'De wereld neemt de Europese Unie niet serieus'

De Amerikaan John Hulsman richtte een tiental jaar geleden een consultancybedrijf op, dat zich specialiseert in de analyse van politieke risico's en de vertaling ervan naar economische en financiële risico's. Voor hij een adviseur voor grote banken en vermogensbeheerders werd, doorliep Hulsman het standaardparcours van een deskundige in internationale betrekkingen. Hulsman ruilde een academische carrière in voor Washington D.C. In de Amerikaanse hoofdstad bekleedde hij van 1997 tot 2007 advies- en onderzoeksfuncties bij bekende internationale denktanks en instellingen, zoals het Center for Strategic and International Studies, de Council on Foreign Relations en de Heritage Foundation. Tegenwoordig woont hij in Milaan. De oorlog in Irak, volgens Hulsman een grove fout, deed hem die wereld de rug toekeren. "Sindsdien zeg ik wat ik denk. Dat is mijn vermogen voor politieke risicoanalyse ten goede gekomen." U ziet de situatie tussen de Verenigde Staten en China op lange termijn escaleren richting een nieuwe koude oorlog. JOHN HULSMAN. "In mijn bedrijf zeggen mensen met heel uiteenlopende expertises heel verschillende dingen, maar ze komen allemaal tot die conclusie. De economen zien in het recente handelsakkoord een tijdelijke wapenstilstand, maar het lost het structurele probleem niet op. China is een door de staat gerund kapitalistisch land, dat tal van staatsbedrijven subsidieert en alle financiële overschotten naar hoogtechnologische ontwikkelingen doet vloeien, om hoger in de globale economische waardeketen te komen. Daar verandert deze deal niets aan. "De Verenigde Staten zullen Azië ook vanuit een geopolitieke invalshoek niet zomaar opgeven. Ze drijven hun aanwezigheid op in India, Vietnam, Japan en Australië. Er lopen informele gesprekken tussen die landen om China in te dammen. Nog een andere invalshoek is de geschiedkundige. Sla er de klassiekers op na. Ga terug tot de Griekse geschiedschrijver Thucydides. Tussen een gevestigde en een opkomende grootmacht komt het meestal tot oorlog." We moeten het hebben over het coronavirus. Zullen landen daardoor meer terugplooien op zichzelf? HULSMAN. "Het coronavirus is een hoofdstuk in het verhaal van de deglobalisering, dat begon met de handelsoorlog. De houding van de Amerikanen ten opzichte van de Chinezen is al enkele jaren compleet anders dan in 2006, toen elke politicus in Washington nog voor de globalisering was. Ze wisten toen al dat de Chinezen vals speelden, maar ze zagen het door de vingers omdat ze het potentieel zagen van een miljard Chinezen, van wie er meer en meer naar de middenklasse zouden doorstromen. Ze zijn van 'we houden van de Chinezen' naar 'we haten de Chinezen' gegaan. Beide houdingen zijn dwaas." De globalisering is over haar piek. Minder internationale uitwisseling van producten en diensten betekent structureel minder groei. Is dat een probleem? HULSMAN. "In Europa is er al nauwelijks groei. Europa is de zieke man van de wereld, zoals het Ottomaanse Rijk dat was. Maar de instorting van het Ottomaanse Rijk duurde meer dan honderd jaar. Het zal waarschijnlijk nog leuk zijn om in Europa te wonen tot lang nadat ik van deze aardbol ben verdwenen, maar Europa is in verval. "Als China minder dan 3 tot 4 procent groeit, komt het regime in gevaar. Niemand houdt van de Chinese Communistische Partij. Het is een fragiel regime. Daarom moet het land voldoende economische groei hebben." Is de ontevredenheid in China groot genoeg om het communistische regime in de problemen te brengen? HULSMAN. "Ik geloof niet dat het coronavirus het einde betekent van het regime in China. De gemiddelde Chinees slaat dat op zijn harde schijf op, bij alle andere fouten van het regime, tot het te veel wordt. Het brengt het Chinese regime wel in diskrediet, want het heeft vier tot misschien wel zeven weken niets ondernomen. Het heeft mensen van over de hele wereld besmet door zijn stiekeme en controlerende gedrag. Bij een pandemie heb je de troeven van een democratie nodig. Je moet open, transparant en duidelijk communiceren. Je moet fouten durven toe te geven." Zal de Amerikaanse president Donald Trump na China Europa in het vizier nemen met zijn handelsoorlog? HULSMAN. "Trump heeft het moeilijker met zijn bondgenoten dan met zijn vijanden. Ik waarschuw al twintig jaar dat Europa meer geld moet spenderen aan defensie. Dit was an accident waiting to happen. Elke Amerikaan, van parlementslid en tot autoverkoper, weet dat Europa 1,2 procent van zijn bruto binnenlands product aan het leger heeft uitgegeven. Dat maakt Amerikanen woedend. Het is onaanvaardbaar. De lasten worden niet eerlijk verdeeld. Daardoor haal je het slechtste in de Amerikanen naar boven en moedig je hen aan de alliantie op te zeggen." Kan Europa de relatie met de Verenigde Staten nog redden? HULSMAN. "Je kunt de relatie oplappen door toe te geven dat Europa de vrijhandel belemmert. De Amerikanen zijn bijvoorbeeld niet blij met de Europese landbouwsubsidies. Die zijn één grote protectionistische grap. Ik hou van Europees eten. En als ik meer wil betalen voor dat eten, dan is dat prima. Maar als Europa het subsidieert, dan is dat niet eerlijk. Dat is geen solidariteit. Het is fijn voor wie in de Europese Unie zit, maar niet voor iedereen erbuiten. Om de relatie op te lappen, kan het volstaan dat Europa wat toegevingen doet op de handel. Om de relatie volledig te herstellen, zal Europa moeten wachten op een andere Amerikaanse president." Europa heeft geen leider. Wie moet met de Amerikanen onderhandelen? HULSMAN. "Dat klopt. Bovendien heeft Europa geen sterke, nieuwe leiders gekozen. Ursula von der Leyen, Charles Michel. Ik kan op straat betere mensen vinden. We hebben hooggeplaatste mensen nodig. Een gepensioneerde Angela Merkel of een gepensioneerde Tony Blair zou beter zijn om Europa te leiden, hoewel ik van beiden een afkeer heb. Zet iemand aan het hoofd met ambitie voor Europa. Het is zoals Merkel het zegt: ofwel zit je aan de tafel ofwel sta je op het menu. Friedrich Merz (CDU) in Duitsland heeft wel een sense of urgency. We kunnen maar hopen dat hij de belofte waarmaakt." Stel dat Merz en Macron elkaar vinden. Wat moet dan gebeuren? HULSMAN. "Ze kunnen allerlei zaken doen. Ze kunnen een Europese minister van Financiën installeren, met de nodige checks-and-balances door de lidstaten. Ze kunnen Europese obligaties uitgeven. De Europese Unie heeft troeven in handen, zoals de eengemaakte markt. Die wordt zwaar onderschat. Sla mensen in het gezicht met dat argument. Europa is een supermacht op dat gebied. Ga praten over handel. Sluit meer handelsverdragen. China domineert Azië en sluit handelsverdragen met alle landen uit de regio. De Verenigde Staten doen hetzelfde met NAFTA (de vrijhandelszone die Noord-Amerika, Canada en Mexico omvat, nvdr). Wacht niet af."