Met inzichten als het zweepslageffect veranderde Hau Lee de manier waarop bedrijven hun toeleveringsketen beheren. Nu wil hij zelfs de productie in China duurzamer maken.
Voorraadbeheer’ en ‘logistiek’ klinken niet meteen als wervelende onderwerpen, maar wie Hau Lee, de vader van het moderne supply chain management, bezig hoort, denkt daar gauw anders over. Met veel humor en spektakel maakt de professor Opera- tions, Information en Technology aan de Stanford Graduate School of Business zijn academisch onderzoek bevattelijk voor studenten en andere toehoorders.
Vroeger betekende supply chain managementvooral de distributie- en productieproblemen van bedrijven oplossen. “Het was een kwestie van logistiek, opslag en transport”, zegt Robert Boute, associate professor supply chain management aan de Vlerick Business School. “Het ging erom goederen zo goedkoop mogelijk van punt a naar punt b te krijgen.” Lee verbreedde het begrip. De hele keten van toeleveranciers, de levering van het product aan de klant en zelfs de drijfveren van mensen in de keten, zijn evengoed van tel, stelt de professor die afkomstig is uit Hongkong maar al jaren in de Verenigde Staten woont. “De centrale gedachte is: hoe kunnen we de verschillende partners beter laten samenwerken om de toeleveringsketen beter te maken”, vat Robert Boute samen.
Lee vestigde zijn naam toen hij als eerste het zweepslageffect beschreef. Als je vanuit de pols met een zweep slaat, krijg je korte golvende slagjes die almaar groter worden tot ze aan het eind van de zweep resulteren in grote, harde slagen. Dat is net wat er gebeurt in supply chain management, legde Lee uit. Een kleine fluctuatie aan het begin van de keten kan grote gevolgen hebben voor een toeleverancier. Of nog, een kleine verandering in het gedrag van de klant kan verregaande consequenties hebben voor de productie. Lee gebruikte de metafoor van de zweepslag om duidelijk te maken dat er heel wat ruis zit in het voorraadbeheer en de logistiek. “Die verstoring van de vraag naarmate je opwaarts gaat in de keten, heeft de industrie dertig jaar lang gedomineerd”, zegt Boute. “Tot Lee kwam met wiskundige modellen om het effect te verklaren en met methodes om het te verhelpen.”
Praktijk
Die sterke klemtoon op de praktijk is kenmerkend voor Hau Lee. Behalve als academicus, ging hij al gauw ook aan de slag als consultant en later als ondernemer. Wanneer hij in zijn onderzoek de vinger op zere plekken legde, zag hij er dikwijls ook meteen een zakenopportuniteit in. Hij was medeoprichter van drie ondernemingen gespecialiseerd in software voor supply chain management. Een daarvan, DemandTec, is intussen beursgenoteerd. Het maakt software waarmee retailers en producenten van consumentengoederen hun merchandising en marketing kunnen verbeteren.
Aan het einde van de jaren tachtig nam Lee een sabbatical om een jaar lang als voltijds medewerker aan de slag te gaan bij het Amerikaanse technologiebedrijf Hewlett-Packard. Het werk verschafte Lee een nieuw baanbrekend inzicht. De ‘uitgestelde productdiffentiatie’ zou een nieuw keerpunt betekenen voor het supply chain management.
In plaats van veel verschillende producten te maken, raadde Lee aan, kan een bedrijf beter vertrekken van één standaardproduct en dat pas zo laat mogelijk in de productieketen bewerken tot verschillende producten (zie kader). Een voorbeeld is verf. Bepaalde doe-het-zelfketens vertrekken van één basisverf en pas nadat de klant een kleur heeft gekozen, wordt er ter plekke een kleurstof aan toegevoegd. De productdifferentiatie bevindt zich heel dicht bij de eindklant. Dat biedt heel wat productie- en logistieke voordelen. Het impliceert ook dat de ontwerpers van de producten al van in de designfase de voorraadketen in het achterhoofd moeten houden.
Het buzzwoord van de afgelopen jaren in supply chain management is lean, wat slaat op een zo slank mogelijke organisatie om de efficiëntie ten top te drijven en tegelijk de kosten te verlagen. “Lean is goed volgens Lee”, zegt Boute. “Maar het is niet omdat een bedrijf lean is, dat het aan de eind van de rit het beste is.” Lee ziet het graag breder en werkte daarom zijn tripel A-model uit: supply chain management moet wendbaar (agile), aanpasbaar (adaptable) en op één lijn gebracht (aligned) zijn. De eerste term betekent dat bedrijven op korte termijn wendbaar moeten zijn, zodat ze snel kunnen reageren wanneer ze doorkrijgen dat de klant iets nieuws verwacht. Succesvolle bedrijven kunnen zich op middellange termijn goed aanpassen aan een structurele verandering in de economie. Als er zoals nu een verandering is naar meer duurzaamheid, moeten ondernemingen geen vervuilende producten blijven produceren. Op lange termijn, ten slotte, is het belangrijk dat de verschillende partners, van de ontwerpers over de marketing tot de verkoop, aan hetzelfde zeel trekken. Door op één lijn te staan, wordt iedereen sterker.
BENNY DEBRUYNE
“In plaats van veel verschillende producten te maken, kan een bedrijf beter vertrekken van één standaardproduct”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier