenteraad zal zich op 21 oktober over het dossier buigen.

Havenschepen Daniël Termont, verantwoordelijk voor de nutssectoren : “We hebben een ijzersterk contract afgesloten. Op straffe van ontbinding krijgt Fabricom 30 maanden de tijd om aan de opschortende voorwaarden te voldoen, binnen de vijf jaar het Milieupark te bouwen en 270 voltijdse personeelsleden tewerk te stellen. Indien Fabricom dat niet met RSZ-attesten kan bewijzen, betaalt het de stad 500.000 frank boete per hoofd. Geef toe, waar en wanneer krijg ik in deze economisch moeilijke tijden nog de kans om zoveel ongeschoolde arbeidskrachten aan een job te helpen en ecologisch verantwoorde bedrijfsactiviteiten aan te trekken ? Bovendien levert het Milieupark de stadskas per jaar 50 miljoen frank extra inkomsten uit belastingen op.”

Druist deze goedkeuring nu al dan niet in tegen de belangen van de gemengde intercommunale Ivago, waarin ook de stad zetelt ? Termont : “Neen. De overeenkomst waarborgt 100 % bezetting van onze huidige verbrandingsoven. Of Watco nu al dan niet dubbelspel speelt met zijn privé-partners in Ivago, gaat ons niet aan. Als openbaar bestuur moeten wij de belangen van de bevolking verdedigen. Onze primordiale taak is een goede oplossing voor het Gentse huisvuil vinden. Ondanks alle preventie en recyclage zal altijd een eindverwerking van het restafval naar schatting 60.000 ton per jaar blijven bestaan. Aangezien Milieuminister Theo Kelchtermans vanaf ’98 een algemeen stortverbod voorziet, hebben wij vorig jaar samen met Destelbergen (5000 ton per jaar) en drie particuliere partners Vlar, Watco en Seghers de gemengde intercommunale Ivago opgericht om onze verouderde verbrandingsoven met een rookgaswassing te moderniseren en uit te breiden van 60.000 naar 100.000 ton. Om de installatie optimaal te benutten, wordt deze maand een overeenkomst met de Intercommunale Vlaamse Ardennen (IVLA) 20.000 ton per jaar getekend. Reken daar nog wat ambachtelijk afval uit de omgeving bij en we zitten aan een volledige bezetting. Maar wie garandeert dat in de toekomst ? Dankzij de overeenkomst met Fabricom kunnen we nu op beide oren slapen. De afvalgroep engageert zich van rechtswege ervoor te zorgen dat de Ivago-oven steeds voor 100 % zal worden opgevuld. Wij lopen dus geen enkel commercieel risico meer.”

Bovendien maakt het Gentse schepencollege zich sterk dat het het onderste uit de kan heeft gehaald. Termont : “Wij hebben de concessie aan zeer strenge voorwaarden onderworpen. In de eerste plaats moet Fabricom het BATNEEC-principe toepassen ( best available technology not exceeding exessive costs). Ten tweede zullen drie leden van het Gentse stadsbestuur permanent in de raad van bestuur van de overkoepelende organisatie zetelen, zonder dat ze moeten participeren. Ook worden Ivago en Gent bij de voorbereidingen van het project betrokken. Ten derde krijgt de stad 4 hectaren aan de Skaldenstraat in het Kennedypark, een ideale kmo-lokatie. Zelfs als het Milieupark er niet komt, zullen we deze gronden tegen een voorafbepaalde prijs kunnen kopen. Ten vierde moet Fabricom voorafgaand overleg plegen met de energie-intercommunale Imewo 70 % in handen van de stad voor de exploitatie van de elektrische energie-opwekking in het Milieupark. Ten vijfde behouden Gent en Ivago het recht minstens 50 % in de exploitatiemaatschappijen van het Milieupark te nemen (composteringsinstallatie, reiniging van verontreinigde gronden, slib- en GFT-verwerking, ontmanteling van wit-, bruingoed en autowrakken). Ten slotte belooft Fabricom een niet-concurrentiebeding met Ivago af te sluiten.”

CONTRACTBREUK.

Toch blijft de scepsis van sommige waarnemers groot. Zij begrijpen niet waarom Termont, die als voorzitter van de Tussengemeentelijke Maatschappij der Vlaanderen voor Waterbedeling (TMVW) zich altijd fel heeft verzet tegen het offensief van Electrabel om de markt van de drinkwatervoorziening in te palmen, nu plots het geweer van schouder verandert. Naar verluidt heeft de haalbaarheidsstudie van het Antwerps studiebureau ERM hem kunnen overtuigen zijn standpunt te wijzigen. Dat standpunt was geïnspireerd door zijn politieke geestesgenoot Geert Maes, directeur-generaal van de Vlaamse Milieuholding (VMH).

Termont : “Uiteindelijk bestaat dank zij de concurrentie op de markt geen gevaar voor monopolieposities of afhankelijkheid van één partner, zoals in de elektriciteitssector. Bovendien heb je als stad weinig keuze. Als we onmiddellijk neen zeggen, gaat Fabricom sowieso naar een andere buurgemeente en verliezen we heel wat inkomsten. De regio kampt immers met een probleem van bedrijfsafval. Daarom kunnen we beter wel in de boot stappen en zo streng mogelijke voorwaarden opleggen. Dat is gebeurd.”

“Statutair noch deontologisch kan of mag Watco mede-aandeelhouder van Ivago een gelijkaardige activiteit op het grondgebied van de intercommunale uitoefenen,” aldus Hendrik Seghers, voorzitter van Seghers Engineering : “Ondanks het goede concept druisen de plannen van Fabricom, moeder van Watco, regelrecht in tegen de geest en de statuten van Ivago, die Gent twee jaar geleden met Ecov ondertekende.” Seghers spreekt van contractbreuk : “De stad wijst één en dezelfde activiteit verbranden van afval toe aan twee instanties. Dat kan je met geen enkel juridisch argument noch concurrentiebeding, hoe streng en allesomvattend ook, verantwoorden. Het is een feit dat elke ton afval die in het Milieupark wordt verwerkt, niet meer kan worden verbrand in de Ivago-oven of zijn uitbreidingen.”

Voorts lijden zowel de publieke als de privé-partners binnen Ivago schade als afvalverbranding niet blijft voorbehouden aan de intercommunale, aldus Seghers : “Enerzijds zullen nieuwe gemeenten minder makkelijk aansluiten, waardoor geen spreiding van kostprijs dus verlies plaatsvindt. Anderzijds derft Ivago zeker 100 miljoen frank per jaar per 100.000 ton supplementair afval, die de oven in Zwijnaarde zou verwerken. In het participatie-akkoord dat de betrokken partijen twee jaar geleden ondertekenden, engageerden de partners zich tot een niet-concurrentiebeding en een stapsgewijze uitbreiding van de verbrandingscapaciteit binnen Ivago.”

Ook maken tegenstanders de bedenking dat het Watco eigenlijk niet te doen is om een oven in Gent uit te baten. Het bedrijf zou de concessie en vergunning nu aanvragen om ze later bij de opmaak van het provinciaal afvalstoffenplan als pasmunt te gebruiken om ergens anders een installatie te kunnen exploiteren of bouwen. Seghers : “Zoiets gebeurt nu in Vlaams-Brabant, waar Watco zijn voorstel in Beersel heeft opgegeven om mee te kunnen werken aan de installatie van Drogenbos ( nvdr Watco zetelt in Vlabraver, dat eind deze maand de openbare aanbesteding ter zake uitschrijft). Met steun van de overheid wordt nu een begin van privé-verbrandingsactiviteit in Gent door Watco gemaakt. Gezien de versnippering tussen de publieke verbrandingsactiviteit en de privé-verbrandingsactiviteit zal later worden gesteld dat de privé dat beter kan doen. Op basis daarvan heeft men de intentie Ivago te ontmantelen, te privatiseren en de interessante activiteit naar het privé-monopolie over te brengen.”

WELKE CAPACITEIT ?

Of er nu wel dan niet een nieuwe installatie van Watco/Fabricom of een uitbreiding van de bestaande Ivago-verbrandingsoven zal komen, blijft zeer de vraag.

Op een parlementaire vraag van Agalev-raadslid Vera Dua liet Milieuminister Theo Kelchtermans, die over het Milieupark het laatste woord heeft, tussen de regels blijken dat hij geen voorstander van bijkomende capaciteit is : “De beslissing over een milieuvergunning ligt bij de bestendige deputatie. Een aanvraag moet echter gepaard gaan met een milieu-effectenrapport. Er is inderdaad al een oven in de regio ( nvdr Ivago). Ook ik heb grote twijfels over de zin van een nieuwe oven. Het beleid legt de klemtoon op preventie en recyclage van afval. Alleen voor de restfractie is gekozen voor verbranding. Uit recyclagepercentages van bepaalde intercommunales kan worden afgeleid dat een reductie van de noodzakelijke capaciteit tot de mogelijkheden behoort. Bovendien is in Beveren een verbrandingsoven van 200.000 ton voorzien en staat er voor Limburg en Vlaams-Brabant een uitbreiding van de capaciteit op de agenda. We moeten oppassen dat we in de toekomst niet te veel verbrandingscapaciteit hebben. De beslissing over dit dossier hangt samen met de herraming door Ovam.” Intussen heeft ook Indaver zich bereid verklaard indien nodig zijn capaciteit in Beveren te verdubbelen tot 400.000 ton.

Seghers : “De discussie afleiden naar de al of niet noodzaak van bijkomende capaciteit veroordeelt niet de ontoelaatbare handelswijze van Watco. Het betekent integendeel dat men onrechtstreeks het Milieupark van Watco steunt.” Volgens Kamiel Janssens, algemeen directeur van de Vlar, heeft Vlaanderen nood aan een totale verbrandingscapaciteit van 1,75 tot 1,85 miljoen ton, zoniet valt de stimulus weg om minder afval te produceren. De bestaande installaties met rookgaswassing verwerken al 950.000 ton. Medio ’97 komt daar 200.000 ton van Indaver in Beveren bij. Gemengde studiegroepen onder leiding van de respectieve gouverneurs en gecoördineerd door de Vlar bereiden drie andere projecten Vlabraver (Vlaams-Brabant), Averpa (Antwerpen) en Aplim (Limburg) met een totale capaciteit van 680.000 ton voor. “Het initiatief van Watco in Gent heeft maar weinig zin meer,” aldus Janssens.

Volgens Walter Mondt van het Mechels milieuadviesbureau ERM, dat in opdracht van Fabricom de haalbaarheidsstudie maakte, reageert Vlar echter hoofdzakelijk uit eigenbelang : “De derde oven van Indaver op de Antwerpse rechteroever draait maar op halve kracht. Dat is een gevolg van een verkeerde inschatting van de behoeften. Een taak van de overheid, die er niet in slaagt de nodige verwerkingscapaciteit te berekenen. De Vlaamse milieuheffing van 2000 frank per ton chemisch afval aan de grens met Wallonië ( nvdr bestemd als brandstof voor de cementfabrieken) van begin dit jaar lost deze onderbezetting gedeeltelijk op, maar het probleem blijft. De VMH moeder van zowel Indaver als Vlar kan zich geen nieuw debacle veroorloven en tracht met alle middelen de aanvoer van afval naar Beveren te waarborgen. De oprichting van een Milieupark in Gent zou voor haar een lelijke streep door de rekening betekenen. Maar het is toch onzinnig om 300.000 ton bedrijfsafval, die Oost-Vlaanderen in hoofdzaak de Gentse Kanaalzone vandaag exporteert, naar Antwerpen te vervoeren. Dat is onverantwoord voor het milieu. Daarom steun ik het initiatief van Fabricom/Watco, dat voor de eerste maal een geïntegreerde oplossing biedt en synergie nastreeft met de omliggende verwerkingsinstallaties (deponie, compostering, schroothandel, ontmanteling van wit- en bruingoed). Zo’n gecentraliseerde en grootschalige aanpak biedt zowel ecologisch als economisch de beste garanties, zoals uit mijn doctoraat over de Hooge Maey blijkt (zie Trends, 23 november ’95).”

ERIC POMPEN

JOHAN SNEYERS (WATCO) Een geïntegreerde aanpak vermindert het ecologisch en economisch kostenplaatje van Milieupark Gent.

DANIEL TERMONT (GENT) Dankzij de concessie-overeenkomst hebben Ivago en de stad Gent geen commerciële zorgen meer.

HENDRIK SEGHERS (SEGHERS ENGINEERING) Statutair noch deontologisch kan of mag Watco, mede-aandeelhouder van Ivago, een Milieupark in Gent oprichten.