De wereld volgens Proven

Een moderne geest reist de wereld rond maar hoeft zich niet noodzakelijk te nestelen in een of andere grootstad. Top-Mouton, één van de meest exclusieve Belgische ontwerpers van meubilair en binnenhuisarchitectuur, werkt al sinds 1937 vanuit Proven, een godvergeten maar niettemin schitterend dorp in West-Vlaanderen.

TEKST : SERGE VANMAERCKE

Tijdens de jongste editie van Interieur, in november jongstleden in Kortrijk, werd gefluisterd dat de gigantische, ‘essentiële en minimalistische’ keuken die tentoongesteld werd op de prestigieuze stand van Top-Mouton, bestemd was voor het Ieperse woonhuis van Nick Top, huidig gedelegeerd bestuurder van het bedrijf. Top-Mouton, dat is een team van binnenhuisarchitecten, een meubelfabriek met 60 arbeiders, een invoerder van designmeubels ( Créadis) en een winkel in de Koninginnengalerij in Brussel (sinds 1972). De showroom van het bedrijf bevindt zich in Proven, een landelijk dorp van 2000 inwoners, waar al eeuwenlang hop verbouwd wordt. Scarpa, Le Corbusier en andere tijdgenoten… te midden van de natuur.

Het curriculum vitae

van Nick Top is kort maar glansrijk : marketing in Kortrijk en industrieel design in Los Angeles, in het Art Center College of Design. Bij Top-Mouton komt men niet toevallig langs. Proven ligt op anderhalf uur reizen van Brussel. Toch komen hier ook bezoekers uit Aarlen, Rijsel ( Chanel), Kortrijk, Parijs en Amsterdam. Geen vrije toegang. Bezoekers moeten aanbellen… en dat heeft meer met gastvrijheid te maken dan met het weren van de buitenwereld. Men staat erop de deur voor u te openen en u meteen het gevoel te geven welkom te zijn.

Nick Top (31) : “Wat wij op Interieur getoond hebben, houdt rechtstreeks verband met het dagelijks bestaan. Ook al loopt de dagelijkse productie enigszins achter op wat wij op tentoonstellingen laten zien, gaan wij steeds verder dan wat doorgaans als ‘normaal’ beschouwd wordt. Voor ons is dat in feite slechts de voortzetting van wat pakweg 30 jaar geleden begonnen werd. Zo ontwierp mijn grootvader Jozef Top in de jaren ’50 reeds spierwitte keukens. Het functionele blijft een zeer belangrijke rol spelen in ons werk.”

Top-Mouton werd in 1937 gesticht door grootvader Top en zijn echtgenote Maria Mouton. Het echtpaar werd vaak Top-Lion genoemd, vanwege de commerciële vastberadenheid van mevrouw. Zij woont nog altijd vlak naast de showroom, in een interieur uit de jaren ’50 en ’60, met onder andere hifi-meubilair van Bang & Olufsen dat op maat gemaakt werd. Origineel. De dame in kwestie heeft nooit elders willen wonen dan recht tegenover haar eerste woonst. Om niet in de verleiding te komen voor het minste de auto te gebruiken. Het echtpaar Top-Mouton was nochtans het eerste gezin in Proven dat een auto kocht. Mevrouw Mouton is nu 82 en gebruikt nog steeds haar twee woningen.

Jozef Top

kwam uit een landbouwersgezin dat voornamelijk leefde van de hopteelt. Toen hij zijn toekomstige vrouw leerde kennen, vertelde zij hem meteen dat hij mocht doen wat hij wilde, maar dat geen haar op haar hoofd eraan dacht boerin te worden. Nog voor de Tweede Wereldoorlog besloot Jozef dan maar timmerman te worden.

Na de wereldbrand ontmoette Jozef Top de Belgische architect Arthur Degyter (die nog altijd in leven is) en de heer Cassina (tijdens de Expo ’58) die aan het hoofd stond van de grote Italiaanse fabriek van designmeubilair. “Mijn oom Ivan, broer van mijn vader Johan, studeerde toen architectuur en trok naar Zweden en Finland om te zien wat daar zoal gemaakt werd, namelijk door Alvar Aalto en Arne Jacobsen. Noch Jozef noch Johan deden hogere studies. Alleen oom Ivan werd architect. Maar één rode draad vindt men bij alle leden van de familie terug : reizen ‘voor de zaken’ zoals dat toen heette.

Nick Top : “Mijn grootvader bezocht alle Wereldtentoonstellingen. In de jaren ’50 reisde hij naar Japan en in de jaren ’60 trok hij naar de Verenigde Staten. Mijn vader was al even vaak in het buitenland. Hij stuurde mij naar Frankrijk om Frans te leren, naar Duitsland voor mijn Duits, enz. Wij reisden veel om te leren. In Proven viel altijd wel iets te beleven. Dat had te maken met de belangrijke hopteelt in de streek. Maar wij wilden ook weten wat er elders in de wereld gebeurde.”

De familie Top is altijd geboeid geweest door het ‘nieuwe’, zowel wat de materialen als wat de vormgeving betreft. “Zo zijn wij in de jaren ’60 formica beginnen gebruiken voor de productie van onze hagelwitte keukens. Dat was toen revolutionair,” zegt Nick Top.

De allereerste klanten van Top-Mouton waren West-Vlaamse dokters en advocaten. Daarna volgde ook de rest van Vlaanderen… en Brussel en Wallonië en het buitenland. “Toen werd niet gekocht zoals nu. De klanten kwamen op afspraak en bleven eten en koffie drinken. Ik moet er wel bijvertellen dat bij ons van het begin af aan alles in zijn context werd geplaatst. Als iemand kwam kijken voor een tafel werd meteen gedacht aan de ruimte waar de tafel terecht zou komen. Totaalconcept dus. In de loop der jaren werd maatwerk trouwens belangrijker dan standaardmeubilair. Wij hebben dus meer de neiging zelf een tafel te ontwerpen voor een bepaalde ruimte dan een bestaande designtafel te verkopen.”

Neigt dat niet te veel naar ten allen prijze willen verkopen ? “Mijn grootvader was een eerlijk man,” antwoordt Nick Top. “Hij deed wat hij deed omdat hij ervan overtuigd was dat het goed was. De filosofie van het huis is nog altijd dezelfde. Het allerbeste verkopen wat er bestaat, zowel esthetisch als functioneel. Hier wordt alles in overweging genomen : meubilair, vloer, kleuren, behang, verlichting, badkamer…”

De bedrijfscultuur

van Top-Mouton werd allicht beïnvloed door de hyperkatholieke mentaliteit van de streek. Ook in grootvaders tijd werd veel belang gehecht aan een bepaalde ethiek. Nick Top : “Wij hebben de reputatie integer te zijn en hechten daar veel belang aan.”

Toen wij er op bezoek waren, werd bij Top-Mouton ook de zoon van een klant uit 1969 ontvangen. “Zo veel is duidelijk. Wij werken op de lange termijn. Onze klanten verwachten van ons min of meer radicale oplossingen in hun woning. Wij zijn permanent op zoek naar de meest functionele, esthetisch verantwoorde en budgettair haalbare oplossing. Die drie parameters leiden naar één enkele ideale oplossing. Het doel blijft een consensus met de klant.”

Maar waarom blijft u in Proven ? “Hier wonen uitstekende vaklui die met hart en ziel werken en niet aarzelen een extra inspanning te leveren als de situatie dat vergt.”

Pieter Top, de neef van Nick, met wie hij samen op de middelbare school zat, kan die stelling alleen maar bijtreden. Hij is verantwoordelijk voor de productie. Beide neven zijn eigenaars en partners. Pieter wordt wijd en zijd gevraagd als jurylid op technische scholen. Hij speurt er naar de beste talenten voor zijn bedrijf.

Nick is nu een jaar gedelegeerd bestuurder, ter vervanging van zijn vader en zijn oom Ivan die op hun beurt die taak overgenomen hadden van de stichter. Over de omzet van het bedrijf laten ze niets los. Niets verplicht hen daartoe…

Hoe berekent Top-Mouton de prijs van een opdracht ? “Van bij het eerste contact met de klant wordt een prijsopgave gemaakt. Men kan geen beslissing nemen over een ontwerp dat in de smaak valt zonder te weten hoeveel dat zal kosten. Wij hebben er trouwens geen enkel belang bij dat ons prijsbestek niet zou stroken met de werkelijkheid. Daardoor zijn we soms duurder dan de concurrentie, maar op lange termijn loont zich dat toch, omdat men ons altijd mag vertrouwen. De prijzen worden dus vooraf vastgelegd.”

Cijfers willen we horen ! “Onze tarieven zijn afhankelijk van de oppervlakte en van het type van ruimte. Globaal genomen varieert dat tussen 20.000 en 125.000 frank voor een uitgewerkt plan.” Werkuren en materiaal zijn daar uiteraard niet inbegrepen. Dat zou kunnen betekenen dat alleen wie er warmpjes in zit, een beroep kan doen op Top-Mouton. “Eerlijke kwaliteit zonder franje : dat is ons handelsmerk. Onze klanten zijn zowel dokters, industriëlen, als politiemensen, landbouwers, kappers, slagers… Wij leggen de nadruk op het globale concept van de woning. Ikzelf of een van mijn zes binnenhuisarchitecten houden ons met de klant bezig.”

“In Vlaanderen hebben wij gelukkig een buitengewone cliëntèle, die vooral kiest voor integriteit en zich niet laat leiden door modegrillen,” vindt Nick Top. “De meeste klanten zijn Vlamingen of Brusselaars, maar wij werken met evenveel plezier in Luik, Charleroi, Aarlen… of in het buitenland.” Hoe valt te verklaren dat de Walen over het algemeen veel minder voor een modern interieur te vinden zijn ? “Emotioneel bekeken, staan de Walen dichter bij de Franse stijl. Men houdt daar veel meer van antiek. Het is veel moeilijker een modern interieur te verkopen in Wallonië. Inzake meubilair en architectuur lopen de Latijnse en de Germaanse volksaard erg uiteen. In Wallonië wordt een woning meer aangekleed, daar is ze veel meer decor.”

Top-Mouton houdt zich niet bepaald bezig met ‘decor’. “Wél met binnenhuisarchitectuur. Volgens de eerder genoemde parameters trachten wij van de woon- en werkruimte een geheel te maken waarin de klant zich goed voelt. Aangenaam en functioneel. Elk detail is belangrijk : van deurknop tot schakelaar.” Volgens Nick Top legt de binnenhuisarchitectuur van tegenwoordig het accent op de essentie. Dat blijkt duidelijk uit zijn lapidaire samenvatting : “Wie dat minimalisme noemt, verraadt formele connotaties. Wij zijn op zoek naar wat strikt nodig is en verwerpen het overbodige.”

Een bureauruimte volgens Top-Mouton.

Een keuken, zoals die werd voorgesteld op de biënnale Classic V.

Een koffieshop in Aarlen.