De natte droom van elke automobilist

De auto bijtanken met water: de droom van jongens en wetenschap? Jazeker, en Vandenborre Technologies is hard bezig er realiteit van te maken. Met de hulp van enkele wereldspelers in de olieû en gassector weet Vandenborre alvast de interesse van de traditionele industrie op te wekken.

BP herdoopte zich tot bp ( beyond petroleum) en Shell noemt zijn nieuwste divisie Shell Hydrogen. “Let wel, niet Shell Methanol of Shell LPG,” onderstreept Hugo Vandenborre. “Dat geeft duidelijk aan waar we naartoe gaan: waterstof wordt dé brandstof van de toekomst.” Hij haalt er ook Bloomberg bij. De New Yorkse beursanalist raamt de wereldmarkt voor waterstof (H ²) tegen 2005 op 3,7 miljard dollar per jaar. Waterstof is nu eenmaal de meest voorradige energiebron ter wereld, maar uiterst vluchtig. Niettemin zijn er goede redenen voor nieuwe toepassingen van waterstof als een industrieel gas: een dalende kostprijs voor de aanmaak en technische evoluties waardoor aanvoer en distributie almaar vlotter kan. “Voor beide aspecten, de kostprijs _ dankzij onze unieke membraantechnologie _ en de gebruiksvriendelijkheid _ door on site-systemen _ scoren we beter dan alle concurrenten,” stelt Hugo Vandenborre zonder valse bescheidenheid.

Vandenborres troef is de alkalische membraan die hij al in 1985 ontwikkelde voor het omzetten van water en elektrische stroom in waterstof. Dat resulteerde in zijn gepatenteerde Imet-generator. Imet staat voor Inorganic Membrane Electrolysis Technology. “Maar de tijd was er niet rijp voor,” verklaart hij het feit dat de eerste drie Imet-generatoren pas in 1999 op de markt kwamen. Vorig jaar waren het er tien en dit jaar 26 (kostprijs: tussen 100.000 en 1 miljoen euro per stuk, afhankelijk van de capaciteit). De bedrijfsomzetten stijgen evenredig (van 489.000 euro in 1999 naar 6,2 miljoen euro dit jaar).

Hofleverancier van Air Products

“We zitten in een stroomversnelling,” beweert Hugo Vandenborre. Sterke voortrekkers van waterstofenergie zijn immers het Amerikaanse Air Products en het Franse Air Liquide, bij wie Vandenborre Technologies vorig jaar de OEM-status (Original Equipment Manufacturer) in de wacht sleepte, zeg maar hofleverancier werd. Het duo beheerst, samen met twee andere gasproducenten, 85% van de wereldmarkt voor waterstof. Air Products, de nummer één in de wereld, zal voortaan H ²-generatoren commercialiseren onder de Imet-merknaam. De Fransen brengen de Imet-technologie liever als Air Liquide aan de man. Daarnaast mag Vandenborre Technologies nu ook bij Intel zijn eerste generator leveren, waarmee Teledyne Energy Systems Inc., de hofleverancier van de chipproducent, een duw krijgt.

Met een bescheiden balanstotaal van 14 miljoen euro (565 miljoen frank) plaatst Vandenborre Technologies zich met zijn Imet-technologie vandaag in de topvijf van de H ²-producenten in de wereld, naast grote jongens als de Canadees Ballard Power Systems (beurskapitalisatie van 3 miljard dollar) of het Amerikaanse Proton Energy Systems (beurskapitalisatie van 240 miljoen dollar). Om zijn technologische voorsprong veilig te stellen, stelt Hugo Vandenborre op korte termijn bijkomende kapitaalinjecties in het vooruitzicht. “Dat kunnen nieuwe partners zijn,” zegt hij, maar meer wil hij daar voorlopig niet over kwijt.

Er was een kapitaalverhoging van 1 miljoen euro (40 miljoen frank) na de management buy-out in 1997 van het toenmalige Hydrogen Systems uit VCST ( Volvo Cars Sint Truiden, dat toebehoorde aan de Begemann-groep), tot 9,4 miljoen euro (378,8 miljoen frank) vandaag. Naast 60% in handen van Hugo Vandenborre, houden Mercator & Noordstar, ABN Amro en Fin.co (het beleggingsvehikel van de Antwerpse tradersfamilies Kreglinger en Plouvier) respectievelijk een belang van 19%, 6% en 4% in Vandenborre Technologies aan. Het personeel kan 10% verwerven. De intrede van ABN Amro in november vorig jaar gebeurde op basis van een ingeschatte beurskapitalisatiewaarde van 75 miljoen euro (3 miljard frank). De naamsverandering eind vorig jaar drong zich op omdat hydrogen systems een generieke naam aan het worden is, zoals cola. Maar in de jaren tachtig werd waterstof nog bekeken als dromerij van zweverige wetenschappers.

“Er was het Hindenburg-trauma van de zeppelin die in 1937 vuur vatte, het knalgasexperiment van ijverige scheikundeleraren en de schrik voor de atoombom. Allemaal nonsens die waterstof in een verkeerd daglicht heeft geplaatst. Maar die terughoudendheid gaf ons wel de ruimte om kinderziekten uit te zweten en de Imet-technologie te verfijnen,” vertelt Vandenborre. Al die jaren legde hij zich vooral toe op demonstratieprojecten en projectbusiness: H ²-stockagetanks in Saudi-Arabië, de Zem-bus (in samenwerking met professor Roger Sierens van de Universiteit Gent, met busconstructeur Van Hool en De Lijn) waarin Imet gecombineerd wordt met zero emission technology. Een gelijkaardig experiment loopt in India om luchtverontreinigende driewielerscooters op waterstof te laten rijden.

Nieuwe brandstof in oude industrie

“Je auto voltanken met de tuinslang en openbaar vervoer dat alleen zuiver water uitstoot, spreekt tot de verbeelding en dat is hoe dan ook waar we naartoe gaan.” Belangrijker, vindt professor Staf Borghs van het onderzoekscentrum Imec, is dat de Imet-technologie voor gebruik van H ² als een industrieel gas haar deugdelijkheid bewijst in de klassieke sectoren en technologie: voor glasproductie, in de metallurgie, scheikunde en petrochemie en steeds meer bij het maken van consumentenproducten zoals margarines, tandpasta, zepen en zo meer. “Zeker in de elektronica, waar uiterst zuivere gassen nodig zijn bij de productie van geïntegreerde schakelingen en optische vezels, wordt H ² een booming market,” zegt Borghs. Het rijpingsproces was traag, maar Vandenborre Technologies behoort nu bij het twintigtal bedrijven in de wereld dat de technologische evolutie voor gebruik van waterstof bepaalt. In Europa behoren alleen het Italiaanse Nuvera en Norsk Hydro uit Noorwegen ook tot die club.

Eric Bruneel van staaldraadproducent Bekaert bevestigt dat Vandenborre met zijn membraantechnologie een zeer goed commercieel rendement haalt. In die mate dat Bekaert bezig is al zijn ammoniakkrakers te vervangen door Imet-generatoren. Hugo Vandenborre noemt de stap typerend voor een nieuwe trend, die ook door Bushan Steel in India met Vandenborre Technologies werd gezet. Hij rekent voor dat gebruik van H ²-gas in de industrie economisch verantwoord is, nu een Imet-generator een rendement van 90% heeft.

Imet zit ook in de experimentele Zem-bussen van Hasselt en in Zem-scooters in New Delhi, en in de tankstations die Vandenborre Technologies nu verkoopt aan Jari, het gezamenlijke onderzoekslab van Toyota, Nissan en Honda in Japan. “Allemaal leuke dingen, maar het zijn slechts smaakmakers voor onze core business: performante waterstofgeneratoren met een volume dat één zesde kleiner is dan de klassieke elektrolyseapparaten. De essentie is dat we cash genereren in de bestaande markt. Maar met een technologie waarnaar de vraag zal exploderen op de dag dat waterstof de dominante brandstof wordt,” benadrukt Hugo Vandenborre. Hij maakt zich sterk dat de operationele cashflow tegen eind 2002 EBITDA-positief is. “We moeten echter continu 10% à 15% van de omzet investeren in onderzoek.” De 650.000 euro verlies in 2001 schrijft hij hoofdzakelijk op rekening van het filiaal in Montreal waarin fors werd geïnvesteerd.

Allianties met topspelers

Vandenborre Technologies heeft drie volle dochters, in Canada, Duitsland en India. De groep stelt vijftig ingenieurs tewerk (dertig in België) en onrechtstreeks eens zoveel bij onderaannemers. Zij gieten de Imet-technologie in nieuwe toepassingen die Vandenborre Technologies als sterke merken wil promoten om zich in H ²-toepassingen als marktleider te profileren.

Er komt een generatie apparaten die duurzaam opgewekte elektriciteit (uit water, wind en zon) omzet en stockeert als waterstofgas en opnieuw in stroom. Die technologie staat gepatenteerd als Reminel. Het eerste Reminel-apparaat werd verkocht aan de Nederlandse elektriciteitsmaatschappij Nuon. Elwatec is een speciale elektrolysemachine voor energieopwekking op olieboorplatformen. Het nieuwste product, Rimet (een heroplaadbare brandstofcel), zit in de ontwikkelingsfase en wordt gefinancierd door het vijfde energieonderzoeksprogramma van de Europese Unie.

Naast samenwerking met een keur van wetenschappelijke instellingen als het Fraunhofer Institut, de Ecole des mines, het Energie Centrum Nederland (ECN) en de universiteit van Cambridge in zijn basisresearch en voor demonstratieprojecten, haakt Vandenborre zich aan strategische commerciële partners: Air Products en Air Liquide, het Japanse Sumitomo, Indian Oil en de Indiase Oil & Natural Gas Corp.. In de olie-offshore trekt het op met het Amerikaanse Axsia Serck Baker. Omdat de hele engineering voor distributie en logistiek zijn business niet is, sluit Vandenborre consortia agreements met gespecialiseerde constructeurs: Ballast Nedam, de bouwer van tankstations voor Shell; Idro Meccanica, een Italiaanse fabrikant van hydraulische compressoren; Wah Chang, een expert in zuiveringssystemen voor waterstof; en IMW Industries, de belangrijkste constructeur van aardgasstations in de Verenigde Staten.

Hugo Vandenborre: “Met deze strategische partners bepalen we de standaard voor toekomstige tankstations en we denken mee met BMW, Opel en DaimlerChrysler die volop experimenteren met waterstof. Men heeft lang gedacht dat we onze wagen met waterstof kunnen voltanken van zodra de brandstofcel op punt zou staan. Het dringt nu door dat er ook een hele infrastructuur moet klaarstaan om brandstofcellen op de markt te brengen. Met de infrastructuur zijn we klaar. Maar het zal nog een poos duren eer er een kostcompetitieve brandstofcel voor auto’s op de markt komt.”

Erik Bruyland

Bekaert is al bezig zijn ammoniakkrakers te vervangen door de Imet-generatoren van Vandenborre.

Waterstof is de meest voorradige energiebron ter wereld.