De stoffenkoning

De Amerikaan Jack Lenor Larsen, ontwerper van stoffen, is een overbekende naam in de wereld van het textieldesign. Al meer dan veertig jaar maakt hij exclusieve stoffen. Zowel op technologisch als op esthetisch vlak vermengt hij oud en nieuw, modern en traditioneel. Smaak is de rode draad van zijn verhaal.

Hij noemt zich veeleer een intuïtief dan een intellectueel ontwerper. “Maar de werkelijkheid gebiedt me om vooral logisch te werk te gaan”, zegt Jack Lenor Larsen. Volgens hem is design een kwestie van organisatie. En dan vooral organisatie van de agenda. Tijd, dat is waar het om draait. En tijd heeft hij te weinig. Een fabrikant kan honderden of duizenden stuks verkopen. De ontwerper verkoopt tijd en jammer genoeg telt elke dag vierentwintig uur, niet meer, niet minder. “Ik maak stoffen voor het huis, en niet voor het lichaam. Want de mode gaat zo snel, dat kan ik niet volgen. Ik ga geen zes jaar op een stof werken, als die maar zes weken in de winkel ligt!”, legt de man uit.

Van opleiding

is hij binnenhuisarchitect. In 1953 heeft hij zich toegelegd op textiel en weefsels. “Design en architectuur zijn heel nauw met elkaar verbonden”, zegt Jack Lenor Larsen die zeventig jaar geleden in Seattle geboren werd, als zoon van Scandinavische ouders. “Maar architectuur is slechts één onderdeel – hoewel essentieel – van het design. Want in tegenstelling tot de kunst, komt het er in design op neer om materialen te verwerken, ten dienste van de gebruiker. De behoefte van de consument is erg belangrijk. Want stel je voor. Je hebt één of ander gebruiksvoorwerp gekocht dat niet bepaald mooi is, maar wel werkt. Dan is het zonde dat er aan de esthetica ervan niet meer aandacht besteed wordt. Omgekeerd kan natuurlijk ook. En ook dat is zonde. Maar het ergste is natuurlijk als je iets gekocht hebt dat niet mooi is en bovendien ook nog niet werkt!”. Kunst hoeft volgens hem geen rekening te houden met de consument. Kunst kan zich volledig op ‘schoonheid’ richten.

Jack Lenor Larsen heeft zichzelf nooit als kunstenaar gezien: hij houdt van de beperkingen van zijn vak, koestert ze zelfs. Zijn ontwerpen vallen vaak binnen een algemene aanpak. Verscheidene designdisciplines ontmoeten elkaar en werken samen een globaal concept uit. Het is in dit kader dat Jack Lenor Larsen samenwerkte met gereputeerde architecten zoals o.a. Louis Kahn, Eero Saarinen, I.M. Pei, enzovoort. Hij is trouwens ook al jarenlang bevriend met de Française Andrée Putman.

Als we hem ontmoeten, is hij druk aan het werk voor het textielontwerp van een concertzaal in Seattle. “Het is een uitzonderlijk project. Want natuurlijk moet ik met allerlei andere ontwerpers samenwerken. En luisteren naar de behoefte van de klant. Ik moet in de eerste plaats hem tevreden stellen. Ik hou wel van zulke opdrachten, omdat ze voor mij grensverleggend zijn. Het is een andere manier van werken.” Meestal werkt een designer voor een fabrikant, maar Jack Lenor Larsen is bovendien ook nog zijn eigen fabrikant. Met invloeden of bemoeienissen van buitenaf heeft hij dus nauwelijks te maken.

Zijn bedrijf

besteedt momenteel aan 36 landen over heel de wereld opdrachten uit voor het vervaardigen van stoffen en weefsels. België hoort daar ook bij, en Jack Lenor Larsen heeft in ons land verscheidene goede vrienden en klanten.

“België is voor ons een belangrijk marktgebied. Belgen houden van het leven, genieten graag. Ze houden van mijn gevoelsmatige werk en weten de luxe ervan te waarderen”, zegt hij.

Bij het ontwerp wordt er totaal geen rekening gehouden met de bestemming van het product. Het product is nooit voor een bepaalde sector – bank, huis, hotel, club… – bestemd. “Dat besluit laat ik aan anderen over. Ook geografisch ligt er niets vast. Weefsels kunnen in alle werelddelen belanden.” Het is een feit dat de Verenigde Staten zijn beste afzetmarkt zijn, en dat de belangrijkste marktgroei zich momenteel in Zuidoost-Azië afspeelt omdat daar meer en meer textielproductie plaatsvindt.

Jack Lenor Larsen is gepassioneerd door de tijd. Door het heden, het verleden en de toekomst. Vandaar dat hij een enorme bibliotheek heeft, met een uitgebreide verzameling over primitieve en voorouderlijke beschavingen. Eeuwenoude culturen vormen in zijn ontwerpen een perfecte harmonie met hedendaagse technologie en grondstoffen. Volgens hem neemt de kwaliteit van natuurlijke stoffen dezer dagen alleen maar toe, en dat dankzij die moderne technologieën die erin slagen het weefsel tot zijn beste – dat is zachtste – recht te laten komen. Nochtans aarzelt hij niet om ook polyester te gebruiken. “Meestal om de eigenschappen van natuurlijke vezels te benadrukken.”

Maar hebben alle ontwerpen van Jack Lenor Larsen – hij maakte er duizenden – een gemeenschappelijke noemer? “In al mijn ontwerpen vind je een bepaalde zin voor structuur terug. Een soort bouwsteen, als in de architectuur. Zelfs de bedrukte stoffen zijn nooit chaotisch. Weet je, het leven is al één en al chaos. Dan heb je geen behoefte aan nog meer”, denkt hij.

Het typische profiel

van zijn klanten ziet er volgens hem als volgt uit: “moderne geest, leeft in een omgeving met veeleer moderne meubelen, is geboeid door cultuur; wil het hedendaags design een duwtje in de rug geven, maar is verre van snob; is geen nouveau riche die louter en alleen met uiterlijke schijn bezig is.”

Hoewel de man 70 jaar is, is hij nog hyperactief. Hij werkt aan het slot van zijn memoires die in augustus dit jaar zullen verschijnen, en het woord ‘rusten’ staat niet in zijn woordenboek. Naast het werk in zijn ontwerpstudio in Manhattan (New York), is Jack Lenor Larsen ook druk in de weer met een stichting die de naam van zijn buitenhuis in Long Island draagt: Long House. Dit schitterende optrekje ligt op 2 mijl van het strand, bij de Hands Creek Road in East Hampton, en midden in een verleidelijk groene omgeving. Het ontwerp van dit huis is van de hand van architect Charles Forberg; dat Larsen veel denkwerk en ideeën aanleverde is vanzelfsprekend. De ideeën waarmee Larsen bij de bouw van dit huis speelde, waren gebaseerd op de constructie van een heilige tempel van de sjinto in Ise, Japan. “Dat is het mooiste gebouw ter wereld”, zegt Jack Lenor Larsen. “Het dateert uit de 7de eeuw, maar wordt traditiegetrouw om de 20 jaar herbouwd. Als eer aan de bouwtechnieken van vroeger”. In Long House werd het houtwerk weliswaar door metselwerk vervangen, maar verder verwijst alles naar de tempel. In de tuin rondom het huis groeien meer dan 100 verschillende plantensoorten, er wordt op allerlei vlakken met de aanwezigheid van water gespeeld en er groeien en bloeien meer dan 150 boom- en bloemvariëteiten afkomstig uit heel de wereld. Een groot aantal beeldhouwwerken staan in de tuin verspreid, en er worden regelmatig balletvoorstellingen of optredens georganiseerd.

Dit verblijf – dat toegankelijk is voor het publiek – wil niet alleen de bekendheid van zijn stichter vergroten, maar ook en vooral de creativiteit in de tuin aanmoedigen. Tuinieren is een grote passie van Larsen. Al van kindsbeen was hij erdoor gefascineerd. Wie door zijn tuin wandelt, dwaalt van de ene mooie pot naar de andere, van de ene bank naar de andere. Het dagelijks leven met kunst omringen, daar draait het volgens hem om.

In tegenstelling

tot onze verwachtingen is het huis waarin hij ons ontvangt, nauwelijks getooid in stoffen van de hand van Jack Lenor Larsen. “Dat is ook niet nodig”, verklaart hij doodeenvoudig. “Voor elke stof die je in je huis binnenhaalt, moet een reden zijn. De keuze van een stof moet aangepast zijn aan de manier van leven. Heb je stoeiende kinderen, en een koppel honden, dan kun je hen toch niet verbieden om in de woonkamer te komen omdat ze anders de mooie witte, gedrapeerde zijde bevuilen!”

“Stoffen moeten het oog strelen, en ook de huid. Bovendien moeten stoffen precies het licht doorlaten dat je wenst. Het heeft totaal geen zin om gordijnen te hangen als je voorstander bent van vol licht in de kamer. En een tip. Combineer rustiek met verfijning, duur met goedkoop. Contrasten zijn al even belangrijk. Een rustiek tapijt in een erg formele, strakke kamer maakt de ruimte meteen veel menselijker. Het is de middelmaat die zo fnuikend is. Mensen die alleen middelmaat kopen, dat is catastrofaal!”.

Te bezichtigen: Long House Foundation – 113 Hands Creek Road, East Hampton – Long Island, NY 11937. Tel: 00-1-516.329.35.68. Fax: 00-1-516.324.48.43.

Info in België: (02) 502.91.16.

SERGE VAN MAERCKE