Bouwvergunningen botsen op een muur van ambtenaren die elkaar bovendien vaak tegenspreken. Particuliere querulanten gooien olie op het vuur door met succes naar de rechter te stappen. Het lijkt bijna een wonder dat er in Vlaanderen nog gebouwd wordt.
Batibouw opent vandaag de deuren voor professionele bezoekers. Sommigen lopen er wellicht wat bedrukt bij. “Er heerst veel frustratie bij de Vlaamse aannemers en promotors”, getuigt Hilde Masschelein, gedelegeerd bestuurder van de beroepsorganisatie Bouwunie. “Door de administratieve rompslomp en de langdurige procedures gaan soms jaren verloren voor ze eindelijk met hun bouwwerken kunnen starten. En dat op een moment dat de Vlaamse economie die economische activiteit best kan gebruiken om door de crisis te krabbelen.”
In 2005-2009, dus voor en na de crisis, daalde het aantal nieuwbouwwoningen systematisch (zie grafiek). In de eerste negen maanden kreeg de bouwsector een boost met de start van de bouw van 11.830 nieuwe woningen, tegenover 10.335 in januari-september 2009. Waarschijnlijk is de stijging een tijdelijk fenomeen omdat de fiscale steunmaatregelen vorig jaar afliepen. In januari-september 2008 was het totaal nog 11.978.
Bart Verstraete, directeur van de NAV, de Vlaamse architectenorganisatie, stelt dat de behandeling van normale bouwvergunningen niet lang duurt. De woningbouw op een perceel dat is vastgelegd als verkavelingsgebied kan binnen enkele maanden vergund worden. “Maar bij een afwijking beginnen de problemen. Waar in Vlaanderen bouw je niet dicht tegen een andere woning, een gewestweg of een erkend landschap? Zo wordt het standaard dat een bouwheer een afwijking op de regel vraagt. De meeste vergunningsaanvragen lopen ergens vast.”
“Woningprojecten van een zekere grootte of bedrijfsinstallaties lopen ook het risico administratief te verzanden”, zegt Masschelein. “Het drama is niet zozeer dat de administratie traag werkt. Wel de veelheid van factoren – ruimtelijke ordening, milieu, mobiliteit, watertoets, monumenten en landschappen – waarover overheden hun zeg moeten doen. Bovendien spreken ze elkaar tegen.”
Lintbebouwing, lelijke woonblokken en achterbouwwerken tonen nochtans aan dat Vlaanderen ondanks de vele regels geen voorloper is in ruimtelijke ordening. “Uit schrik voor koterijen is de slinger bij de adminisratie doorgeslagen”, zegt Masschelein.
Sinds het verdrag van Valetta van vorig jaar over archeologische vondsten komt er een advies bovenop. “Wie een spade in de grond steekt, krijgt archeologen op zijn werf. Wees maar zeker dat ze bepaalde sites uiterst waardevol zullen vinden, wat de werken nogmaals kan vertragen.”
Ook de verticale besluitvorming loopt spaak. “De gemeente verleent de vergunning, maar in een later stadium ligt de provinciale ambtenaar dwars. De eenheid is zoek”, zegt Verstraete.
Competitiviteitsnadeel
Vooral het voortraject duurt volgens Karel Vervoort (kenniscentrum Voka) veel te lang. Hij noemt de toestand in vergelijking met de omliggende regio’s – dus ook Wallonië – dramatisch. “Onze competitiviteit lijdt eronder. Stel je voor, een multinational wil in Vlaanderen investeren en krijgt van zijn adviseurs te horen dat de zoektocht naar een bedrijfsterrein en het verlenen van vergunningen wel een jaar of drie kan duren. Terwijl hij 100 kilometer verder op zijn wenken wordt bediend. Hoe zal die reageren, denk je?”
Frank Judo (Liedekerke), een advocaat die gespecialiseerd is in administratief recht, wijst erop dat niet alleen de overheden elkaar tegenspreken. “Ambtenaren veranderen weleens van mening. Bovendien gebeurt het ook dat een ambtenaar, die gunstig stond tegenover een project, wordt opgevolgd door een collega die het afkeurt. Dat fnuikt de mogelijkheid om een project deskundig te plannen. Juridisch sta je niet sterk. Als de administratie het nieuwe advies behoorlijk motiveert, bijvoorbeeld omdat de maatschappelijke inzichten zijn gewijzigd, kun je het moeilijk aanvechten. De rechtszekerheid is zoek. Maar het maatschappelijke belang prevaleert.”
Sprankel hoop
“Voor het eerst sinds jaren beseft ook de politiek dat er dringend nood is aan een vereenvoudiging van de procedures”, zegt Verstraete hoopvol. “Een burgemeester of minister die een project wil lanceren, botst ook op de procedures.”
Een commissie van experts en een parlementaire onderzoekscommissie bogen zich op Vlaams niveau al over de problematiek. Voor het einde van dit jaar wil de Vlaamse regering een grondige aanpassing van de vergunningsregels, meldt minister van Ruimtelijke Ordening Philippe Muyters. “Voor zover we kunnen inschatten, is de Vlaamse regering op de goede weg om een en ander grondig aan te pakken”, zegt Vervoort.
Een teer punt is de juridische aanvechting van de bouw- en infrastructuurprojecten. “Heeft een bouwheer eindelijk zijn vergunning binnen, dan stapt zijn buurman naar de Raad van State voor de procedureslag”, zegt Maschelein. “Zo goed als iedereen mag zich een belanghebbende noemen. Er is geen evidente oplossing. De mondigheid van de burger ging er de voorbije decennia op vooruit.”
Een fout is snel gemaakt, redeneert Verstraete. “Niemand ziet de bomen door het administratieve bos. Ook de architect verliest zijn weg in het reglementaire doolhof. Daarom is het niet eens zo moeilijk om met een klacht een bouwdossier onderuit te halen.”
Deze week keurt de Vlaamse regering normaal een versoepeling goed van de regels voor de projectvergadering voor grote werken, die de administraties verplicht aan tafel te zitten. De overheid probeert door het vooroverleg werken beter te organiseren en klachten in een vroeger stadium op te vangen.
“Het zou geen luxe zijn om dat ook voor de kleine werken beter te organiseren. Misschien verloopt het voortraject dan wat moeilijker, maar zo vermijdt de bouwheer dat hij later volledig geblokkeerd raakt”, zegt Verstraete.
“Vandaag gebeurt dat vroege overleg en consultatie meer en meer, wat de bouwtrajecten overigens vergemakkelijkt. Hoe vroeger een querulant kan worden opgespoord, hoe eenvoudiger een zaak kan worden geregeld”, verduidelijkt Judo. “Zeg gerust, kan worden afgekocht”, vertaalt een betrokkene.
HANS BROCKMANS
” Uit schrik voor koterijen is de slinger bij de adminisratie doorgeslagen” Hilde Masschelein, Bouwunie
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier