FRIEDRICH NIETZSCHE

Een man steekt ‘s middags een lantaren aan, gaat naar de markt en roept dat hij God zoekt. Hij schreeuwt: “God is dood. God blijft dood. En wij hebben hem gedood.” Het tafereel stamt uit De vrolijke wetenschap (1882) van Friedrich Nietzsche (1844-1900). Alhoewel hij al in 1889 geestelijk totaal instortte – een gevolg van syfilis – wordt de filosoof uit Saksen besproken in De mens in de filosofie van de twintigste eeuw. Hij is niet de enige wijsgeer uit de vorige eeuw die de Rotterdamse hoogleraar emeritus Sperna Weiland opvoert. In dit, voor een filosoof, verrassend toegankelijk boek nodigt de auteur uit tot nadenken over mensbeelden in deze eeuw. “Wij zullen in dit boek Aristoteles tegenkomen, Descartes, Kant, Marx en vele anderen, maar weinigen van hen hebben het denken van de twintigste eeuw zo diepgaand beïnvloed als de denker van de dood van God, de wil tot macht, de Uebermensch en de eeuwige wederkeer der dingen.”

Met zijn dood van God heeft Nietzsche het op de eerste plaats over de hedendaagse (westerse) mens. “Wij hebben hem gedood en wij zullen moeten leven met alle gevolgen die dat heeft en die wij alleen nog maar kunnen vermoeden, bijvoorbeeld met de ondergang van de moraal.” Maar de dood van God is ook het verhaal over de ondergang van de ware wereld, de wereld van de eeuwige ideeën. Het rotsvaste, middeleeuwse vertrouwen heeft plaatsgeruimd voor de scepticus en relativist. Er zijn allerlei waarheden, wat uiteraard niet betekent dat er geen waarheidzoekers meer kunnen zijn. Het kan dan ook niet anders dan dat Nietzsche dezer dagen opvallend veel belangstelling geniet. Het jaar 2000 wordt een Nietzsche-jaar. De Arbeiderspers geeft zijn vertaald werk alvast uit in een keurig gebonden reeks. Onlangs verschenen Morgenrood en Voorbij goed en kwaad. Inmiddels rondde Henk van Gelre zijn vierdelige magnum opus Friedrich Nietzsche en de bronnen van de westerse beschaving af. In het laatste deel beschrijft hij De ontwikkeling van Nietzsches denken in de jaren 1875/76-1889. De Nietzsche-bibliotheek blijft groeien.

J. Sperna Weiland, De mens in de filosofie van de twintigste eeuw. Meulenhoff/Kritak, 381 blz., 998 fr. ISBN 9063037708. Henk van Gelre, De ontwikkeling van Nietzsches denken in de jaren 1875/76-1889. Damon, 429 blz., 798 fr. ISBN 9055732524. Friedrich Nietzsche, Morgenrood. Arbeiderspers, 367 blz., 999 fr. ISBN 9029535059. Idem, Voorbij goed en kwaad. Arbeiderspers, 226 blz., 799 fr. ISBN 9029535296.

LDD