Een van de vele ziektes

VACCINATIE In de derde wereld is die nog altijd niet vanzelfsprekend. © Getty Images

Covid-19 wordt een gewone endemische ziekte. Maar achter het bedwingen van het coronavirus gaat een volksgezondheidsramp schuil.

Pandemieën sterven niet, ze deemsteren weg. Dat zal covid-19 waarschijnlijk doen in 2022. Het virus zal nog lokaal en seizoengebonden opflakkeren in landen met een vaccinatieachterstand. Epidemiologen zullen ook alert moeten zijn voor nieuwe varianten die de door vaccins opgebouwde immuniteit kunnen verschalken. Desondanks zal covid-19 de komende jaren zijn plaats innemen als een endemische ziekte vergelijkbaar met griep of verkoudheid. Tegelijk zal het leven in het grootste deel van de wereld geleidelijk weer normaal worden. Post-pandemisch normaal.

Aan de basis van dat vooruitzicht ligt zowel een verbluffend succes als een deprimerend debacle. Het succes bestaat erin dat bijzonder veel mensen gevaccineerd zijn en dat er voor elke fase van de besmetting, van milde symptomen tot intensieve zorgen, nieuwe geneesmiddelen komen die de kans op overlijden sterk verkleinen. Het is gemakkelijk om dat vanzelfsprekend te vinden, maar dat zoveel vaccins en behandelingen zo snel ontwikkeld zijn en een vergunning hebben gekregen, is een wetenschappelijke triomf.

Tegen het einde van 2021, slechts twee jaar na de eerste vaststelling van SARS-CoV-2, produceerde de wereld ongeveer 1,5 miljard doses van het covid-vaccin per maand. Airfinity, een bedrijf dat data over levenswetenschappen verzamelt, voorspelt dat er tegen eind juni 2022 25 miljard doses geproduceerd kunnen zijn. Op een top in september riep de Amerikaanse president Joe Biden op om binnen een jaar 70 procent van de wereld volledig te vaccineren. De hoeveelheid vaccins zal daarvoor geen belemmering zijn.

Nieuwe varianten

Vaccins bieden evenwel geen volledige bescherming, met name niet aan bejaarden. Maar de medische wetenschap gaat ook die uitdaging aan. Vroege symptomen kunnen bijvoorbeeld behandeld worden met molnupiravir, een tweemaal daags in te nemen antivirale pil die in klinische studies het aantal overlijdens en ziekenhuisopnames met de helft terugbracht. Voor ernstig zieken is er dexamethason, een goedkope corticosteroïde die het risico op overlijden met 20 tot 30 procent verlaagt. Voor de fases daartussen zijn er middelen zoals remdesivir en een antistoffencocktail van Regeneron.

De combinatie van vaccinatie en behandeling is als een reeks muren die elk een aantal virale aanvallen afblokken voor ze fataal zijn. Elke nieuwe muur maakt covid minder dodelijk. Maar dit succes gaat hand in hand met een debacle. Covid-19 zal ook geleidelijk minder kwaad aanrichten, omdat het dat in het verleden al in zo grote mate gedaan heeft. Veel mensen zijn alleen tegen de huidige varianten beschermd, omdat ze er al mee besmet geweest zijn. En nog veel meer mensen, met name in de ontwikkelingslanden, zullen tot ver in 2022 geen bescherming genieten door vaccins of geneesmiddelen.

Deze immuniteit is verworven tegen een vreselijke prijs. We hebben de oversterfte tijdens de pandemie berekend – het hogere aantal overlijdens in vergelijking met een normaal jaar. Onze mediane schatting bedroeg op 22 oktober een totaal van 16,5 miljoen doden wereldwijd (met een onder- en bovengrens van 10,2 miljoen en 19,2 miljoen). Dat is 3,3 keer meer dan de officiële cijfers. Terugredenerend op basis van veronderstellingen over het percentage dodelijke besmettingen, komen we tot de schatting dat deze overlijdens het gevolg zijn van 1,5 tot 3,6 miljard besmettingen – zes tot vijftien keer het geregistreerde aantal.

De combinatie van infectie en vaccinatie verklaart waarom je bijvoorbeeld in Groot-Brittannië in de herfst bij 93 procent van de volwassenen antistoffen voor covid kon aantreffen. Mensen zijn vatbaar voor herbesmetting, maar elke nieuwe blootstelling traint het immuunsysteem om het beter te weerstaan. Naast nieuwe behandelingen en het feit dat meer jongeren besmet raken, verklaart dat waarom de sterftegraad in Groot-Brittannië nu maar een tiende bedraagt van die begin 2021. Andere landen zullen hetzelfde traject afleggen richting endemie.

Maar een gevaarlijke nieuwe variant kan alles op losse schroeven zetten. Het virus muteert voortdurend en hoe meer ervan in omloop is, hoe groter de kans dat er een besmettelijke nieuwe stam ontstaat. Maar zelfs als er na omikron nog varianten toeslaan, hoeven die niet dodelijker te zijn dan delta. De kans is ook groot dat bestaande behandelingen effectief blijven en de vaccins kunnen snel worden aangepast aan de mutaties.

Rijk versus arm

Daarom zullen mensen steeds vaker aan covid overlijden omdat ze bejaard of zwak zijn, of omdat ze niet gevaccineerd zijn of geen geneesmiddelen kunnen betalen. Soms zullen mensen kwetsbaar blijven omdat ze de aangeboden inenting weigeren – een tekortschieten van de gezondheidseducatie. Maar er worden ook vaccins gehamsterd door de rijke landen en het is moeilijk om de prik te zetten in arme en afgelegen gebieden. Velen zullen hun leven verliezen omdat er geen veilige injectie is die maar een paar euro kost.

Covid is nog niet achter de rug. Maar tegen 2023 zal het voor de meeste mensen in de ontwikkelde landen geen levensbedreigende ziekte meer zijn. Het zal nog wel een dodelijk gevaar vormen voor miljarden in de derde wereld. Maar hetzelfde is helaas het geval voor veel andere aandoeningen. Covid is goed op weg om een van de vele ziektes te worden.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content