Gegeerde edelmetalen

Platina en palladium zijn de laatste maanden erg in trek. Dat heeft te maken met zowel een aantrekkende automarkt als een toegenomen interesse van de investeerders.

Platina en palladium behoren net als goud en zilver tot de familie van de edelmetalen. Toch is er een fundamenteel verschil, want in tegenstelling tot de twee laatstgenoemde metalen kennen platina en palladium vooral industriële toepassingen. Bij platina staat de productie van autokatalysatoren en andere industriële applicaties zelfs in voor 65 % van de totale vraag. Juwelen en investeringen zorgen voor de rest. Katalysatoren zijn ook verantwoordelijk voor 55 % van de vraag naar palladium. Het gaat vooral om katalysatoren voor kleinere wagens met een benzinemotor. Pas sinds kort kan palladium dankzij een nieuwe technologie ook gebruikt wordenom katalysatoren bestemd voor dieselmotoren te produceren. Daarnaast zijn er nog tal van chemische, elektrische en medische toepassingen van palladium. De laatste jaren neemt ook de vraag bij investeerders sterk toe. Toch zijn er ook fundamentele verschillen tussen beide metalen, met name aan de aanbodzijde.

Opnieuw deficit in 2010

Het voorbije anderhalf jaar maakte de platinaprijs wilde bokkensprongen. Problemen met de bevoorrading stuwden de prijs in 2008 tot boven 2200 dollar per troy ounce. In januari vorig jaar moest voor dezelfde hoeveelheid minder dan 900 dollar worden betaald. Platina onderging daarmee het lot van vrijwel alle activa, die na het uitbreken van de financiële crisis in waarde daalden. 2009 was opnieuw een topjaar voor het edelmetaal, met een prijsstijging van meer dan 60 %. Nochtans was er vorig jaar opnieuw een aanbodoverschot van 91.000 troy ounce nadat zeven van de acht jaren in de periode tussen 2001 en 2008 met een deficit werden afgesloten. Dat overschot was het resultaat van een kleine toename van het aanbod gekoppeld aan een dalende eindvraag. Toch anticipeerde de prijs vorig jaar al op een economisch herstel, dat er in verschillende eindmarkten ook effectief kwam. Katalysatorenproducent Johnson Matthey, een concurrent van Umicore, verwacht voor 2010 opnieuw een deficit van bijna 70.000 troy ounce. Het primaire aanbod uit de mijnbouwindustrie zal naar schatting met 2,8 % toenemen. Dat zal worden gecompenseerd door een verwachte stijging van de vraag met 4,1 %. Het nieuwe aanbod is vrijwel uitsluitend afkomstig van kleine mijnbedrijven die nog maar pas opgestart zijn. De groten uit de sector (AngloPlatinum, Impala, Lonmin) hebben allemaal een stabiele tot dalende productiecurve. In 2008 en de eerste jaarhelft van 2009 werden de investeringen in nieuwe projecten fors teruggeschroefd, wat onvermijdelijk een impact zal hebben op het aanbod van de komende jaren. Daarnaast kampt Zuid-Afrika, waar 78 % van alle platina wordt ontgonnen, met een aantal specifieke problemen. Zo raken verschillende grote mijnen stilaan uitgeput, waardoor men steeds dieper moet graven om rijkere ertslagen te vinden. Ook de elektriciteitstarieven zijn de voorbije jaren fors de hoogte in geschoten, net als de lonen. Sociale onrust is trouwens een constante in de Zuid-Afrikaanse mijnbouwsector. Die elementen jagen de productiekost de hoogte in. Aan de vraagzijde is de consumptie van de industriële sector en de auto-industrie opnieuw toegenomen. De verkoop van nieuwe wagens steeg tijdens de tweede jaar- helft overal, terwijl autoconstructeurs hun sterk afgebouwde voorraden opnieuw moeten aanvullen. Daarbij komt nog de impact van de milieuregels, waardoor steeds meer dieselpartikelfilters worden verkocht. Ook juwelen op basis van platina hebben weer sterk aan populariteit gewonnen. Zo stegen de verhandelde volumes op de Shanghai Gold Exchange vorig jaar met 28 %. China, de grootste afnemer van platinajuwelen, importeerde vorig jaar 13 % meer platina dan in 2008. De investeringsvraag kan dit jaar de swing factor worden voor platina.

Investeerder als wildcard

Zustermetaal palladium presteerde vorig jaar nog beter met een prijsverdubbeling, die vooral toe te schrijven was aan een hogere investeringsvraag. De vraag- en aanbodfundamenten van palladium zijn nochtans niet zo sterk als die van platina. Zo was er het voorbije decennium elk jaar een aanbodoverschot. Vorig jaar bedroeg dat 598.000 troy ounce en er wordt verwacht dat het dit jaar naar ongeveer 500.000 troy ounce zal terugvallen. Johnson Matthey voorspelt dat het aanbod dit jaar met 3,4 % zal toenemen, terwijl de vraag 5,2 % hoger zal klimmen. Aan de aanbodzijde daalde de mijnproductie vorig jaar met 1,8 % naar het laagste niveau sinds 2003. Met name in Rusland en Noord-Amerika (samen goed voor 60 % van het aanbod) werden heel wat mijnen op non-actief geplaatst. Toch is er absoluut geen gebrek aan palladium, want naast het aanbodoverschot bestaan er ook nog grote hoeveelheden bovengrondse voorraden. De omvang van de voorraden is al jaren voorwerp van speculatie. Dat komt omdat die zich in Rusland bevinden en dat land de cijfers om strategische redenen niet wil vrijgeven. Rusland beschikt met Norilsk Nickel over de grootste palladiumproducent ter wereld. Aan de vraagzijde moet palladium kunnen profiteren van dezelfde trends als platina. Alleen de juwelenindustrie op basis van palladium bevindt zich nog in de kinderschoenen, maar dat wordt gecompenseerd door een toenemende investeerdersvraag naar het edelmetaal.

Door Koen Lauwers

Bij de investeerders neemt de vraag naar zowel platina als palladium toe.