DE VERLAMMING VAN VLAANDEREN

VERRE OORZAAK.

Johan Decavele, stadsarchivaris van Gent, ontwaart een oorzakelijk verband tussen de kneuterigheid van Vlaanderen vandaag en de uittocht van de bovenlaag rond 1600. Tien procent van de bevolking bankiers, intellektuelen, handelaars, ambachtsbazen en geschoolde handwerklieden emigreerde toentertijd naar het Noorden. Daarop volgde in het Zuiden 350 jaar achteruitstelling door achtereenvolgens Spanjaarden, Oostenrijkers, Fransen en Franstaligen wat het kwaliteitsverlies bestendigde.

Decavele publiceerde in 1975 de geruchtmakende studie “De opkomst van het protestantisme in het Graafschap Vlaanderen”. Hij vond in geen vierhonderd jaar geopend bronnenmateriaal : de onkostennota’s van de Gentse inquisiteur Pieter Titelmans waardoor duizenden namen van calvinisten ontsluierd werden. “Voor het eerst kwam tot uiting hoe diep het calvinisme wortelde in het graafschap. In Nederland beseft men vandaag stilaan hoe belangrijk de Vlamingen en de Brabanders waren voor de protestantizering van Holland. De Zuidnederlanders hebben door hun exodus de katolieke Verenigde Provinciën ondergedompeld in de radikale hervorming, ” argumenteert Johan Decavele.

In 1576-1584 ontstond een calvinistisch koopmansbewind in Gent, een kopie van de merkantiele stadstaat Genève van Jean Calvin. De hervormingsgezinde Jan van Hembyze wilde van Gent een gelijkaardige koopmansrepubliek maken. “Vergeet niet de predestinatieleer van de calvinisten. De voorbestemdheid tot het eeuwige leven bleek aldus Jean Calvin uit het wereldse sukses, onder meer in zaken, ” zegt Johan Decavele.

In Nederland groeide het valse beeld van een calvinisme puur van eigen bodem, een verbeelding als cement van een natuurlijke noordelijke lotsverbondenheid. Dat beeld vertoont steeds meer kloven en haarscheurtjes. Gérard Moreau van de Luikse universiteit bestudeerde het Doornikse protestantisme en inspireerde Johan Decavele, Marcel Backhouse (een Brit van Vlaamse afkomst) lichtte de Westhoek door, en Guido Marnef beschreef de Antwerpse hervormers.

De utopie van Willem van Oranje was de Malcontenten (katolieke edelen) en de protestanten te verzoenen. De Gentse calvinisten pikten de voorgestelde tolerantie niet en verbraken de band tussen Noord en Zuid. Johan Decavele : “De herinnering aan de ketters is in Vlaanderen uitgewist. De calvinisten waren de verliezers, de Contrareformatie herkatolizeerde het zuiden. Tot in de negentiende eeuw, en bij het begin van de twintigste eeuw, was de hervorming in Vlaanderen een wetenschappelijk en maatschappelijk taboe. “

“Reeds Keizer Karel wilde van de 17 provinciën een patria maken, ” zegt Johan Decavele. De scheiding tussen Zuid en Noord was geen voorbestemdheid. Het partikularisme speelde zich niet alleen af tussen het zuiden en Holland, maar bestond ook tussen Holland en Drente en Groningen. Ook hier is een scheiding, van West en Oost, mogelijk geweest. “De opstand tegen Filips II had Noord en Zuid sterker kunnen bundelen, maar was té kort, ” is Decaveles mening.

Het ontginnen van de gemeenschappelijke geschiedenis verloopt slepend. In 1985 publiceert de Utrechtse onderzoeker, prof. dr. J. Briels, zijn demografische studie “Zuid-Nederlanders in de Republiek 1572-1630”. Johan Decavele : “Briels heeft voor negentig procent gelijk. Ja, het klopt dat de zuiderlingen in Holland een geweldige inbreng hadden. Na 10 jaar behoud ik de indruk dat de receptie van dat baanbrekende boek bemoeilijkt is door de Nederlandse vooringenomenheid dat zijn cijfers de waarheid niet kunnen weergeven. Wat is er nu voor goeds afkomstig uit Vlaanderen ? “

JOHAN DECAVELE, STADSARCHIVARIS GENT “De Nederlanders ontdekken, tegenstribbelend, hoe belangrijk deZuidnederlandse immigratie geweest is voor hun welvaart en calvinisme. “