De tijdbom tikt voort

Een poeder dat water tot een dikke gel absorbeert? Nee, het is geen ouderwetse sausbinder, maar een wereldprimeur voor BASF in Antwerpen: superabsorberende polymeren. Het product moet helpen om de dreigingen van de laagconjunctuur, het Kyoto Protocol en het Europese Witboek te counteren.

“Scheikunde is niet de oorzaak, maar de oplossing voor de vervuiling,” zegt dr. Stefan Marcinowski, lid van de groepsdirectie van chemiereus BASF. Trots schudt het hoofd van de onderzoeksafdeling van de Duitse gigant enkele superabosorberende polymeren ( SAP) in een glas, mengt er wat water bij, en glundert als de korrels op enkele seconden tijd de vloeistof opzuigen. Wat overblijft, is een harde gel, die zelfs ondersteboven gehouden niet uit het glas valt.

Vorige maandag, 24 juni, huldigde BASF zijn 58ste installatie in. Op basis van acrylzuur en natronloog, twee stoffen die ter plaatse worden gemaakt, zal de Antwerpse vestiging jaarlijks 100.000 ton van die nieuwe SAP produceren. Een investering van 90 miljoen euro. “De toepassingen zijn legio. Vooral producenten van luiers, maandverbanden en incontinentiemateriaal zullen onze polymeren gebruiken. In tweede instantie komen bodemverbeteraars, kabelmantels en cosmeticaverdikkers aan bod,” zegt Marcinowski.

Met dergelijke nieuwe producten hoopt de chemiegroep de neerwaartse tendens om te buigen. Het afgelopen boekjaar daalde de geconsolideerde omzet van de Belgische productievestigingen met 8,9% tot 2,91 miljard euro op een totaal personeelsbestand van 3766 medewerkers. Het nettoresultaat zakte tot 40 miljoen euro, of viermaal minder dan in 2000.

Maar de productinnovatie dreigt gehypothekeerd te worden. Daarom verzet BASF zich fel tegen de neiging van nogal wat landen binnen de Europese Unie om de industrie te laten opdraaien voor de doelstellingen van het Kyoto Protocol. In Vlaanderen dringt ook minister van Economie Jaak Gabriëls ( VLD) aan op een versoepeling van de Kyoto-norm. Ondertussen bereidt de regering een vrijwillige overeenkomst (convenant) voor met de 105 meest energie-intensieve ondernemingen. In ruil voor bijkomende milieumaatregelen zouden die een vrijstelling van CO 2-taks bekomen.

TRENDS. Hoe zwaar wordt BASF door Kyoto getroffen?

STEFAN MARCINOWSKI (BASF). “Kyoto is een tijdbom voor de chemische sector. Gelukkig heeft onze bondskanselier Gerhard Schröder nu ingezien dat verhandelbare emissierechten geen goede methode zijn om de CO 2-uitstoot wereldwijd te verminderen. Het is toch al te gek bedrijven een premie te geven om een fabriek in Europa te sluiten en ze een nieuwe te laten bouwen in een derdewereldland of in de Verenigde Staten, waar geen reductieverplichtingen gelden. Zo dalen de totale emissies niet. Bovendien hebben wij al heel wat inspanningen geleverd om ons energie- en grondstoffengebruik te beperken. Tenslotte zijn vooral het vervoer en de huisvesting verantwoordelijk voor het broeikaseffect. Daarom pleiten wij voor strenge isolatienormen, die de schadelijke emissies makkelijk met 80% kunnen doen dalen.”

Op de Europese Top in Sevilla stond het probleem van de migratie hoog op de agenda. Kunt u nog genoeg geschoold personeel voor uw laboratoria aantrekken? Of verhuist BASF zijn innovatiecentrum binnenkort naar het buitenland?

MARCINOWSKI. “Voorlopig is de uitstraling van onze hoofdzetel in Ludwigshaven nog sterk genoeg om topacademici aan te trekken. Maar het dalend aantal ingenieursstudenten in West-Europa baart ons zorgen. Vandaag kiezen onze jongeren veeleer voor economie dan voor de zogenaamde bètawetenschappen. Bovendien vindt een braindrain van internationale onderzoekers naar de Verenigde Staten plaats. Dat heeft niet alleen met nettoverdiensten te maken, maar ook met het Amerikaanse beleid tegenover migranten. Europa trekt voornamelijk goedkope arbeidskrachten uit de Derde Wereld aan, terwijl de Verenigde Staten makkelijk green cards ( nvdr – visa) aan hooggeschoolden geven.

“Ook de integratie van vreemdelingen verloopt vlotter. Zo voelen Aziatische migranten zich sneller thuis in de Amerikaanse smeltkroes van etnische minderheden, omdat ze er een hele infrastructuur uit hun moederland terugvinden. En ten slotte speelt de taalbarrière geen rol. Engels is immers hét universele communicatiemiddel in de wetenschappen. Maar voorlopig voldoet het aanbod nog aan de vraag. Als we in de farmasector waren gebleven, hadden we net zoals Novartis ons centrum voor Onderzoek & Ontwikkeling waarschijnlijk naar Boston moeten verhuizen.”

In welk opzicht bedreigt het Europees Witboek over chemische stoffen de werkgelegenheid in de sector?

MARCINOWSKI. “Dertig jaar geleden was Europa nog de bakermat voor de geneesmiddelenindustrie. Vandaag heeft de VS die leidersrol overgenomen. Op het oude continent wordt de registratie van elke molecule voortaan onderworpen aan een doorgedreven evaluatie van de mogelijke gevaren. Dat is een tijdrovende en dure procedure – gaande van 85.000 tot meer dan 350.000 euro per dossier. ( nvdr – er moeten ongeveer 30.000 stoffen in kaart worden gebracht). Zolang er onvoldoende gegevens beschikbaar zijn, verleent de Europese Commissie geen vergunning voor productie meer. Dit strenge voorzorgsprincipe belemmert de innovatiemogelijkheden in de sector. Bovendien staat Europa vrij huiverachtig tegenover biotechnologie. De VS reageert minder sceptisch tegenover genetische manipulatie. Bovendien hebben zij minder last van wettelijke beperkingen op de vrije markt. Daarom domineren Amerikaanse bedrijven nu de farmabusiness. En het Europese Witboek, dat een soort van moratorium op plantenbiotechnologie legt, zal die situatie nog erger maken.”

Maar primeert de volksgezondheid niet op mogelijk commercieel succes?

MARCINOWSKI. “Ja, natuurlijk. Maar je moet het kind niet met het badwater weggooien. Ook BASF draagt veiligheid en milieu hoog in het vaandel. Maar wij verzetten ons tegen oneerlijke concurrentie tussen diverse landen.”

Sinds de verkoop van zijn farma-afdeling aan het Amerikaanse Abbott Laboratories schroeft BASF de investeringen in biotechnologie terug. Nochtans behoort deze sector tot de grootste groeipolen in de economie. Welke strategie moeten we daarachter zoeken?

MARCINOWSKI. “Dat is een verkeerde perceptie van het publiek. Er bestaan immers verschillende toepassingen van biotechnologie. We hebben inderdaad de rode biotechnologie, die in de geneesmiddelenindustrie gebruikt wordt, verlaten. Enerzijds kregen we zeven miljard euro voor onze farma-afdeling. Met dat geld financierden we de overname van American Cyanamid van American Home Products (3,8 miljard dollar), kochten we eigen aandelen op de markt in, en legden we provisies aan voor de saneringsprogramma’s van onze groep. Anderzijds waren we in de farmasector maar een kleine speler en moesten we andere en erg dure bedrijven overnemen om de nodige kritische massa te bereiken.

“Daarom leggen we ons voortaan toe op de zogenaamde groene en witte biotechnologie, voor de productie van planten met een verhoogde voedingswaarde voor respectievelijk de voedings- en landbouwsector. Met een investering van 70 miljoen euro per jaar aan O&O haalt de biotechafdeling nu al een omzet van ongeveer 500 miljoen euro op een totaal van 32,5 miljard euro.”

Gaat u, zoals Monsanto, op zoek naar genetisch gemanipuleerde planten die bestand zijn tegen onkruidverdelgers?

MARCINOWSKI. “Neen. We leggen ons toe op de tweede generatie van genetische modificatie: de verbetering van de natuurlijke ingrediënten in planten die een positieve invloed kunnen hebben op het leven. Zo weten we dat onverzadigde vetzuren de kans op een hartziekte verminderen. Door gebruik te maken van genetische informatie kun je nu planten ontwikkelen die veel meer van die gezonde stoffen bevatten. Op termijn wil BASF wereldleider worden in de productie van vitamines, enzymen, en aminozuren zoals lysine ( nvdr – een mineraal dat als basisgrondstof voor veevoeders gebruikt wordt) op basis van plantaardige oliën en melasse, het afval van suikerbieten.”

Roeland Byl, Eric Pompen[{ssquf}], eric.pompen@trends.be

“De braindrain naar Amerika baart ons zorgen. Dat heeft niet alleen met nettoverdiensten te maken, maar ook met het beleid tegenover migranten.”