Design dat een schok veroorzaakt

Naast Italië werpt Duitsland zich steeds meer op als het wereldcentrum van design: Keulen voor de meubelen, Frankfurt voor de objecten. De belangrijkste trend? Design wordt sociaal en mag zelfs choqueren.

Omdat het design wat de neiging vertoont om een cliëntèle van snobs rond zich te verenigen, trachten designers tegenwoordig het object een sociale rol mee te geven. Aan vorm en gebruik wordt daardoor geen afbreuk gedaan, integendeel. De nieuwigheid is dat designers wél een aantal factoren betrekken die in het verleden systematisch werden genegeerd. Sociaal design is niet in de vorm of het gebruik waarneembaar, het is de kennis over het object die het dat sociaal aspect verleent.

U begrijpt het al: dergelijke designvoorwerpen zullen niet meteen goedkoper zijn dan andere en de meeste van die stukken zullen ook de levenskwaliteit van de minstbedeelden niet verhogen.

Speciaal voor daklozen

Alhoewel. Een groep Tsjechische architecten en designers die gespecialiseerd is in het ontwerpen en realiseren van stadsmeubilair – ze heten zichzelf mmcité – is zich gaan bezighouden met een wat speciaal type van meubelen voor onze steden. Meubelen die zowel steedse als huiselijke trekjes vertonen. Op het designsalon Tendence Lifestyle in Frankfurt stelde de groep meubilair voor bestemd voor daklozen.

Het veroorzaakt een schok. Wanneer je zomaar ineens overschakelt van meubelen en objecten voor de rijken naar voorwerpen die doen inzien dat er ook mensen zijn die het niet zo goed getroffen hebben, is dat op zijn minst verwarrend. Vraag is overigens hoe de daklozen zelf reageren op de suggesties voor voorwerpen die specifiek voor hen zijn bedoeld en die, afhankelijk van het standpunt, hun toestand van dakloze opnemen in het alledaagse.

Volgens de jonge designer Vladimir Macoun hebben de ontwerpers en fabrikanten voeling gezocht met daklozen en positieve reacties losgeweekt…

Heel wat minder ontnuchterend is het initiatief van Side by Side: uiterst eenvoudige designvoorwerpen, die gemaakt worden in acht Caritas-ateliers voor gehandicapten in Duitsland. Het is niet de eerste keer dat voorwerpen te koop worden aangeboden die door gehandicapten werden gerealiseerd, maar het is wel de eerste keer dat designers aan gehandicapten de kans hebben gegeven om zich op een zo hedendaagse wijze te profileren in het sociaal leven.

De jonge designers en de betrokken instellingen hebben in ieder geval een bijzonder frisse collectie ontwikkeld. Onder de werkstukken treffen we onder meer een messenblok en een snijplank aan, en brooddoos, een droogrek en een kapstok. De slogan van Side by Side luidt: ‘Practical and attractive helpers for quality-oriented demanding consumers’. Een schitterend initiatief.

Ten slotte is er nog een ander element dat lijkt te bevestigen dat de tendens naar sociaal design niet van voorbijgaande aard is: Tendence Lifestyle organiseerde een hoogwaardige tentoonstelling over het sociaal engagement van het design: ‘Equality Design’. Ook daar was het de bedoeling om aan te tonen dat producten met een sociaal geëngageerde inhoud mooi en vernieuwend kunnen zijn.

Ook dit initiatief bevestigt dat de tijd dat men producten kocht die vervaardigd waren in beschermde werkplaatsen om zijn geweten te sussen of om de kleine een pleziertje te gunnen op een Vlaamse kermis, wel degelijk voorbij is. Nu krijgen de gehandicapten de vruchten uitbetaald van hun degelijk werk, hun vaardige afwerking en hun zoektocht naar kwaliteit.

In ieder geval heeft een aantal vermaarde designers zich al bij deze initiatieven aangesloten: Alfredo Häberli, Vogt & Weizenegger, Piet Srockhaus, Konstantin Grcic, om maar een paar namen te noemen.

Serge Vanmaercke

Design voor daklozen?

Het is op zijn minst verwarrend en veroorzaakt vaak een schok.