Gedoemd om te falen

DAAN KILLEMAES

Het begrotingsakkoord is dan wel een grote stap voor toekomstig premier Elio Di Rupo (PS), maar slechts een eerste, kleine stap voor België. Het akkoord bevat een aantal positieve elementen, zoals het optrekken van de leeftijden voor brug- en vervroegd pensioen, maar wat op dit moment het hoogst haalbare is in de Belgische politiek, volstaat niet om onze huishouding op een geloofwaardige en duurzame manier te beheren. Daarvoor teert het akkoord veel te veel op belastingverhogingen, en veel te weinig op echte besparingen en hervormingen. Bovendien sluit de nieuwe regeringsploeg de ogen voor de pittige recessie die volgend jaar over de Belgische en Europese economie zal razen. De houdbaarheidsdatum van het begrotingsakkoord zal daarom overschreden zijn nog voor het door het parlement geraakt. Over enkele maanden is een nieuwe miljardenoefening nodig om het tekort onder de 3 procent te houden, en het is zeer de vraag of de wankele regering-Di Rupo dat zal overleven.

Elio Di Rupo weert zich als een duivel in een wijwatervat om het oude België en zijn geldstromen zoveel mogelijk te behouden. Gelukkig zat er sinds vorige week met de financiële markten een zevende partij aan de onderhandelingstafel die niet zoveel geduld heeft en zich niet voor de koning laat slepen. De financiële markten zijn niet de boeman, maar wel de crisismanager die eindelijk helpt te forceren wat in België al jaren geleden had moeten gebeuren. Met de oplopende rente is de factuur van jaren uitstelgedrag eindelijk in de bus gevallen, al moet dat besef blijkbaar nog rijpen in de geesten van de politici. Wie het onvermijdelijke blijft uitstellen, is gedoemd om te falen.

Elio Di Rupo is natuurlijk niet de enige wiens euro nog moet vallen (voorlopig alleen figuurlijk). Te weinig beleidsmakers beseffen nog niet dat wereldeconomie op haar kop is gezet, en dat in deze nieuwe wereld de oude recepten niet meer werken. De crisis van 2008-2009 brak definitief met een decennium van overmatige schuldopbouw in het Westen. Met het wegsijpelende vertrouwen in de overheidsfinanciën is nu een tweede heel gevaarlijk fase begonnen in deze schuldencrisis. Overheden konden tot nu toe het leeglopen van de schuldenzeepbel afremmen door zelf schulden te maken of private schulden te waarborgen, zoals België uitvoerig gedaan heeft. Maar de markten doorprikken nu deze uitstel-van-executiestrategie. De factuur kan niet meer doorgeschoven worden naar de volgende generaties. De oude recepten werken niet meer in de nieuwe realiteit van schuldafbouw. Het is aanpassen of verdwijnen. Wat geldt voor bedrijven, geldt ook voor de euro, en hardleerse Belgische en Europese politici.

Dat proces van schuldafbouw duurt jaren en gaat gepaard met zwakke groei en snel terugkerende recessies. Het zal pijn doen, maar alleen zo kan het schuldenbord schoongeveegd worden om een nieuw groeiverhaal te schrijven. Europa bijt nu als eerste in deze zure appel, maar dreigt zich prompt zwaar te verslikken. Een bijzonder zware recessie is in aantocht omdat de Europese banken struikelen over de overheidsobligaties op hun balans. Banken en overheden dreigen elkaar verder kopje-onder te duwen. Het is een infernale spiraal die meteen gestopt moet worden. Maar hoe? De Europese Centrale Bank (ECB) zou kunnen helpen door op grote schaal overheidsobligaties op te kopen. Of Europa zou euro-obligaties kunnen uitgeven. Of het geld van het Europees noodfonds zou kunnen gebruikt worden om de Europese banken te herfinancieren en/of te herkapitaliseren. Het sluiten van deze branddeuren is een must op korte termijn, maar belooft geen oplossing op lange termijn. Want dan blijft Europa met schulden schuiven in plaats van ze af te bouwen. Bovendien zou de noodzakelijke sanering opnieuw op de lange baan terecht kunnen komen, vandaar het voorlopige Duitse ‘ nein‘ tegen grootschalige interventies van de ECB en de uitgifte van euro-obligaties.

Alle hoop is nog niet verloren. De Britten tonen hoe het moet en kan. Londen saneert drastisch en in ruil kan de Britse centrale bank de geldkraan helemaal open draaien. Politici en centrale bankiers doen er elk hun job, en de Britse rente is vandaag lager dan de Duitse. Om op lange termijn te overleven, heeft de euro ook zo’n pact tussen politiek en ECB nodig. Voer geloofwaardige saneringsplannen in de zwakkere landen uit, en dan kan Duitsland en dus ook de ECB water bij de wijn doen. Hopelijk ontmoeten ze elkaar in het midden, voor het te laat is.

De houdbaarheidsdatum van het begrotingsakkoord zal overschreden zijn nog voor het door het parlement geraakt.