EK voetbal met een Belgisch tintje

Morgen, vrijdag 8 juni, begint het Europees Kampioenschap voetbal. En hoewel de Rode Duivels er niet bij zijn, krijgt het EK toch een Belgische touch. Belgische bedrijven bouwden mee aan de stadions in Oekraïne. Of ze loodsen de vips naar de helikopterlandingsplaats vlak bij het stadion van Kiev. Trends ging op zoek naar de groeimogelijkheden voor Vlaamse entrepreneurs in het grootste land van Europa.

Maandag 21 mei, 18 uur, Tsjernomorsk

De legervrachtwagen veert en schokt door het rotsachtige landschap, schaars begroeid met lage vegetatie. Kilometers in de omtrek valt geen ziel te bespeuren. Het desolate landschap bevindt zich aan de Zwarte Zee, 150 kilometer ten noordwesten van Simferopol, de hoofdstad van de Krim. Bij elke stap in het gras veren tientallen sprinkhanen weg. “En er is wind”, observeert Tom Hanson (42), die enthousiast foto’s neemt. De Vlaming uit het Pajottenland, medeoprichter van Greenworx Holding, heeft grootse plannen in deze uiterste oosthoek van Europa. Op de heuvelachtige vlakte in de omgeving van het Oekraïense dorp Tsjernomorsk plant hij via de joint venture West-Crimean Wind Energy Station de bouw van 84 windmolens, op een strook van 23 kilometer lang.

In die joint venture werkt Greenworx Holding, de energiepoot rond de Vlaamse durfkapitaalverschaffer Jos Sluys (ex Arinso, nu Saffelberg Investments), samen met het Turkse aannemers- en energiebedrijf Guris Insaat Ve Muhendislik. Het windenergieproject wordt begroot op 380 miljoen euro. “We hebben drie jaar naar de ideale locatie gezocht”, zegt Tom Hanson, die in een vorige functie de internationale activiteiten in het Midden-Oosten uitbouwde bij Waterleau. “De Krim is een van de beste windgebieden. Je hebt er bijna een offshorekwaliteit van wind, maar dan met de lagere kosten van een constructie op het vasteland.”

Tom Hanson leidt het project samen met Serge Ameye (68). Die ontwikkelde decennialang internationale activiteiten voor de voedingsproducent Puratos in Midden- en Oost-Europa. Zijn contacten en vloeiend Russisch openen deuren. Oekraïne wil voor zijn energievoorziening onafhankelijk worden van Russisch gas. De voorbije winters draaide Rusland herhaaldelijk de gaskraan naar Oekraïne dicht. De Oekraïense overheid heeft dan ook hoge, vaste tarieven over voor windenergie, op een moment dat diverse landen in West-Europa hun subsidies voor groene energie terugschroeven.

Maar er zijn lokale kapers op de kust en die zien de buitenlandse investeerders met lede ogen komen. De lokale energieverdeler Krymenergo sleepte Greenworx Holding al voor de rechter om te verhinderen dat de joint venture haar elektriciteit op het netwerk zou brengen. Maar zowel in eerste aanleg als in beroep trokken de Belgen aan het langste eind. Greenworx Holding hoopt dat haar windmolenpark vanaf eind 2013 energie levert.

Dinsdag 22 mei, 15 uur, Kiev

Aan het olympisch stadion in hartje Kiev is het drukkend heet. Een lichte bries brengt de stad van vier miljoen inwoners wat verkoeling. “Dit is mijn project. Ik ben er twee jaar mee bezig geweest”, zegt de architect Zievakin Ievgin. Hij wijst naar de eerste twee verdiepingen van het volledig vernieuwde voetbalstadion. Op 1 juli wordt de finale van het EK voetbal hier gespeeld. Reynaers Aluminium voorzag de eerste twee verdiepingen van aluminium profielen. Tientallen winkels en restaurants, het museum van de voetbalploeg Dynamo Kiev en de vipruimtes kregen aluminium profielen uit Duffel.

Reynaers Aluminium is een schoolvoorbeeld van de kansen die de meest uitgestrekte Europese staat biedt. De onderneming is in Oekraïne de marktleider voor aluminium profielen in bouwprojecten. Reynaers installeerde ook profielen in de nieuwe luchthaventerminals – gebouwd voor het EK – van de speelsteden Kiev, Charkov en Lviv, en in de vernieuwde stadions in de drie steden. En daarmee houdt het niet op. Reynaers was betrokken bij de renovatie van de grootste concertzaal in het centrum van Kiev. In Dnjepropetrovsk, de op twee na grootste stad van het land, leverde het bedrijf uit Duffel het aluminium voor de ontwikkeling een hele wijk langs de Dnjepr.

Dat Oekraïne belangrijk is voor Reynaers bewijst ook het gloednieuwe filiaal in Belika Dimerka, 50 kilometer ten oosten van Kiev. Oekraïne is voor Reynaers een knooppunt voor zijn verdere activiteiten in onder meer Rusland, Kazachstan, Wit-Rusland en Oezbekistan. Bij het nieuwe gebouw – de belangrijkste investering voor de onderneming buiten België – hoort ook een logistiek centrum. Dat verwerkt 800 ton aluminium, deels vanuit Duffel aangevoerd. Wanneer verschuift ook de productie naar Oekraïne? “Dat gebeurt niet”, denkt Zievakin Ievgin. “Oekraïne heeft een slecht kwaliteits-imago, zeker in eigen land. Daarom komen onze producten uit België. Dat staat synoniem voor kwaliteit. Ook al hebben wij in eigen land uitstekende ingenieurs en bouwfirma’s.”

Reynaers Aluminium vindt zonder veel moeite hooggeschoolde ingenieurs en projectbegeleiders voor bouwwerken. Diezelfde ervaring heeft Materialise. De Leuvense onderneming doet softwareontwikkeling voor 3D-ontwerpen, die worden gebruikt in de auto-industrie, de consumentenmarkt of de medische sector. Materialise heeft dus nood aan zeer hooggeschoolde mensen, vaak kruisingen van informatici, ingenieurs, wiskundigen, die ook nog kennis van geneeskunde hebben.

“Ons filiaal in Oekraïne telt 240 werknemers, op een totaal werknemersbestand van 800 mensen”, meldt Karl Vom Berge. De Vlaming leidt sinds februari het Oekraïense filiaal in Kiev, aan Raisy Okypnoi, niet zo ver van de oevers van de Dnjepr. “Kiev telt veel hooggeschoolden. De polytechnische universiteit is van een hoge kwaliteit. In de gewezen Sovjet-Unie was Oekraïne een kenniscentrum voor technologie. Onze dochter in Oekraïne is ook een kenniscentrum van de groep. Het gaat niet om een klassieke outsourcing.” Netto verdienen de kenniswerkers van Materialise in Oekraïne zelfs iets meer dan hun collega’s in België. Maar de geringe belastingen en sociale zekerheid, 5 procent boven het nettoloon, maken de totale loonkosten goedkoper.

Woensdag 23 mei, 16 uur, Kiev

Een korte, hevige regenbui heeft Kiev afgekoeld. De heuvel met bovenaan het Mariinski-paleis, het stulpje van de Oekraïense president, biedt een schitterend panorama op de kronkelende Dnjepr. Maar Jef Van den Brande en Jonas Demare zijn vooral druk in de weer met de laatste instructies voor de bouw van een helikopterplatform.

De Vlaamse onderneming DSG bouwt een van de meest controversiële projecten in de hoofdstad. President Viktor Janoekovitsj is de uren durende files in Kiev beu. Daarom wil hij een helikopterplatform halfweg de heuvel. Een gloednieuwe brug verbindt de landingsplaats met het parlement. DSG is vooral een specialist in transformatoren voor de omzetting van elektriciteit onder lage spanning naar midden- en hoogspanning. De helikopterzaak is een nevenactiviteit. Jef Van den Brande, zoon van de gedelegeerd bestuurder Rudi Van den Brande, is zelf helikopterpiloot.

DSG levert alle elektronica en mate-riaal voor het automatische landingssysteem van de helikopter. “Dit is onze belangrijkste activiteit tot vandaag in Oekraïne”, zegt Jef Van den Brande, die al enkele jaren actief is in het Oost-Europese land. DSG levert ook transformatoren en generatoren in de voetbalstadions van Kiev, Charkov en Lviv tijdens het EK. Toch is Jef Van den Brande niet onverdeeld enthousiast over het land. De taalbarrière, de bijna onbestaande coördinatie tussen onderaannemers, de onduidelijke of onbestaande wetgeving, de bureaucratie maken het buitenlandse ondernemingen moeilijk.

Donderdag 24 mei, 10.30 uur, Charkov

In een grauwe achterbuurt van het sowieso al niet zo frisse Charkov, sakkert Marc Eekels over de vreemde constructie van zijn magazijn. In 1999 opende de algemeen directeur voor de Zwarte Zee-regio bij de logistieke onderneming Ahlers een filiaal in de op een na grootste stad van Oekraïne, op 50 kilometer van de Russische grens. En ook Ahlers weet alles over bureaucratie in Oekraïne.

Het magazijn is vijf verdiepingen hoog en bevat vooral tabak. Die wordt vanuit Antwerpen aangevoerd en geleverd bij een lokale tabaksproducent. Het gebouw is een resultaat van de nadagen van de Sovjet-Unie. Het was bedoeld als de centrale opslagplaats voor schoenen voor heel Oekraïne. Maar het gebouw werd daarvoor nooit gebruikt. In 1999 kocht Ahlers het van de Antwerpse zakenman Christian Leysen.

Ahlers levert behalve tabak aan een sigarettenproducent in Charkov, ook de merken van een andere producent in heel Oekraïne. Dat gebeurt via Kiev en vier regionale verdeelpunten. “Tabak maakt 80 procent van onze activiteit in Oekraïne uit”, duidt Marc Eekels. “Een andere belangrijke klant is Beaulieu. De renovatiemarkt in Oekraïne is gigantisch. Er zijn enorm grote doe-het-zelfketens, zoals Epicenter. We doen voor Beaulieu de verdeling, de administratie, en de verkoopafwikkeling van vloerbekleding.”

Voor Marc Eekels, die al twee decennia in Oost-Europa werkt, is Oekraïne een interessante groeimarkt. “Elk Belgisch bedrijf kan hier meer dan behoorlijke groeicijfers neerzetten. Het is hard werken, risicovol, met onverwachte, maar oplosbare moeilijkheden.” Ahlers merkt het bij de douaneformaliteiten. “De douane is zeer strikt en valt letterlijk over een punt of een komma. Ellenlange lijsten met uitvoerige beschrijvingen worden volledig uitgepluisd.”

Eekels omschrijft het als een sovjet-erfenis. Een ondergeschikte beslist nooit zelf. Dat doet enkel de baas. Die wordt slaafs gevolgd. “Ook mijn eigen mensen komen me nog van alles vragen, ook al zou ik het liever anders hebben”, meldt Eekels in het filiaal met 100 werknemers.

Donderdagnamiddag 24 mei, 14 uur, Charkov

Het gloednieuwe stadion maakt Charkov wat minder troosteloos. ‘1925 FC Metalist’, de naam van de voetbalploeg, prijkt over de volledige lengte op de zijgevels van de twintig verdiepingen hoge, grauwe sovjetappartementsblokken die het stadion omringen. En alweer zorgt een Vlaming voor een belangrijke Belgische aanwezigheid. Tom Murrath bouwde de hekken rond het stadion, de draaiende ingangspoorten, en de apparaten voor de tickets en de toegangscontrole. De reuzenschermen komen van Barco. Tom Murrath plaatste tevens de reclameborden langs het veld, en de vliegende camera boven het speelveld. De Vlaming woont sinds 2003 in Oekraïne en biedt met zijn onderneming Periprotect werk aan twintig mensen. Behalve in Charkov, deed hij ook opdrachten voor de stadions in Donetsk, Dnjepropetrovsk, Odessa en Lviv. “Die stadions zouden er zeker komen, recessie of niet, in het kader van Euro 2012.” Vaak in opdracht van een lokale oligarch. “Er zijn oligarchen die betalen, en er zijn er die niet betalen”, antwoordt een laconieke Tom Murrath. “Dit is een heel moeilijk land, maar je hebt ook heel veel mogelijkheden. Niets is onoplosbaar. Er is altijd wel een uitweg.”

Volgende week: Belgische ondernemers in Polen

WOLFGANG RIEPL IN OEKRAÏNE

“Dit is een heel moeilijk land, maar je hebt ook heel veel mogelijkheden”

“Oekraïne heeft een slecht kwaliteits-imago. België staat voor kwaliteit”