‘ECONOMIE IS EEN SOCIALE WETENSCHAP’

“Dwarsdenken is nuttig, maar bij Ha-Joon Chang schiet het regelmatig door”, zegt Ivan Van de Cloot. Toch heeft hij ook waardering voor de visie van de tegendraadse econoom uit Cambridge.

Op uitnodiging van 11.11.11 en het magazine MO* ging Ha-Joon Chang begin deze maand in debat met econoom Ivan Van de Cloot van de denktank Itinera. Wie een clash had verwacht, kwam bedrogen uit. Van de Cloot had wel enkele kritische bemerkingen, zoals het al te sterke geloof van Chang in overheidsinterventies in de economie. Chang geeft in zijn boek dan wel geslaagde voorbeelden van industrieel beleid, maar er zijn net zo goed mislukkingen geweest. De markt kan falen, maar de overheid ook, aldus Van de Cloot.

‘Geen exacte wetenschap’

Lof had Van de Cloot dan weer voor Changs nadruk op de rijkdom van de economische wetenschap. In zijn boek vermeldt Chang negen economische scholen. Maar is dat niet het zwakke punt van het vak economie? Stel dat een docent fysica aan zijn studenten zegt dat er voor de vallende appel, naast de zwaartekracht, nog acht andere verklaringen zijn. Kan economie een wetenschap zijn als er negen verschillende scholen zijn?

“Economie is een sociale wetenschap, geen exacte wetenschap”, zei Van de Cloot aan Trends na het debat. “Dat is ook de reden waarom economen de toekomst niet exact kunnen voorspellen. Het idee alleen al is idioot. Elektronen hebben geen emoties, zodat de fysici voorspellingen kunnen doen. In de economie werk je met mensen. Zij hebben emoties en passen hun gedrag voortdurend aan, naargelang van de omstandigheden.”

Zelfs exacte wetenschappers komen niet altijd tot dezelfde conclusie, betoogt Van de Cloot. “Ook in de fysica zijn er scholen, zoals de klassieke natuurkunde, de kwantummechanica en de snaartheorie. Aan de kennisgrens van elke wetenschap zijn er verschillende inzichten. Omdat economie een maatschappelijke discipline is, zit ze vaak in het publieke debat. Daarom denken mensen dat meningsverschillen enkel in de economie voorkomen. In werkelijkheid komen ze in elke discipline voor.”

Dwarsdenken

Gaat Van de Cloot akkoord met Chang als hij zegt dat 95 procent van de economische wetenschap gezond verstand is? “Ja. En dat betekent dat heel veel economen er vaak naast zitten, helaas. Omdat ze over te weinig gezond verstand beschikken.”

Dat gezond verstand komt vooral van pas bij de politieke vertaling van economische inzichten, volgens Van de Cloot. “Economen moeten zich altijd afvragen wat de politiek met hun uitspraken aanvangt. Stel dat een econoom het onverstandig vindt te besparen in een diepe crisis, en meent dat overheden opnieuw schulden mogen maken. In een Scandinavisch land kun je verwachten dat de politici de schulden weer afbouwen in goede economische tijden. In Italië of België zal die bereidheid veel kleiner zijn.”

Toch vindt Van de Cloot dat Chang er te veel op uit is de economische wetenschap in een slecht daglicht te stellen. “Voor veel gebreken in de economische wetenschap hebben economen intussen een oplossing gevonden, maar Chang laat dat vaak onvermeld. Op die manier riskeert hij voor zijn eigen kerk te prediken. Zo zegt hij in zijn nieuwe boek bijvoorbeeld dat vrijhandel kan leiden tot de uitbuiting van onderontwikkelde landen. Dat is juist, maar een land dat zich afsluit van internationale concurrentie kan zijn economie evengoed in een coma brengen, en niet toekomen aan een noodzakelijke transformatie. Dwarsdenken is nuttig, maar bij Chang schiet het regelmatig door.