De oer-Europeaan

De Nederlander Frans Timmermans krijgt met de Green Deal het belangrijkste Europese project onder zijn hoede. Over vijf jaar zal blijken of hij het nodige in huis heeft om er een succes van te maken.

I know you now. And I love you. Het is geen strofe uit een liefdeslied, maar een zin uit de open brief die de Nederlandse Eurocommissaris Frans Timmermans vorige week aan het Britse volk schreef. Daarin beschrijft hij zijn gebroken hart, nu de definitieve uittocht van de Britten uit Europa is ingezet. De brief is op en top Timmermans: emotioneel en welbespraakt brengt hij zijn politieke boodschap over. Ook in zijn publieke optredens schuwt hij de grote gevoelens niet, het is zelfs een handelsmerk van de Nederlandse sociaaldemocraat. Die emotionele openhartigheid is niet gespeeld, maar hij gebruikt die soms wel als strategie, zeggen bronnen in het Europese politieke establishment.

Jacques Brel

Timmermans zit op het hoogtepunt van zijn politieke carrière, als een van de drie vicevoorzitters van de nieuwe Europese Commissie. Bovendien is hij bevoegd voor het paradeproject dat de komende legislatuur zal maken of kraken: de European Green Deal. Daarmee torst hij de toekomst van Europa op zijn schouders. Die opgave zou velen knikkende knieën bezorgen, maar voor de oer-Europeaan is het de bestemming waar hij al heel zijn leven naar op weg is.

Timmermans is in 1961 in Maastricht geboren, maar hij verbleef het grootste deel van zijn jeugd in het buitenland. Zijn vader was diplomatieke bode voor Nederland, waardoor Timmermans in verschillende Europese hoofdsteden – waaronder Rome en Brussel – heeft gewoond. Daardoor is hij een volleerd polyglot die zich vlot in het Frans, Duits, Engels en Italiaans kan uitdrukken. Naar verluidt zingt hij de chansons van Jacques Brel in perfect Frans na.

Na zijn studie Franse letterkunde en Europees recht ging Timmermans aan de slag in de Nederlandse diplomatie. Hij werkte enkele jaren op de ambassade in Moskou, om daarna terug te keren naar Nederland als medewerker van Buitenlandse Zaken. Midden jaren negentig rolde hij weg van de ambtenarij richting de politiek, onder meer als medewerker van Eurocommissaris Hans van den Broek en OESO-commissaris Max van der Stoel. In 1998 belandde hij voor de sociaaldemocratische PvdA in de Nederlandse Tweede Kamer.

Van eurofiel tot eurorealist

In 2007 werd hij in de Nederlandse regering staatssecretaris voor Europese Zaken. Net in die periode lag Europa heel gevoelig bij onze noorderburen. In 2005 hadden ze het ontwerp voor een Europese grondwet weggestemd met 62 procent. Het was een van de zwaarste klappen uit Timmermans’ politieke loopbaan. Hij overwoog zelfs te stoppen, want hij had hartstochtelijk meegeschreven aan het ontwerp voor de Europese grondwet. Desondanks ontpopte hij zich van eurofiel tot eurorealist, en ging hij in heel het land de boer op om wat later het Verdrag van Lissabon zou worden, aan het Nederlandse volk te verkopen.

In 2012 schopte hij het tot minister van Buitenlandse Zaken. Dat gaf hem ook een emotionele genoegdoening. Het minderwaardigheidsgevoel dat zijn vader als diplomatieke bode ondervond, heeft hij nooit losgelaten. “Op de sinterklaasfeestjes kregen wij andere cadeautjes dan de diplomatenkinderen”, vertelde hij ooit. Nu stond hij aan het hoofd van de dienst die in zijn jeugd op hem en zijn gezin had neergekeken. Hij is ook een van de weinige politici die geloofwaardig volks én elitair tegelijk zijn.

Na de crash van vlucht MH17, waardoor 196 Nederlanders het leven lieten, kwam hij sterk op de voorgrond. Zijn interventie daarover in de VN-Veiligheidsraad greep vriend en vijand naar de keel. Het was een bepalend moment dat zijn status als politicus naar een internationaal topniveau tilde. Sommigen verweten hem de emotionaliteit en de concrete beelden in zijn speech. Het was hem niet om effectbejag te doen, reageerde hij daarop, wel wilde hij het gevoel van een rouwende natie vertolken.

Enkele maanden later werd hij Eurocommissaris en de eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie onder Jean-Claude Juncker. Hij pakte de Europese uitdagingen aan met dezelfde mix van emotionele overtuigingskracht, diplomatiek pragmatisme en koppigheid als hij in zijn thuisland had gedaan.

Nog voor de recente Europese verkiezingen in mei was al duidelijk dat hij de enige rechtmatige Nederlandse kandidaat-commissaris was, zelfs al zit zijn partij er in de oppositie. “Dat lukt alleen maar als je jezelf incontournable hebt gemaakt”, zeggen verschillende bronnen over de man.