De terugkeer van de meester

De bijna-depressie-ervaring van de westerse economie heeft het gedachtegoed van de meest invloedrijke econoom van de twintigste eeuw gerestaureerd. 64 jaar na zijn dood valt er nog veel te leren van de meester.

Draait John Maynard Keynes zich om in zijn graf nu de Britse regering een hakbijlpolitiek toepast om het begrotingstekort op draconische wijze terug te dringen? Critici vrezen dat de Britse regering het prille herstel kapot saneert, want wil de keynesiaanse school niet dat de overheid in tijden van crisis voluit spendeert? Anderen juichen omdat op overmatige tekorten en hoge overheidsschulden geen duurzaam herstel te bouwen valt.

Maar of een overheid Keynes begrepen heeft, dat valt niet af te lezen van de omvang van het begrotingstekort. Deficit spending is een slechte vertaling van de inzichten van de Britse econoom. De politici hebben Keynes in de jaren zeventig misbruikt om een slecht budgettair beleid goed te praten. Dat beleid mondde uit in stagflatie en effende het pad voor de terugkeer van de klassieke economie en het primaat van de vrije markt. Keynes, overleden in 1946, had wellicht gewaarschuwd dat deze laisserfairepolitiek vroeg of laat een zware crisis zou baren.

Keynes heeft aangetoond dat de vrijemarktwerking niet altijd vanzelf tot volledige werkgelegenheid komt, zoals de klassieke economen geloven. Soms passen de volumes in plaats van de prijzen zich aan en stagneert de economie op een lager welvaartsniveau, zoals tijdens de Grote Depressie. Dat was Keynes’ revolutionaire en briljante inzicht, gestoeld op het uitgangspunt dat een fundamentele onzekerheid de economie kan verlammen. Als bedrijven en gezinnen twijfelen over de toekomst, dan aarzelen ze om te investeren en te consumeren. Geld wordt opgepot, en de wet van Say, die zegt dat elk aanbod een even grote vraag schept, ligt dan aan diggelen.

“Voor Keynes is de finaliteit van macro-economie om deze onzekerheid te verminderen”, schrijft Keynes-biograaf Robert Skidelsky in zijn boek De terugkeer van de meester. De remedie die Keynes voorschrijft, is dubbel. Ten eerste moet de rente naar omlaag om het oppotten van geld te ontmoedigen. Dat is precies wat de centrale banken vandaag ook doen. En ten tweede moet de overheid het gat in de vraag opvullen, liefst via investeringen. Want precies omdat bedrijfsinvesteringen het gevoeligst zijn aan vertrouwensschommelingen, moet de overheid zorgen voor een voorspelbare stroom investeringen, wat de economie stabiliseert.

Precies door te vertrekken van de mens zoals hij is, in plaats van hem te beschouwen als het perfect rationele en geïnformeerde wezen waar de klassieke economen van uitgaan, kwam Keynes tot zijn General Theory. Die mensenkennis deed Keynes onder meer op als notoir belegger op de beurzen, waar zeker op korte termijn primaire emoties als hebzucht en angst regeren. Keynes verloor tot drie keer een groot deel van zijn kapitaal op de financiële markten. Als Keynes dus zegt dat “markten langer irrationeel zijn dan u solvabel kan blijven”, dan weet hij waarover hij spreekt.

Keynes kwam uit een intellectueel nest in Cambridge en genoot een brede opleiding in Eton en Cambridge. Boven alles verkoos Keynes een leven in dienst van de overheid. Als topadviseur van de Britse regering tijdens de onderhandelingen van het Verdrag van Versailles na de Eerste Wereldoorlog voorspelde Keynes dat dit de kiemen droeg van een nieuwe wereldbrand.

Keynes onderhandelde ook mee de akkoorden van Bretton Woods, die een herhaling van de Grote Depressie moesten voorkomen. Keynes’ voorstel was om een wereldwijde reservemunt te creëren zodat alle landen, zowel de landen met een handelstekort als met een overschot, inspanningen moesten doen om het evenwicht in de wereldeconomie te bewaren en volledige werkgelegenheid na te streven. Dit voorstel werd van tafel geveegd door de VS die liever een dollardominantie zagen. Met als resultaat dat de wereldeconomie compleet uit evenwicht is. Als het tot een echte muntoorlog, protectionisme, en een herhaling van de jaren dertig komt, dan zal Keynes zich in zijn graf omdraaien.

Door Daan Killemaes, illustratie Daan Rosseels

“Voor Keynes is de finaliteit van macro-economie om de onzekerheid in de economie te verminderen”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content