De Praagse opstand

Hoeft het Europa van Jacques Santer en Jean-Luc Dehaene ? Waarom vormen Europa en de Verenigde Staten geen open Atlantische eenheidsmarkt ? De Belgische volmachtenregering herhaalt bij dag en bij nacht “drie procent”. De Wetstraat haakt België aan een gesloten Europa met onverkozen commissarissen, lege woorden, slappe Straatsburgers, groeiende reglementen en autoritaire boerenleiders. Praag wijst op een wisseloplossing.

Praag.

In New Yorkse hotels krijg je strooibriefjes in de handen gedrukt voor naaktshows, in Praagse hotels word je bedolven onder de strooibriefjes voor concerten met muziek van Mozart, Bach, Smetana, Corelli, Haydn. Het Lobkovicky Palac met hudba prazséko hradu (muziek van de Praagse burcht) op een zondagmiddag is hemels. Praag wordt opnieuw Europa in baljurk.

Uit de vensters van het Cerni Palac op de Karelsberg vloog het Europa van Maastricht met een boog de Moldau in. In mei 1618 had de eerste Praagse defenestratie (letterlijk uit-het-venster-werping) plaats. Twee keizerlijke stadhouders en een ambtenaar werden uit een raam gesmeten. De defenestratie trok het doek op voor een protestantse opstand in de Habsburgse landen.

Breng Margaret Thatcher, Vaclav Havel, Helmut Schmidt, Leszek Balcerowicz, Henry Kissinger en George Shultz samen rond de thema’s Europa, de VS en de Atlantische vriendschap. Het eurocentrische eenrichtingsverkeer van Brussel, Straatsburg en Luxemburg wordt dan meteen gedefenestreerd. De dissidenten van Euro-Maastricht telden neuzen in de hoofdstad van de republiek Tsjechië.

Driehonderd politici, wetenschappers, intellectuelen, journalisten uit oost en west kwamen samen voor The New Atlantic Initiative, het Eerste Congres van Praag. De motivering en de timing ? In de VS en Europa groeit een nieuwe geest van afwending en isolationisme. Veel Europeanen zijn beducht voor een Europese Unie die met woorden haar openheid belijdt, maar met daden egoïstischer, geslotener wordt. Helmut Kohl waarschuwt tegen de Muur van Weelde die het vroegere IJzeren Gordijn vervangt.

LANDBOUW.

Rond het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid van de Europese Unie ontsponnen zich verhitte gesprekken op het Congres van Praag. Sir Michael Spicer, Brits parlementslid, zette de toon : ” Breek dat Gemeenschappelijke Landbouwbeleid af en vervang het door nationale steunstelsels, gebaseerd op rendementen. Hoofdzakelijk Duitsland en het Verenigd Koninkrijk betoelagen vandaag de Europese boeren, zij kunnen niet ook Centraal- en Oost-Europa erbij nemen. Ik stel voor het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid niet uit te breiden naar Oost- en Centraal-Europa, een directe inkomensondersteuning aan de boeren te bezorgen en de landbouwgrenzen in Europa te openen. De spanningen tussen het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid en Oost- en Centraal-Europa kunnen gebruikt worden om de huidige boerensteun te stoppen.”

Handelsblokken zoals de North American Free Trade Area (Nafta), de Europese Unie en de Aziatische Vrijhandelszone zijn tegen de vrijhandel, zij maken hun interne markt wel vrij, maar daar blijft de klemtoon bij liggen. Een belangrijke doorbraak zou de structurele samenwerking zijn tussen Nafta en de Europese Unie, een Atlantische Vrije Markt. Dit is geen ideaal, maar een belangrijke stap naar een vrije wereldmarkt. “Die handelsblokken zijn bovendien een poging tot het starten van een massale industriële politiek,” aldus Fernand Keuleneer, advocaat in Brussel en voorzitter van het pan-Europese Centre for the New Europe. “De start van de EMU en de eenheidsmunt versterkt een nieuwe verdeling van Europa, er ontstaan Europa’s met verschillende snelheden.”

“Een splijtende tegenstelling ontstaat bij de creatie van een vrije markt tussen de VS en Europa,” verwittigt Reginald Dale, landbouwspecialist en Brits journalist. Een Transatlantic Free Trade Area de fameuze Tafta zonder een liberalisering van de landbouw is voor de VS onmogelijk, terwijl voor de Europeanen een Tafta met landbouwliberalisering ondoenbaar is.”

Adam Smith had gelijk, zegt strak en gecadanceerd Leszek Balcerowicz, ex-vice-premier en minister van Financiën (1989-1991) van Polen. De professorale Pool weet dat niet uit de boeken : “Wij hebben het aan den lijve ondervonden. Je kan de regels van de economie niet naast je neerleggen. Kijk naar de Derde Wereld waar nog landen dit niet begrepen hebben. Nooit en nergens is er een blijvende band gelegd tussen socialisme, democratie en welvaart. Het socialisme beschadigt de economische groei en dus de welvaart. Ik zie voor mij een Europa van Zieke Mannen, er is niet één land dat vandaag die titel dient te dragen.” De Europese Unie houdt de window of opportunity die het oosten is, gesloten, omwille van belangengroepen die geen marktverruiming willen, beschuldigt Leszek Balcerowicz. Antonio Marino, tot einde ’95 Italiaans minister van Buitenlandse Zaken, kijkt daarbij ook naar het zuiden : “De Europese Unie moet haar grenzen openen. Ik zie onder mijn neus de noodzaak daarvan voor de landen langs de zuidkust van de Middellandse Zee. Zonder open markt in Europa ontploft die regio.”

DEFENSIE.

De VS heeft een defensiebeleid met gaten, maar het is een beleid. Europa denkt nog immer in termen van een vredesdividend en veroorlooft zich de luxe om zijn verdediging te verwaarlozen. Jon Kyl is senator van Arizona en zetelt onder meer in het Intelligence Committee. Te veel westerlingen geloven dat defensie een overblijfsel is van de Koude Oorlog, is zijn stelling. Waarom zou men vandaag nog miljarden besteden aan rakettenafweer, tanks, vliegtuigen en troepen ? Jon Kyl : “Deze euforie is vals. Denk aan de atoom-, biologische en chemische wapens. Ze kunnen ook nu dood en verderf zaaien, en bovendien en dit element wordt belangrijker gebruikt worden voor politieke chantage. De beslissing om Irak af te straffen voor zijn invasie van Koeweit werd in de Amerikaanse Kamer van Volksvertegenwoordigers genomen met een kleine meerderheid. Als Saddam Hussein beschikt had over atoomwapens was de kans zeer reëel geweest dat zelfs die kleine meerderheid niet tot stand was gekomen. De verdediging van Europa tegen raketten uit Algiers of Tripoli is niet het probleem, maar wel de intimidatie die ermee gepaard gaat. Die kan je maar keren door je bewapening aan te passen en diplomatiek aan te wenden tegen dat soort dreigementen.”

“De Europeanen zijn voor hun verdediging profiteurs, free riders,” valt Antonio Martino in. “De fragmentering van het sovjetrijk stimuleerde deze draai. Europa zal applaudisseren voor een Amerikaanse atoomparaplu en een antiraketsysteem als… het niet hoeft te betalen.” Richard Perle, onderzoeker van het American Entreprise Institute : “Machtsuitoefening hoeft niet steeds het laatste wapen te zijn, noch dient diplomatie altijd de keten van gebeurtenissen te openen. De VN-troepen in Bosnië deden een afschuwelijk slechte job, de Navo kwijt zich eervoller van haar taak. De Navo-troepen letten wel te veel op hun eigen veiligheid.”

RUSLAND.

De Russische verkiezingen staan voor de deur. Hun resultaten kunnen de liberalisering van het grootste GOS-land voor veel jaren kraken. De Oekraïense volksvertegenwoordiger, en politieke auteur, Viacheslav Chornovil was duidelijk : “In Rusland herleeft een communisme van een zeer traditionele vorm. De Russen waren en zijn psychologisch niet voorbereid op de overgangsperiode van het communisme naar de vrijemarkteconomie en de offers vallen hen zwaar.” Voor Viachslav Chornovil is Tsjetsjenië het proefveld waar de Russische leiding de terugkeer naar een politiestaat uittest. “Je moet bij de hervormingen van die oude communistische landen het volledige politieke personeel verversen. Kijk naar Tsjechië, dat is het enige Oostblokland dat wettelijk de weg naar de macht versperde voor de vroegere bonzen. Overal elders in Oost-Europa remt deze Nomenklatura de politieke en economische hervormingen en promoveert ze de terugkeer naar een linkse ideologie. Ik geloof dat de goede economische resultaten van de Tsjechische Republiek in de eerste plaats te danken zijn aan de nieuwe politici,” is zijn vaste overtuiging. Het Westen vertroetelt Rusland en laat de rest van de postcommunistische zone tussen de Baltische Zee en de Zwarte Zee verkommeren. Als Europa niet moedig genoeg is om in de Oekraïne en Wit-Rusland de democratie te ondersteunen, zegt Viacheslav Chornovil, dan zal ook daar het communisme opnieuw de kop opsteken : “De ideologie van links heeft in Oekraïne minder invloed dan in Rusland. Wij zijn de kunstmatige hongersnoden in deze graanschuur uitgelokt door de Russische communisten niet vergeten. Het Oekraïense collectieve geheugen is ijzersterk. En met reden. Volgens wetenschappelijke studies bezit Oekraïne vandaag slechts de helft van de bevolking die het zou gehad hebben zonder het terreurregime van de Bolsjeviki.” Oud-minister Balcerowicz, de Pool is een buurman van Oekraïne : “Bied Rusland een Partnerschap voor de Democratie aan en geen Partnerschap van de Vrede. Zonder democratie blijft Rusland een gevaarlijke beer. Goochelen met het woord vrede, helpt niks. Geef niet toe, volg geen politiek van appeasement. Ondersteun wel dringend de economische hervormingen in Oekraïne. Dat is van het allergrootste geopolitieke belang voor de Europese Unie.”

Rusland zal zich niet laten wegduwen tot een vreedzame Nummer Twee op de ranglijst van wereldmachten. Zolang Rusland imperialistisch blijft in zijn structuur en zijn mentaliteit, zal het nooit democratisch zijn, waarschuwt Viacheslav Chornovil : “Achter een façade van democratisch gedrag, schuilt Jeltsins autoritarisme. Een overwinning van de kandidaat van links bij de verkiezingen zal dat autoritarisme versterken. Het Russische parlementarisme is een farce en de zendingsdrang van de Russen wordt opgefokt. Bloed blijft het instrument om daar de interne problemen op te lossen.”

FRANS CROLS

VACLAV HAVEL, PRESIDENT TSJECHISCHE REPUBLIEK Gastheer van het Eerste Congres van Praag, The New Atlantic Initiative. Europa en de VS hebben een Atlantische opdracht : politiek, economisch en cultureel.

PRAAG Driehonderd politici, wetenschappers, intellectuelen, journalisten uit Oost en West kwamen samen voor The New Atlantic Initiative.