Een stadskanker tot leven gewekt

Hoe utopie realiteit kan worden. Met heel wat lef, creativiteit en knowhow is het team van bob 361 erin geslaagd lood om te vormen tot goud. Meer zelfs: ze hebben een industrieel braakland in het hart van een ‘risicowijk’ omgetoverd tot een stadsdorp waar het goed wonen en werken is.

Poincarélaan 28-30 in Anderlecht: de kleine ring loopt voorlangs en iets verder rijst de Pen-sioentoren op. Aan de blikken onttrokken achter zijn blinde gevel had het nog jarenlang een sinistere plek kunnen blijven, ware het niet dat een op zijn minst origineel architectenbureau er een wat gek project was opgestart. Het leegstaande industriepand werd aangekocht en van onder tot boven verbouwd. Het was een stadskanker, schijnbaar zonder enig belang, zonder toekomst. Er wordt zelfs gezegd dat het gebouw op een bepaald ogenblik onderdak gaf aan de CCC, de Cellules Communistes Combattantes.

“Deze niet-speculatieve reconversie van een gebouwencomplex in de stad geeft op merkwaardige wijze antwoord op een hele reeks ingewikkelde vragen”, merkt juryvoorzitter Jan Bruggemans op. Hij maakt van de gelegenheid gebruik om nog maar eens te wijzen op het specifieke karakter van de architectuurwedstrijd die nu al achttien jaar georganiseerd wordt door Trends. “We brengen systematisch een bezoek aan alle geselecteerde projecten samen met de genomineerden, want er gaat niets boven de analyse en de verklaring van een realisatie in situ.”

“Er was durf nodig om dat vervallen huizenblok te kopen met de bedoeling om het van onder tot boven om te bouwen, er de kantoren van het architectuuratelier bob 361 in onder te brengen en er uiteindelijk zelfs te gaan samenwonen”, zegt Bruggemans. “Het gaat immers in de eerste plaats om een woonproject. En als u een bezoek brengt aan het appartement van Ivo Vanhamme, samen met Goedele Desmet en Jean-Michel Culas een van de steunpilaren van bob 361, ziet u dat alles erop gericht is om, indien nodig, het snel te kunnen omvormen tot een puur bedrijfsgebouw.”

Met andere woorden, de ‘hardware’ kreeg voorrang bij de wederopbouw, met beton als basismateriaal en zonder de historische kenmerken te verwijderen. Voor de ‘software’ werd de voorkeur gegeven aan modulariteit, functionaliteit en omkeerbaarheid van de inrichting. Buiten de grote krachtlijnen is niets definitief.

“Om al het mooie van de ingreep ten volle te bevatten, mag gerust benadrukt worden dat het initiatief niet uitging van een projectontwikkelaar noch van de overheid, maar van een kleine tijdelijke vereniging van ondernemers die hun project hebben opengesteld voor mensen die al bijna even stoutmoedig zijn als zij. We treffen er appartementen van allerlei grootte aan voor bewoners uit alle windstreken, die er samen een stuk stadsweefsel in ere herstellen”, benadrukt Jan Bruggemans.

Wat de jury ook kon bekoren, zijn de nieuwe ruimten en tuinen die werden aangelegd door sommige gebouwen af te breken. Dat gaf de nodige ademruimte om een omgeving te creëren waarin het goed wonen is. De blokken, vier stuks in de diepte, soms vier bouwlagen hoog, ademen de sfeer uit van een ingesloten dorpje dat uit de as herrezen is te midden van de omringende stad. Nu komt het er nog op aan om het te doen leven, het open te stellen voor de buitenwereld.

P. NT2 Locatie: Anderlecht Architecten: BOB 361

Door Philippe Coulée