‘De VS hadden de banken failliet moeten laten gaan’

P. J. O’Rourke, ‘de grappigste schrijver van Amerika’, heeft een nieuw boek. “Politici grijpen de crisis aan als excuus om meer macht te krijgen en geld te kunnen uitdelen”, zegt de icoon van de vrijemarktdenkers. “En alle regeringen zijn socialistisch, ook die van de VS.”

Enkele maanden geleden kwam het nieuwe boek uit van de Amerikaanse Playboy-journalist Patrick Jake O’Rourke, Don’t Vote. It Just Encourages the Bastards. “Ik leende de titel van de moeder van een vriend. De deftige katholieke dame had nooit van haar leven gevloekt, tot haar zoon in de politiek stapte. Toen spuwde ze het eruit. Je moet de politici niet aanmoedigen. Alle politici, zonder uitzondering, willen de rest van de wereld onderwerpen aan het waanbeeld dat zij iedereen gelukkiger kunnen maken als we hen maar meer macht en geld geven.”

In een exclusief gesprek verwijst P.J. O’Rourke ook naar de Europese grondwet. “Amerikaanse politici zijn moeiallen die mij bijvoorbeeld tegenhouden om mijn Montecristo Nummer 2 te roken in Central Park”, gruwt hij. “Daar is sinds kort (jawel!) een rookverbod. Tot voor kort dacht ik dat Europa minder betuttelend was. Tot ik jullie nieuwe grondwet las. Europese politici vonden het nodig er regels in te zetten over eetbaar afval. De Magna Charta van de grootste politieke eenheid in de wereld regelt… worsten? Mijn advies: blijf thuis bij de volgende Europese verkiezingen, want jullie politici zijn al even erg als die van ons.”

De kernboodschap van het boek is dat overheidsingrijpen het laatste redmiddel moet zijn. “Burgers handelen hun zaakjes best met elkaar af”, pleit O’Rourke. “Alleen als zelfredzaamheid, de vrije markt, de religie, zelfbelang of liefdadigheid niet in essentiële goederen of diensten kunnen voorzien, mag de politiek tussenkomen. Er zijn niet zoveel principes nodig om een decente politieke maatschappij op te bouwen. Alle mensen zijn gelijk voor de wet. Er is een systeem dat recht spreekt en in stand houdt, gewaarborgd door een representatieve democratie. We moeten de technocraten die de democratie besturen, kunnen aannemen en ontslaan. Het recht om bastards buiten te gooien is zelfs belangrijker dan de mogelijkheid nieuwe bastards te verkiezen.”

TRENDS. Politici pleiten dat een sterkere overheid het risico van financiële crisissen beperkt.

P.J. O’ROURKE. “Verbaast dat? Politici zijn gewoonlijk onschuldige wauwelende gekken, waar geen ernstig iemand naar luistert. Plots werden ze belangrijke wauwelende gekken. Ze zijn gek op deze crisis. Ze jagen de argeloze burgers schrik aan met de boodschap dat ze iets willen wat ze eigenlijk altijd al hebben gewild toen niemand luisterde. Macht en geld om uit te strooien.”

Kunnen de financiële markten dan nog getemperd worden door zelfregulering die u zo innig omarmde in uw vorige boeken?

O’ROURKE. “De zelfregulering was niet bedoeld voor de problemen van de voorbije jaren. Wel om mensen tegen te houden om elkaar te beduvelen. Prijsafspraken, voorkennis en geheime deals moesten bestreden worden. Simpele fraude dus, geen Enron- of Madoff-fraude.

“Wie heeft dat schandaal ontdekt, jaren voor het gerecht erop uitkwam? Een cijferman, forensic accountant Harry Markopolos. Hij bekeek de rendementen van Madoff en na vier minuten ontdekte hij dat ze niet klopten. Waren ze te laag of te hoog? Neen, te gelijkmatig. De markten zijn simpelweg te volatiel om een consequente opbrengst te genereren. Vier uur liet hij er algoritmes op los en hij vond het fraudemechanisme. Hij waarschuwde de toezichthoudende Securities and Exchange Commission (SEC) meerdere keren. Hun antwoord: Madoff heeft alles regelmatig gerapporteerd, dus kunnen we hem niets verwijten. Dat is het klassieke antwoord van advocaten en consultants. De regels van de ivoren toren zijn nageleefd, dus is er geen probleem.

“De enorme complexiteit van derivaten, credit swaps, CDO’s en andere financiële producten werd evenmin begrepen. Chris Cox, hoofd van de SEC op het moment van de financiële crisis, is briljant. But the bastards outwitted him. Bijna alle SEC-voorzitters waren juristen. Die zijn niet getraind om financieel complexe fraude te ontdekken.”

Moeten de regels dan strenger?

O’ROURKE. “Neen. De regels waren geschikt om oneerlijke praktijken op te sporen. Hun doelstelling was transparantie creëren in de markt. Maar wie corrupte producten zoals de tien keer herverpakte rommelhypotheken wil opsporen, moet dat laten doen door hetzelfde soort techneuten als zij die ze gemaakt hebben: briljante wiskundigen.”

Na Drexel Burnham Lambert, het savings and loan-debacle, Long-Term Capital Management en Enron kenden de financiële markten het zoveelste drama. Hoe kan je vermijden dat Wall Street de boel weer verknalt?

O’ROURKE. “Het heeft ook geen zin Wall Street verantwoordelijk te stellen. Wall Street van geldzucht beschuldigen, is prostituees kwalijk nemen dat ze zich laten betalen. Je kunt misschien de regel invoeren dat alleen afgestudeerden zonder onderscheiding financiële producten mogen ontwikkelen, en dat onder leiding van een gesjeesde academicus. Als die laatste ze nog begrijpt, zal de controle al wat gemakkelijker zijn. Maar financiële actoren blijven zeer intelligent. Als je het ene verbiedt, vinden ze wel iets anders uit om flink geld te verdienen. Wat deden ze eigenlijk? Slechte hypotheekkredieten verpakken en ze doorverkopen aan een financiële tegenpartij die ze op haar beurt doorverkocht aan de volgende. Het echte probleem van de financiële crash was niet het overenthousiasme van de kopers of het feit dat ze niet wisten wat ze eigenlijk kochten, zoals bij de dotcomzeepbel. Ze wisten zeer goed dat ze junk verhandelden. Het kwam er alleen op neer die zo snel mogelijk door te schuiven naar een volgende koper.”

De logische conclusie lijkt dan: de banken die de crash creëerden, hadden we desnoods failliet moeten laten gaan?

O’ROURKE. “Ja, zeg ik als libertarian. In een correct werkende vrije markt hadden de banken failliet moeten gaan. Maar ze werden gered met overheidsgeld. De boodschap van de Amerikaanse regering aan de banken: ‘doe dit nooit meer of we geven je nog meer geld’.

“De redding van de banken stoorde me niet zo erg. Ze was onvermijdelijk. De democratie vroeg actie in deze crisis. Wat me ergert, is de interventie op microniveau.”

Was er over de partijgrenzen heen geen eensgezindheid over de noodzaak geld in de economie te pompen?

O’ROURKE. “De woorden in Washington die me het meeste schrik aanjagen, zijn ‘de consensus tussen de Republikeinen en Democraten’. Dat betekent dat elk zijn favoriete project zoekt om met geld te smossen. Net of een injectie van 168 miljard dollar een economie van 13.000 miljard in beweging kan brengen. Dat is een druppel op een hete plaat. De Tea Party spint er garen bij dat het stimulusplan alleen maar geld heeft gekost. En neen, ik ben geen fan van Sarah Palin.”

General Motors had failliet moeten gaan?

O’ROURKE. “Uiteraard. Al was het maar om de greep van de vakbonden te verslappen. De strikte freemarketeer die ik ben, was furieus door de ingreep. Adam Smith zei al dat de staat geen apotheek of een wijnhandel moest runnen. Dus ook geen autofabriek. Maar met de jaren ben ik ook wat milder geworden. Als de democratie dat soort maatregelen vraagt, heb ik er begrip voor. Een grote industrie treft de natie als een geheel. Los van de kleur, had geen enkele regering een andere keuze dan in te grijpen. Het faillissement – hoewel noodzakelijk – had het Amerikaanse volk woest gemaakt. De democratie wordt niet geleid door economische principes, maar door de wil van het volk. Door emoties en psychologie, dus.”

Is het geen slecht signaal aan de rest van de wereld dat de VS als baken van het kapitalisme banken en autofabrieken subsidiëren?

O’ROURKE. “De regering gaf het slechte voorbeeld. Haar geloofwaardigheid als verdediger van de vrije markt komt inderdaad onder druk te staan. Maar geen enkele moderne regering laat de economie crashen, zelfs als dat moet volgens het boekje. Renault en Fiat zouden ook al lang failliet zijn als de regering hen niet had gesteund.”

Hoe kan een libertarian nu refereren aan staten die een groot deel van de Amerikanen als socialistische volksrepublieken beschouwt?

O’ROURKE. “Alle regeringen zijn socialistisch. Ook de Amerikaanse. Onze politici willen dat alleen niet erkennen. De Amerikaanse regeringen zijn misschien wat hypocrieter dan de Franse en de Italiaanse. Ik ben trouwens niet tegen politieke hypocrisie. Een hypocriet kent tenminste het verschil tussen goed en kwaad. Niets zo gevaarlijk als een true believer. Als je de verschrikkelijke geschiedenis van de twintigste eeuw beschouwt, werd de grootste schade aangericht door heersers met een groot geloof in zichzelf en de politiek: Hitler, Mao en Stalin. Ze waren beter wat meer cynisch en minder gedreven geweest.”

Hoe staat u tegen de hervormingen van het gezondheidsstelsel?

O’ROURKE. “Wat me stoort aan het door Barack Obama gepropageerde gezondheidssysteem is de regeringscontrole die de beste mensen uit het systeem jaagt. Welke intelligente academicus wil jaren voor dokter studeren om later als ambtenaar betaald te worden? Ik haat trouwens het idee van prijsafspraken voor geneeskundige diensten. Wie gelooft in door de overheid opgelegde prijzen, moet maar eens gaan kijken hoe dat werkt in Cuba en Noord-Korea.

“Ik lag zelf een tijd in het ziekenhuis en deed er wat research. Geen enkele dokter van het ziekenhuis wist of de rekening van zijn patiënt al dan niet betaald zou worden. Een ziekenhuis heeft een staf van financiële mensen die daarvoor zorgen. De meerderheid van de minderbedeelden kan een beroep doen op overheidsmiddelen, bijvoorbeeld voor ex-soldaten, Medicare of Medicaid. De andere 20 procent wordt geholpen met intrestvrije leningen, afbetalingsplannen, liefdadigheidsfondsen en dergelijke. De ziekenhuistop zei dat er soms rekeningen bleven openstaan, maar weigerde nooit een behandeling. Dat is de wet. Veel Europeanen denken dat in ons gezondheidssysteem de wet van de jungle heerst. De waarheid is complexer.”

HANS BROCKMANS

“Blijf thuis bij de volgende Europese verkiezingen, want jullie politici zijn al even erg als die van ons”

“Hitler, Mao en Stalin waren beter wat cynischer en wat minder gedreven geweest”