De intelligente robots zijn niet meer te stoppen. Uit ervaring weten we dat de menselijke geest te weinig verbeeldingskracht heeft om te voorspellen wat dan zal gebeuren. Hoe zal de mensheid omgaan met niet-biologische intelligentie? We ontwikkelen rituelen, gebeden en bezweringen om de bovenmenselijke intelligentie van goden aan te sturen, we proberen met wetenschappelijke methoden onze biologische intelligentie in goede banen te sturen, maar hoe zullen we omgaan met slimme robots? Het debat is geopend.
We kunnen natuurlijk stellen dat het allemaal niet zo’n vaart zal lopen. De meeste sociale en economische experimenten mislukken, de meeste gekke ideeën zijn wat ze zijn: al te gek. Wie bruikbare innovatieve ideeën wil hebben, moet in de eerste plaats vele ideeën hebben. Het kapitalisme heeft de facto het communisme verdrongen, net door het experimentele karakter van het vrije ondernemen. Dus wordt nu overal ter wereld geëxperimenteerd. Op een schaal die zijn voorgaande niet kent in de geschiedenis van de mensheid. Een nieuw soort rijst, een nieuwe drukpers of een betere muizenval: het was weinigen gegeven zich daar met succes aan te wijden. Nu proberen miljoenen jonge mensen een nieuw product te ontwikkelen en te commercialiseren, niet meer vanuit een garage, maar in een studentenkot. Hier en daar slaagt een genie, iemand met heel veel geluk of iemand die het niet zo nauw neemt met de ethiek. En het reuzegrote hek is van de reuzegrote dam. Kinderen van drie jaar spelen onafgebroken op iPads, u koopt uw schoenen bij Zalando en de chauffeurloze auto staat op ons te wachten. Wees maar klaar voor de volgende verrassingen.
Robotisering zal gepaard gaan met grootschalige verschuivingen in rijkdom. Wie de robots aanstuurt, kan heel rijk worden op heel korte termijn. En wie vervangen is door een robot, moet niet hopen dat hij zijn oude baan elders kan uitoefenen. We zouden evolueren naar een maatschappij met drie klassen. Zij die een leuke, heel goed betaalde baan hebben, en dat eventueel cash betalen met burn-out; de werklozen; en de B-jobs: espresso’s, flat whites en bruiswater opdienen. Oeps, ik lees net dat in San Francisco en Los Angeles geëxperimenteerd wordt met het eerste robotrestaurant. En dat op dit ogenblik zowat overal in de wereld servicerobots worden ingezet in pizzaketens, bij het bakken van hamburgers en het afrekenen in een saladbar. Vergeet maar snel de grote tewerkstelling in de horeca. De almaar grotere groep superrijken is niet zozeer economisch dan wel sociologisch betekenisvol, omdat ze ofwel als rolmodel dienen om hard te studeren en te werken of te ondernemen, ofwel als symbool van een onrechtvaardige maatschappij. Laat hén de crisis maar betalen.
De meeste commentatoren vrezen voor werkloosheid op heel grote schaal. De vraag is natuurlijk: Is dat niet allemaal déjà vu? Kennen we die alarmkreten al niet lang? Heeft men niet altijd gevreesd dat geavanceerde technologieën zoals weefgetouwen tot massale werkloosheid zouden leiden? En kenden we twintig jaar geleden niet het spookbeeld van de onbemande fabriek? Daar zouden nog twee levende wezens in rondlopen: een ingenieur en een hond. De ingenieur was er om de hond te voeden, de hond om te grommen als de ingenieur zou durven een knopje aan te raken. Maar economen wijzen erop dat in het verleden telkens het omgekeerde waar is gebleken. Technologie heeft altijd meer banen gecreëerd dan vernietigd. Net dankzij de technologie hebben we nu zo veel banen (en meestal nog boeiende ook). De smid werd mecanicien, de textielarbeidster helpt je nu bij Telenet.
Op de lange termijn is er echt geen reden om aan te nemen dat de wetten van de economie veranderd zijn. Door de stijging van de productiviteit vergroot de welvaart en dat zorgt op zijn beurt voor nieuwe banen. Daar kijken we volgende week naar. Helaas zullen ook die nieuwe banen voor een groot deel door robots worden ingenomen. De vraag is dan of er ook voldoende banen zullen ontstaan die alleen door mensen kunnen worden ingevuld. Als dat niet kan, staan we maatschappelijk voor een enorme uitdaging. Hoe krijgen we de aloude droom van een ‘vrijetijdseconomie’ gerealiseerd? Hoe kunnen we dan met zijn allen zonder stress genieten van… elkaar, kunst, muziek, kinderen, bejaarden, natuur, sport en spel. Denk daar maar eens aan als je weer in de file staat.
De auteur is professor-emeritus aan de Vlerick Business School.
MARC BUELENS
Robotisering zal gepaard gaan met grootschalige verschuivingen in rijkdom.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier