Dictators zijn nooit echt dood

24 oktober 2019. Acht mannen dragen een kist uit de basiliek van Valle de los Caidos. De stoffelijke resten van de Spaanse dictator Francisco Franco worden herbegraven op het kerkhof van El Pardo, waar zijn echtgenote Carmen Polo rust. Na een lange strijd haalde de socialistische premier Pedro Sánchez zijn slag thuis. De Spaanse linkerzijde vindt dat de site van Valle de los Caidos – de Vallei der Gevallenen – te veel herinnert aan de Spaanse dictatuur. Onder een gigantisch kruis liggen naast Franco meer dan 30.000 slachtoffers van de Spaanse burgeroorlog begraven, maar daar zijn ook antifranquistische republikeinen bij. Het lijk van Franco moet weg om de site een neutraler karakter te geven. Luc Rasson vertelt het verhaal van de strijd om de stoffelijke resten in Het lijk van de dictator.

Hij toont aan de hand van drie voorbeelden – Francisco Franco, Benito Mussolini en Philippe Pétain – aan hoe het stoffelijk overschot van een dictator de inzet kan worden van een politiek en historisch debat. Wanneer een dictator sterft, is hij nooit dood. Blijft het regime overeind, dan wordt hij geëerd in monumenten en herdenkingen. Wordt het regime omvergeworpen, dan wordt hij de inzet van herinneringsconflicten.

In de drie gevallen ging een lange voorgeschiedenis aan het overlijden vooraf. In de weken voor de dood van Franco op 20 november 1975 werd alles in het werk gesteld om de dictator in leven te houden. Operatie na operatie. Hij kreeg 50 liter bloed toegediend. Bij Mussolini liep het anders. De vader van het Italiaanse fascisme werd in april 1945 samen met zijn minnares Clara Petacci vermoord door communistische partizanen. Hun lijken werden op een plein in Milaan opgehangen. Het is nooit duidelijk geworden hoe Mussolini om het leven kwam. Een jaar na zijn dood werd zijn lijk door neofascisten opgegraven. Het duurde tot in 1957 voor hij in zijn geboorteplaats Predappio werd begraven.

Ook met de stoffelijke resten van Philippe Pétain, de leider van het Franse collaboratieregime tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd gezeuld. Aanhangers probeerden hem te herbegraven in Verdun, waar hij tijdens de Eerste Wereldoorlog het Duitse leger had afgeblokt. Pétain ligt begraven in Port-Joinville, een eiland aan de Atlantische kust.