Als maatschappij is het onze plicht goed voor onze ouderen te zorgen. We brengen hen onder in veilige rusthuizen, serveren makkelijk te kauwen voeding en beschermen de bejaarden tegen de kou of de zon. Maar overdrijven we niet? Veronderstellen we niet onterecht dat ouderen betutteld willen worden? En moeten we hen niet vooral aanspreken op wat ze wél nog kunnen? Een portret van drie organisaties die bejaarden au sérieux nemen. “We mogen ouderen niet onderschatten, we moeten ze net uitdagen.”
‘Tastbare concepten zonder betutteling’ Geertrui Coppens van Old’s Cool
“Ik heb altijd een boon gehad voor oude mensen en zoek graag hun gezelschap op. Ik leer ook veel van hen. En dan heb ik het niet alleen over recepten voor confituur op grootmoeders wijze, maar over de levenswijsheid die ze te delen hebben.
“Met mijn productiehuis Zie Ze Doen bedacht ik Week van Liefde, een tv-programma waarin vrouwen tussen de 65 en de 89 met Wim Opbrouck filosofeerden over de liefde. Maar naast televisie wil ik ook concrete dingen doen, tussen de mensen.
“Onder de noemer Old’s Cool bedenk ik tastbare concepten voor ouderen, met één belangrijk criterium: geen betutteling. Bij het woon-zorgcentrum Groenhof in Menen mochten we onze eerste voorstellen op de bewoners loslaten. We zijn er begonnen met ‘kamertuinieren’: de bewoners kweken geurige kruiden op hun kamer, van doordeweekse tijm tot exotischer varianten zoals Vietnamese koriander. Vergeet niet dat velen bij hun verhuis naar het woon-zorgcentrum niet alleen afscheid moeten nemen van hun huis, maar ook van hun tuin. Een gemis dat kamertuinieren wat kan verlichten. Maar minstens zo prettig is het sociale aspect: bewoners die tegen elkaar ‘stoefen’ over hun kruiden of de kok die zijn ronde doet langs de kamers om wat verse kruiden te ronselen.
“We zijn in Menen ook gestart met een gospelkoor voor de ouderen van Groenhof en twee andere rusthuizen uit de buurt. Stel je daarbij vooral geen klassiek koor voor, met het typische repertoire van golden oldies dat steevast wordt opgediept wanneer bejaarden willen zingen. Wij gaan voor een breed repertoire, met populaire meezingers zoals Oh Champs-Elysées of Du, maar evengoed het stevigere gitaarwerk à la Highway to Hell van AC/DC. Tot grote tevredenheid van enkele rockers op leeftijd. (lacht)
“Het is voor de personeelsleden van Groenhof iedere keer een gepuzzel met rollators, zetels en stoelen, maar ze doen die extra moeite graag. Omdat de bewoners enorm uitkijken naar die samenzangmomenten. Dames tutten zich op, heren halen hun beste aftershave uit de kast. Er zijn er zelfs die de liedjes vooraf inoefenen.
“Wie wil, die kan in stilte genieten, maar de fuifbeesten stop ik met plezier een micro onder de neus. Begint dan een 83-jarige te improviseren op de tonen van The Muppet Show, dan kan ik mijn geluk niet op.”
‘Contact maken met personen met dementie’ Lara Debeuf van Demiclowns
“Van opleiding ben ik ergotherapeut, dramatherapeut en relatietherapeut. Toen mijn oma en die van mijn vriendin en collega Lore Dhaenens werden getroffen door dementie, vroegen we ons af wat we voor hen konden betekenen. Verkleed als clowns gaan wij op bezoek bij personen met dementie. Het mag wat rock-‘n-roll zijn, vinden we. Dat missen we wat in rusthuizen, waar bejaarden vaak worden betutteld.
“Een clown is voor iedereen een herkenbaar archetype. Zet een rode neus en een pruik op en mensen gaan er vanuit dat je niet van de slimste bent. Dat brengt je in een underdogpositie, en dat zorgt voor een omkering van de rollen.
“Wat wij willen bereiken? Contact maken met personen met dementie. Hun waardigheid teruggeven, door hen uit te nodigen weer de rollen op te nemen die verloren zijn gegaan door de ziekte.
“Er is niet één methode die voor iedereen werkt. Hoe meer informatie we krijgen over de patiënt, hoe beter. Vooral informatie over zijn of haar vroegere leven. Hoe mensen met dementie zich nu gedragen, voorspelt niet hoe ze op ons zullen reageren, omdat wij totaal andere prikkels geven.
“In dit werk moet je de controle durven los te laten en je overgeven aan de voor ons soms vreemde reacties van mensen met dementie. Dat levert onvergetelijke momenten op. Zo was er een voormalige bankdirecteur, die clowns maar niets vond en ons dat goed liet voelen. Tot wij deden of er veel geld in onze koffer zat. Prompt kwam hij in beweging: hij wilde ons apart nemen om onze geldzaken te regelen. Of de vrouw die muziekleerkracht was geweest, maar nooit meer op de piano in haar kamer speelde. Tot wij speelden dat we leerlingen waren, en zij spontaan aan de piano ging zitten en les begon te geven.”
‘Jong leert van oud, en omgekeerd’ Jolien Jaspers van Joka
“Joka is de jongerenwerking van Present vzw, een organisatie die vrijwilligerswerk in de zorgsector ondersteunt. Wij organiseren kampen voor jongeren vanaf zestien jaar in zorgvoorzieningen, onder meer in woon-zorgcentra. De jongeren verblijven er een hele week. Ze organiseren activiteiten voor en met de bewoners. Op die manier doorbreken de jongeren er de routine en bezorgen ze de bewoners ook een weekje vakantie.
“Wij geven de jongeren een vorming, er is een kampverantwoordelijke en het personeel blijft in de buurt. Zorgtaken nemen de jongeren niet over, wel staan ze in voor de animatie. Ze vervangen dus nooit het reguliere personeel, maar zijn een extraatje waar de bewoners ieder jaar naar uitkijken, omdat zij alle tijd hebben om te praten, te luisteren, activiteiten te bedenken en te organiseren. Wat ze precies opzetten, doet er eigenlijk niet toe. Jongeren en ouderen die samen op de dansvloer een pirouette maken of een walsje doen, of samen chips knabbelen en cola drinken, die kleine momenten van samenhorigheid blijven mij het meest bij.
“Een 16-jarig meisje dat een bewoonster van 85 naar de kamer terugbrengt en daar blijft babbelen, omdat het zo goed klikt, dat is mooi om te zien. Het feit dat we generaties samenbrengen, zien wij als een absolute meerwaarde. Jong leert van oud, en omgekeerd. Even de tijd stilzetten, dat doet die jongeren deugd, in een tijdperk waarin alles razendsnel gaat. Omgekeerd brengen de jongeren de buitenwereld binnen.
“Wij vinden het belangrijk dat jonge mensen kennismaken met de zorg voor kwetsbare mensen, en dat ze zich op die manier engageren. Terwijl het aanbod andere vakantiekampen enorm is, blijkt een Joka-kamp heel dankbaar, vooral omdat jongeren leren hoe makkelijk ze iemand blij kunnen maken.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier