DE STRIJD OM DE STAATSHERVORMING

Een staatshervorming kan met twee Waalse partijen en zonder de PS. Maar dan moeten de Vlaamse socialisten mee willen, vanuit de oppositie of de regering (tenzij het cordon sanitaire doorbroken wordt). Kiest overwinnaar Yves Leterme (CD&V) voor een roomsblauwe coalitie, versterkt met Lijst Dedecker (LDD), en gooit hij het op een akkoordje met de SP.A, dan beschikt hij over precies honderd zetels (of tweederde van de Kamer) om de communautaire ronde in te luiden.

Dat is – in een notendop – de ‘historische kans’ die de kiesuitslag van 10 juni ons biedt. Trends is voorstander van een verdere staatshervorming omdat die operatie de enige garantie is op verantwoord en efficiënt bestuur. Het maakt de Vlaamse en Waalse regio toerekeningsvatbaar. Nu waant Yves Leterme zich – als regionale premier – de koning te rijk. Voor hem blijft het federale manna neerdwarrelen, wat hij ook goed of slecht doet. Idem dito voor collega Elio Di Rupo (PS), die verslaafd is aan het geld.

Die anomalie in het staatshuishouden kan maar recht- getrokken worden door meer fiscale regionalisering en een betere bevoegdheidsopsplitsing. En dat binnen een verantwoord federaal kader. De eerste drempel die hierbij opduikt, is: waarom zouden de twee Waalse partijen MR en CDH bereid zijn daaraan mee te werken? MR-voorzitter Didier Reynders toonde zich een koele minnaar van de overheveling van meer bevoegdheid naar de regio’s. ‘Je kunt van mij toch moeilijk verwachten dat ik de PS meer macht in handen geef,’ argumenteerde hij.

Hij is fout. De mogelijkheid om eigen tarieven te heffen op het vlak van personen- en bedrijfsbelasting en de kans om hefbomen te ontwikkelen voor de activering van de lokale arbeidsmarkt, past in de modernisering die deze liberale partij met Wallonië op het oog heeft. Op die manier ontvet hij de PS-staat en zet zijn vazallen voor de keuze: zelf de economische motor aanzwengelen of plaats ruimen voor nieuwe en betere bestuurders.

Ook Joëlle Milquet (CDH) toonde zich weigerachtig. ‘CD&V wil op institutioneel vlak heel veel en wij willen niets,’ zo leek ze de politieke prijs voor een communautaire gespreksronde op te drijven. De Franstalige christendemocraten moeten beseffen dat zij niet de verhoopte kwantumsprong voorwaarts hebben gemaakt en met slechts tien zetels (+ 2) in de Kamer de kleine broer zijn van CD&V. Deelname aan een federale regering levert hen sowieso een bonus op. Het maakt hen slagkrachtiger dan de PS, waarmee ze in de gewest- en gemeenschapsregering zetelen, wat niet slecht is met het oog op de regionale verkiezingen van 2009.

Waarom zou de SP.A tot slot, die zichzelf na de uitslag prompt tot oppositiepartij uitriep, steun verlenen aan een verdere herverdeling van de bevoegdheden? Omdat ze heel wat ‘rode’ kiezers – die rechtser denken en gevoelig zijn voor thema’s als inefficiënte overheid, criminaliteit en staatshervorming – heeft verloren aan CD&V/N-VA en Lijst Dedecker. En omdat kartelpartner Spirit pro verdere communautaire stappen is en omdat de regionalisering van de arbeidsmarkt – iets wat Frank Vandenbroucke destijds heeft ingefluisterd – een centraal punt was in de socialistische kiescampagne.

Aftredend partijvoorzitter Johan Vanden Lanotte kan met andere woorden de staatshervorming niet ‘blauw blauw’ laten. De vraag is dan of Yves Leterme voldoende staats- en stuurmanskunst in huis zal hebben om met zijn diverse alliantiegenoten op één lijn naar het doel te rijden. Te verwachten valt dat de grootste politieke familie van dit land – de liberale partijen Open VLD en MR – het nodige politieke wisselgeld zal vragen om mee te stappen in dit scenario. Hoe hoog zal die prijs zijn?

Het lijkt een wild politiek idee, maar het zou er wel eens op aan kunnen komen als de onderhandelingen voor deze nieuwe regering de termijn van 100 dagen ver zouden overschrijden. Yves Leterme heeft één krachtige troefkaart die hij in dat geval op tafel kan gooien: zijn premierschap. Waarom niet op post blijven als Vlaams minister-president en tot aan de volgende regionale verkiezingen van 2009 de ‘kanselierstitel’ uit handen geven aan een Franstalige liberaal die de roomsblauwe coalitie leidt?

Op die manier zou hij de druk op de politieke ketel hoog kunnen houden en in ruil voor het premierschap forse garanties kunnen eisen. En het zou de verantwoordelijkheid van de modernisering van dit land in handen leggen van een Waalse politicus, wat met zich brengt dat de andere zijde van de taalgrens niet meer achterwege kan blijven. Zou Louis Michel (MR) – vloeiend tweetalig en goed voor 232.328 voorkeursstemmen in de Senaat – in dat scenario passen?

Dit scenario kan slechts slagen als één voorwaarde is vervuld. Het zou impliceren dat Yves Leterme zijn persoonlijke ambities opzij zet. Er zullen nog heel wat onderhandelaars door de Wetstraat stromen, vooraleer het zover komt.

piet.depuydt – hoofdredacteur