Een ostalgische verjaardag

Ooit was Bitterfeld te herkennen aan zijn geur. De stad ligt in het hart van de ‘chemische driehoek’ van het communistische Oost-Duitsland en was berucht voor de bijtende stank van de plaatselijke fabrieken, waarvan sommige af en toe ook nog explodeerden, met dodelijke gevolgen.

Nu de twintigste verjaardag van de Duitse hereniging nadert – de twee Duitslanden verenigden zich formeel op 3 oktober 1990 – heeft de stad schoon schip gemaakt met haar uitstraling van economische mislukking en de ecologische gruwelen die 40 jaar communisme opleverden. De fabrieken produceren nu zonnepanelen. De zwaar vervuilde grond en rivieren werden vervangen door parken en meren. “De hemel boven Bitterfeld is nu zo schoon als overal elders”, zegt Monika Maron, die een boek schreef over de wedergeboorte van Bitterfeld.

Voor sommigen is die opmerkelijke fysieke transformatie, die overal in het Oost-Duitsland afgespiegeld wordt in gerenoveerde stadscentra en eersteklas infrastructuur, het bewijs dat de ‘bloeiende landschappen’ die op de vooravond van de monetaire unie in juli 1990 beloofd werden door de toenmalige bondskanselier Helmut Kohl, eindelijk zichtbaar worden. Na jaren van verlies van banen, industriële ondergang en massale emigratie, dwepen de economen nu met de verbeterde productiviteit, hogere groei en de opkomst van een Mittelstand in een regio die gedomineerd werd door monolithische Kombinaten.

Hoewel er nog heel wat achterstand moet worden weggewerkt, zal het oosten de weg wijzen. In de politiek en de sport zelfs letterlijk: Angela Merkel is herverkozen en voert de Duitse regering aan en een andere Ossie, Michael Ballack, leidt het nationale voetbalelftal tijdens de wereldbeker in Zuid-Afrika.

De managers en werkkrachten die opgeleid werden in moeilijke tijden, zijn flexibeler dan die in het westen. Dat zal een toenemende weerslag hebben op het westen, zegt Karl-Heinz Paque, een West-Duitse economieprofessor die in het oosten werkt. Intussen drukken westelijke firma’s akkoorden over loonsvermindering door die tot voor kort ondenkbaar waren.

De Oost-Duitsers zijn psychologisch beter uitgerust voor een wereldwijde vertraging, zegt Maron, omdat de hereniging hen twintig jaar training in crisismanagement bezorgde. Intussen zal het oosten, waar de vergrijzing sneller toeslaat dan in de rest van Duitsland, eerder oplossingen moeten vinden.

De Duitse culturele wereld bruist van de gelauwerde oosterlingen. De trekkracht van het oosten is nog het duidelijkst in Berlijn, het belangrijkste schouwtoneel van de hereniging, waar al de buzz – van de hippe bars tot de bohemienachtige yuppificatie – geconcentreerd blijft in het oostelijke deel van de stad.

Ondanks al de vooruitgang blijft de verdeeldheid. Oost-Duitsers hebben het in opiniepeilingen over hun heimwee naar de DDR en stemmen in groten getale op de opvolgers van de Oost-Duitse communisten. De westerlingen zijn vaak niet geïnteresseerd in het oosten.

DE AUTEUR IS REDACTEUR ANALYSES VAN FINANCIAL TIMES.

Frederick Studemann