Europees Hof opent doos van Pandora

Het Vlaamse taaldecreet verplicht het gebruik van het Nederlands tussen werkgevers in Vlaanderen en hun personeel. Volgens het Europees Hof van Justitie belemmert dat het vrije verkeer van werknemers. Het arrest creëert chaos voor hr-managers.

Een arrest van het Europees Hof van Justitie legt een bommetje onder het Vlaams taaldecreet van 1973, dat het Nederlands verplicht in de communicatie tussen werkgevers en werknemers. “Logisch, want dat decreet staat haaks op modern management en internationale arbeidsverhoudingen”, redeneert Jan Proesmans, advocaat van het in arbeidsrecht gespecialiseerde advocatenkantoor Tilleman van Hoogenbemt.

Volgens het taaldecreet moeten alle mondelinge en schriftelijke, individuele en collectieve contacten tussen werkgevers en werknemers in Vlaanderen gebeuren in het Nederlands. De sanctie voor de werkgever is loodzwaar: alle niet-Nederlandstalige documenten en handelingen (evaluatiegesprekken, bijvoorbeeld) worden geacht niet te bestaan.

Het Europees Hof van Justitie heeft nu geoordeeld dat de bescherming van de taal en de werknemers een legitieme doelstelling is, maar niet de zware sanctie van de absolute nietigheid rechtvaardigt. Daarmee belemmert het taaldecreet volgens het Hof het vrije verkeer van werknemers. Het kan niet-Nederlandstalige Europeanen afschrikken, omdat ze een arbeidsovereenkomst moeten tekenen in een taal die ze niet begrijpen. In zijn advies aan het Hof had de advocaat-generaal gesteld dat uit andere lidstaten afkomstige werkgevers die in Vlaanderen zijn gevestigd, “er door het taaldecreet toe aangezet enkel werknemers in dienst te nemen die het Nederlands begrijpen en dus gemakkelijker communiceren in die taal”.

De aanleiding van het arrest van het Europees Hof was het ontslag van Anton Las, de CFO van de Singaporese containerbehandelaar PSA, in 2009. De Nederlander werkte voor PSA in Antwerpen. Volgens zijn in het Engels opgestelde arbeidsovereenkomst kreeg hij een ontslagvergoeding van drie maanden. De overeenkomst is ondertekend door een Singaporees en de Nederlander.

Las eist voor de Antwerpse handelsrechtbank een hogere vergoeding. Zijn advocaat riep in dat de arbeidsovereenkomst volgens het Vlaams taaldecreet nietig is, omdat ze niet in het Nederlands is opgesteld. De rechter vroeg aan het Europees Hof van Justitie of de nietigheidssanctie wel kan volgens het Europees recht. Het Hof heeft op 16 april dus geoordeeld van niet.

Verstrekkende gevolgen

“Deze uitspraak heeft verstrekkende gevolgen, maar ook beperkingen”, weet Karen Dereepere van Tilleman van Hoogenbemt. Het arrest geldt enkel in een ‘grensoverschrijdende context’ (een bedrijf uit Vlaanderen en een werknemer uit een andere Europese lidstaat) en niet in een zuiver interne Belgische context. Daar blijft het Vlaamse taaldecreet dus overeind, samen met zijn soms absurde gevolgen (zie kader).

“Stel je voor”, zegt Dereepere. “Franstalige Belgen die werken voor een bedrijf met zetel in Vlaanderen, kunnen het taaldecreet nog steeds inroepen om niet-Nederlandse clausules te verwerpen. Werknemers van een niet-Europese lidstaat kunnen dat trouwens ook.”

Wallonië heeft een gelijkaardige regeling. Het arrest is dus indirect toepasselijk op het Waalse grondgebied. In Brussel geldt de regel dat de werkgever die een document opstelt in een andere taal dan het Frans of het Nederlands, dat achteraf kan herstellen door een nieuw document op te stellen.

Professor emeritus arbeidsrecht Roger Blanpain, die destijds meewerkte aan het taaldecreet, interpreteert het Europese arrest strikt: “Voor werkgevers in Vlaanderen geldt in de communicatie met hun Vlaams personeel maar één taal: het Nederlands. Net zoals de voorbije veertig jaar. Het Hof zegt wel dat werknemers met hun personeel uit de EU een arbeidsovereenkomst moeten sluiten in een ‘door alle betrokken partijen begrepen taal’. Ik adviseer Vlaamse werkgevers met bijvoorbeeld Poolse medewerkers de arbeidsovereenkomst ook in het Pools op te stellen, zoals dat al gebruikelijk is.”

Blanpain stelt voorts dat het arrest meer vragen dan antwoorden oproept. Geldt het ook voor alle documenten: het arbeidsreglement, de collectieve arbeidsovereenkomst, het loonbriefje, dienstmededelingen of de opzeggingsbrief? Is een onderneming met een divers personeelsbestand dan verplicht in twintig talen of meer te werken? Kan de sociale inspectie dat controleren? Zal dit arrest in Frankrijk ook toegepast worden? Welke taal begrijpen die Franse werkgever en een Poolse werknemer dan allebei? “Het Hof heeft de doos van Pandora wagenwijd opengezet”, vindt Blanpain. “Ik durf te betwijfelen dat dit het vrije verkeer van werknemers bevordert.”

Dereepere vult aan: “Deze situatie is te absurd voor woorden. Hr-managers moeten op hun hoede zijn, want de taalwetgeving geldt wel voor de ene categorie werknemers, en niet voor de andere. Bovendien kan je dit onmogelijk uitleggen aan potentiële investeerders.”

Rechtszekerheid

Minister Philippe Muyters liet al weten dat hij de zaak zal onderzoeken. “Er is nood aan rechtszekerheid”, zegt Jan Proesmans. “In 17 van de 25 Europese lidstaten, waaronder Nederland, is er bijvoorbeeld geen bezwaar tegen een Engelstalige arbeidsovereenkomst. De taal die de partijen begrijpen en zelf verkiezen, primeert . Dat de Vlamingen veertig jaar geleden moesten worden beschermd tegen Franstalige patrons, is in die historische context te verklaren. Maar dat is nu ook juridisch achterhaald.”

Blanpain is not amused. “Het taaldecreet was noodzakelijk, omdat de laagste bediende tot de hoogste directeur van bedrijven in het Frans moesten communiceren”, herinnert hij. “Wie het Frans niet beheerste of niet wilde gebruiken, werd uitgesloten voor hogere functies. Het is echt niet nodig om het hele taaldecreet opzij te schuiven na dit arrest. Ook vandaag willen de internationale groepen het Engels opdringen aan hun medewerkers. Net als vroeger is dat een vorm van sociale uitsluiting. En dat willen we toch niet?”

HANS BROCKMANS, FOTOGRAFIE MICHEL WIEGANDT

“Het taaldecreet staat haaks op modern management en internationale arbeidsverhoudingen”