De schatbewaarder van Toetanchamon

Een perfecte kopie van het graf van Toetanchamon. Trends bezocht de tentoonstelling in Keulen in afwachting dat ze op 20 april naar Brussel komt.

26 miljoen bezoekers in vijftien jaar, de meeste musea kunnen alleen maar dromen van de hordes geïnteresseerden die al afkwamen op de Body Worlds-expo’s. Mede dankzij het succes van deze rondreizende geconserveerde lichamen zijn tentoonstellingen niet langer het monopolie van musea. Steeds meer commerciële bedrijven organiseren exposities om er flink veel geld mee te verdienen.

Ook de reizende Toetanchamon-tentoonstelling is in privéhanden. De Duitse eventpromotor Semmel Concerts – groot in schlagerfestivals, popconcerten en musicals – keek voor zijn eerste tentoonstelling goed naar het concept van Body Worlds. De tentoonstelling reist langs alle wereldsteden, mikt op zowel kinderen, studenten als volwassenen, kiest voor een populairwetenschappelijke invalshoek en wordt geruggensteund door een enorme marketingmachine. Alles wijst erop dat na Keulen ook Brussel platgaat voor Toetanchamon. De tentoonstelling vertelt het spannende verhaal van de Britse schatvinder Howard Carter die in 1922 Toetanchamons graf ontdekte. Bezoekers wanen zich Indiana Jones. In een film volgen ze Carter eerst tot op het moment dat hij zijn kaars in de graftombe steekt. Daarna treden ze via een duistere toegangsdeur binnen in drie perfect nagebouwde schatkamers, propvol kostbaarheden. “We willen bezoekers het gevoel geven dat ze erbij waren toen Carter een van ‘s werelds spectaculairste archeologische vondsten deed”, zegt executive producer Christophe Scholz. Met dat verschil dat de ruim duizend objecten van de tentoonstelling allemaal nep zijn. “Het zijn exacte replica’s in gips en kunsthars afgewerkt met bladgoud en glaspasta als vervanger voor halfedelstenen. Originele stukken tonen is onmogelijk, want die zitten allemaal in het museum van Cairo en mogen het land niet verlaten. In onze expo gaat het meer om de beleving en het ontdekkingsgevoel dan om de objecten zelf. Toch besteedden we de grootste zorg aan onze replica’s: ze zijn door echte vaklui in Egypte met de hand gemaakt. Op het eerste gezicht zijn ze niet van de echte te onderscheiden.”

TRENDS. Wie heeft bijna 20 euro over om fake objecten te bekijken?

CHRISTOPHE SCHOLZ. “Eerlijk is eerlijk, er gaat niks boven een 3000 jaar oud origineel stuk uit het graf van Toetanchamon. Maar de authentieke vondsten tonen aan een groot publiek, is erg schadelijk. Om zulke oude objecten goed te conserveren zijn klimatologisch afgeregelde omgevingen nodig, zoals in het Louvre of het British Museum. Net zoals de grotten van Lascaux sluiten meer en meer Egyptische graftombes om ze te beschermen. Vlak bij de beroemde Koningsvallei wordt een Replica Valley gebouwd, vergelijkbaar met Lascaux II, de exacte kopie van de prehistorische grotten. Het doel van onze expo is om iets bij te brengen over Egypte, Howard Carter en Toetanchamon. Daarvoor hebben we de originele schatten zeker niet nodig. De replica’s zijn de perfecte illustratie bij het verhaal wat we vertellen. De bezoekers mogen ze zelfs gewoon aanraken.”

Semmel Concerts organiseert vooral muziekevenementen. Is deze tentoonstelling uw antwoord op de malaise in de muziekindustrie?

SCHOLZ. “Onze job is tickets verkopen. Meestal zijn dat concertkaartjes, al blijven we steeds nieuwe entertainmentconcepten bedenken. Vorig jaar boekten we bijvoorbeeld veel succes met een belangrijke worstelmatch en een reeks lezingen over de Duitse eenmaking. Tien jaar geleden rees bij Semmel-oprichter en CEO Dieter Semmelman het plan om eens een tentoonstelling te organiseren. Het succes van Body Worlds – een privé-initiatief – motiveerde hem het zelf ook eens te proberen.”

Waarom duurde het dan nog tien jaar?

SCHOLZ. “Verder dan vage plannen was het nog nooit gekomen. Heel toevallig werden we in 2005 uitgenodigd door projectontwikkelaar Paul Heinen en kunstenaar Wulf Kohl. Zij wilden het complete graf van Toetanchamon reconstrueren in een grote loods in Hamburg. Ze hadden al het voorbereidende werk gedaan – de beste Egyptische ateliers selecteren, Carters documenten uitpluizen, begrotingen maken – en zochten een investeerder die 2 miljoen euro in het project wilde pompen. We werden zelfs aandeelhouder, tot plots bleek dat de loods niet meer beschikbaar was. Na een crisisvergadering besloten we dan maar om er een rondreizende expo van te maken. Dat deed het prijskaartje van 2 naar 5 miljoen euro stijgen. Toch sloeg het geweldig aan. Door het grote succes lieten we nog twee identieke kopieën van de tentoonstelling produceren: één voor Azië, de ander voor Amerika. Per editie betalen we samen met onze lokale partners – in dit geval Brussels Information Tourism & Congress (BITC) – nog eens 2,5 miljoen euro voor huur, promotie, personeel en verzekeringen.”

Hoe denkt u die immense investering ooit terug te verdienen?

SCHOLZ. “Zoals bij een concert. We leven van onze ticket- en merchandiseverkoop. Onze 2,5 miljoen euro kosten moeten dan gedekt zijn. De investering van 15 miljoen om de tentoonstelling te maken, hopen we op de lange termijn terug te verdienen met alles wat er extra binnenkomt. We zijn krap drie jaar bezig, dus op dit moment zijn we nog lang niet break-even. Winst is al helemaal toekomstmuziek. Ik zie dit project op lange termijn, dit concept kan nog tientallen jaren meegaan. Het oude Egypte zal mensen blijven boeien.”

Wat gebeurt er met de replica’s wanneer de tentoonstelling stopt? Bent u niet bang dat ze voor echt verkocht worden?

SCHOLZ. “Aan stoppen denken we nog lang niet. Er is ook een reizende expo met een vijftigal kleine, maar originele stukken uit het graf van Toetanchamon. Die is sinds 1961 onderweg!”

‘Toetanchamon, zijn graftombe en zijn schatten’. Van 20 april tot 6 november in Brussels Expo (Heizel, Paleis 2).www.kingtutbrussels.be

Tickets zijn nu al te koop via 070-252020 of sherpa.be.

IRIS DE FEIJTER

Bezoekers wanen zich Indiana Jones als ze de schatkamers binnentreden.