De overheid kan beter het fiscaal gunstregime voor het spaarboekje afbouwen. Dat is de meest in het oog springende aanbeveling uit het rapport van de expertengroep die nadacht over de toekomst van de financiële sector in ons land.
Om debacles zoals in 2008 te voorkomen en om de economie te doen groeien, is nood aan een meer weerbare en competitieve financiële sector. Daarom formuleerde de expertengroep tien aanbevelingen die banken en verzekeraars sterker, stabieler en competitiever moeten maken.
“Onze financiële sector speelt momenteel onder haar niveau”, oordeelt Geert Noels, ondervoorzitter van de expertengroep. “Het potentieel wordt niet ten volle benut. Met enkele structurele ingrepen kunnen onze financiële instellingen in een betere competitie aantreden.”
Volgens oud-gouverneur van de Nationale Bank en lid van de expertengroep Luc Coene hebben de Belgische banken twee fundamentele problemen: ze hebben te veel spaardeposito’s en te veel woonleningen op hun balans. “Daardoor is er een soort monocultuur ontstaan, zowel in het type van banken als in de producten die aangeboden worden”, zegt Coene. “Zo worden er nauwelijks nog langetermijnspaarproducten gecommercialiseerd, zoals de kasbons vroeger. En dus financieren banken minder langetermijninvesteringen. Dat is niet goed voor de economie maar ook niet voor de klant. Er is nood aan een meer gediversifieerd bankenlandschap.”
De expertengroep werd negen maanden geleden opgericht op initiatief van minister van Financiën Johan Van Overtveldt. Hij bestelde het rapport om een beleid uit te tekenen voor een robuuste en duurzame financiële sector in ons land, en om een visie uit te werken voor Brussel als financieel centrum. In de expertengroep zetelden onder anderen voorzitter André Sapir (professor economie aan de ULB), ondervoorzitter Geert Noels (Econopolis), Luc Coene, Jean-Pierre Blumberg (Linklaters) en Lieve Mostrey (Euroclear).
Dit zijn de opvallendste drie aanbevelingen die de expertengroep doet:
1 Schaf het fiscaal voordeel van de spaarboekjes geleidelijk af
Het fiscaal gunstregime voor spaarboekjes bestaat uit een vrijstelling van roerende voorheffing tot een bedrag van 1880 euro. Die subsidiëring van kortetermijndeposito’s kost de schatkist veel geld, maar brengt het land onvoldoende op, argumenteert Luc Coene: “Heel veel spaardeposito’s vloeien naar het buitenland (via Belgische dochters van buitenlandse banken, nvdr), waar ze omgezet worden in kredieten voor productieve investeringen. België plukt daar niet de vruchten van. Maar via de depositogarantie neemt ons land wel het risico op zich om het spaargeld te waarborgen.”
Coene wijst ook op de kwetsbaarheid van banken met veel spaardeposito’s voor een eventuele rentestijging. Daardoor zouden hun financieringskosten toenemen terwijl de opbrengst van hun langeretermijnkredieten en beleggingen nog een tijd laag blijft. “Het ogenblik is ideaal om het fiscaal voordeel van het spaarboekje af te bouwen”, oordeelt de oud-gouverneur van de Nationale Bank. “De rente is momenteel zo laag dat de klant het verschil in opbrengst nauwelijks zal merken.”
Minister Van Overtveldt beloofde het voorstel te gepasten tijde op de regeringstafel te brengen, maar hij beseft dat tornen aan de spaarfiscaliteit niet gemakkelijk zal zijn. In het verleden schrikten politieke partijen daarvoor terug omdat ze vreesden electoraal afgestraft te worden. De vorige minister van Financiën Koen Geens wilde het fiscaal voordeel uitbreiden tot andere producten dan spaardeposito’s, maar stootte op het veto van Open Vld. Van Overtveldt beperkte zich tot de vage belofte: “We zullen zien wat we kunnen doen.”
2 Leg beperkingen op woonleningen en verminder de woonbonus
De hoge vastgoedprijzen baren de experts zorgen. Zij pleiten voor meer stabiliserende factoren op de vastgoedmarkt. Daarin kan de financiële sector een rol spelen. Daarom stellen de experten voor om de banken beperkingen op te leggen. Het bedrag dat zij ontlenen zou in eerste instantie beperkt moeten worden tot 100 procent van de waarde van een woning. In een later stadium kan die norm verlaagd worden tot 85 procent van de waarde. Dat zou betekenen dat kopers een derde van de woningkosten zelf moeten financieren.
Daarbij aansluitend pleit de expertengroep voor een vermindering van de belastingaftrek voor woonleningen. Forse fiscale voordelen voor woonkredieten dreigen de schuldenlast van de Belgische gezinnen verder de hoogte in te duwen en kunnen leiden tot zeepbellen op de vastgoedmarkt, waarschuwt het rapport. Daarom juichen de experts de inperking van de woonbonus, die sinds dit jaar regionale materie is, toe. Maar zij vinden dat de regio’s nog een stap verder kunnen gaan.
3 Hou bij een eventuele verkoop van Belfius niet alleen rekening met de opbrengst
De expertengroep doet geen precieze aanbevelingen over wat de federale overheid met zijn deelnames in de financiële sector (100 % Belfius, 10 % BNP Paribas en 25 % Ethias) moet doen. Maar wie tussen de lijnen leest, begrijpt dat een simpele verkoop van Belfius aan een buitenlandse groep niet de voorkeur wegdraagt. De experts zeggen immers dat de overheid bij dergelijke desinvesteringen niet enkel rekening moet houden met de opbrengst.
Even belangrijke parameter in de afweging is het belang van de bank voor onze economie en voor de financiering van de lokale besturen. Ook de aanwezigheid van strategische kennis, de structuur van de sector (is er voldoende concurrentie?) en de sociale gevolgen zijn elementen die moeten worden meegenomen in de denkoefening, aldus de experts.
Wie al deze elementen op een rijtje zet, kan besluiten dat Belfius alleen bij een an offer you can’t refuse verkocht zal worden aan een buitenlandse groep. Maar een staatsbank blijven, is ook niet de bedoeling. “Tussen die twee uitersten ligt een aantal scenario’s”, zegt Van Overtveldt. “We zullen alle opties bekijken.” Een beursgang in stukjes naar het voorbeeld van ABN AMRO is een van de mogelijkheden.
Het rapport van de expertengroep is online beschikbaar op www.johanvanovertveldt.be
PATRICK CLAERHOUT
“Heel veel spaardeposito’s vloeien naar het buitenland, waar ze omgezet worden in kredieten voor productieve investeringen. België plukt daar niet de vruchten van” – Luc Coene
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier