DE MISKENDE ZOON

Sinds begin deze maand ziet het directiecomité van de Nationale Bank van België (NBB) er grondig anders uit. Nadat vorig jaar al directeur Frans Junius (CVP) met pensioen ging, was het nu de beurt aan gouverneur Fons Verplaetse (CVP) en vice-gouverneur William Fraeys (PS). Directeur Guy Quaden (PS) schoof door naar de gouverneurszetel, terwijl zich vier nieuwe directeuren aanmeldden: Marcia De Wachter (CVP), Jan Smets (CVP), Jean Hilgers (PSC) en Françoise Masai (PS).

Met de Economische en Monetaire Unie (EMU) hebben de nationale centrale banken van de deelnemende landen een flink stuk van hun bevoegdheden afgestaan aan de Europese Centrale Bank (ECB). Toch is een directiefunctie bij de Nationale Bank nog altijd een prestigieuze én ook zeer lonende baan (zowel inzake actieve dienstjaren als pensioenrechten). Voor de meeste betrokkenen vormt de benoeming tot directeur dan ook een bron van grote tevredenheid. Niet zo echter voor Jan Smets…

De achtergrond is bekend: Verplaetse wenste zijn beschermelinge Marcia De Wachter tot directeur te benoemen; premier Jean-Luc Dehaene (CVP) van zijn kant wilde dat zijn poulain Jan Smets eenzelfde behandeling kreeg. De constructie die de twee ‘vrienden’ daarna uitwerkten, toont nog maar eens aan dat Dehaene misschien wel wil praten over Nieuwe Politieke Cultuur ( NPC), maar dat hij – als puntje bij paaltje komt – alle denkpistes in dit verband weglacht als intellectueel tijdverlies. Om zowel Smets als De Wachter tevreden te stellen, besloot het duo om het aantal directeuren van zeven op acht te brengen. Een merkwaardige maatregel, zeker als men bedenkt dat de Nationale Bank aan belang inboet.

Met dit extra directiezitje waren trouwens nog niet alle problemen van de baan: want wie zou bijvoorbeeld vice-gouverneur worden? Met de PS’er Guy Quaden als nieuwe gouverneur lag het in de lijn van de politieke logica dat een CVP’er die post mocht opeisen. Dus luidde de volgende vraag: De Wachter of Smets? Tot afgrijzen van de meeste NBB-personeelsleden werd het De Wachter. Smets moest zich tevreden stellen met een directeurszitje.

Jan Smets werd geboren op 2 januari 1951 in Gent en bleef er, als fervent supporter van voetbalclub AA Gent, ook steeds wonen. Hij studeerde in 1972 af als licentiaat in de economische wetenschappen ( Universiteit Gent). Eén jaar later slaagde hij met glans in het toelatingsexamen van de Nationale Bank. Hij kon er aan de slag bij het departement Studiën.

Op de studiedienst, waar toen onder meer ook Fons Verplaetse werkte, legde Smets zich aanvankelijk toe op het monetaire beleid. Zo zou hij, als medestander van Verplaetse, nauw worden betrokken bij de voorbereiding van de devaluatie van 21 februari 1982. Geleidelijk aan verbreedde de studax Smets zijn werkterrein: hij specialiseerde zich onder meer in inflatie, het concurrentievermogen en de betalingsbalans. Van 1986 tot 1992 was hij voorzitter van de Indexcommissie.

In 1988 startte zijn loopbaan als economisch technocraat aan de zijde van Jean-Luc Dehaene, als adjunct-kabinetschef. Toen Verplaetse het kabinet van eerste minister Wilfried Martens (CVP) verliet om naar de NBB te gaan, werd Jan Smets korte tijd later chef van het sociaal-economisch kabinet. Smets zou als kabinetschef op post blijven, ook nadat in 1992 Martens plaats ruimde voor Dehaene. Pas in november 1994 zou Smets het politieke toneel verlaten. Hij keerde, als hoofd van de studiedienst, terug naar zijn alma mater. Smets doceert ook aan de Economische Hogeschool Sint-Aloysius in Brussel.

Met zijn bijna twintigjarige, ook kwalitatief knappe staat van dienst binnen de Nationale Bank, zou in elk normaal functionerend land de stoel van vice-gouverneur zijn voorbehouden aan Jan Smets en niet aan Marcia De Wachter. Die laatste was door Verplaetse binnengesluisd op de Bank – via een speciaal voor haar georganiseerd en op haar maat gesneden toegangsexamen – nadat ze enkele jaren aan diens zijde had doorgebracht op het kabinet van Martens. De Wachter, die als een KGB‘achtige waakhond de Verplaetse-doctrine beschermde, zou bliksemsnel carrière maken. Niet dat ze op veel waardering van de andere NBB-personeelsleden kon rekenen. Maar dat zou haar opgang in de hiërarchie van de Bank niet afremmen: op 1 november 1996 werd Marcia De Wachter secretaris-generaal van de NBB en nu dus vice-gouverneur.

Het blijft voor velen een raadsel wat Jean-Luc Dehaene – de benoeming tot vice-gouverneur gebeurt nog altijd op voordracht van de regering – heeft bezield om Smets te laten vallen voor De Wachter. Het is bekend dat Verplaetse alles zou hebben gedaan om zijn beschermelinge op de stoel van vice-gouverneur te krijgen. Maar uiteindelijk is het Jean-Luc Dehaene die haar daar heeft gebracht, en dit ten koste van de man die hem jarenlang trouw en oerdegelijk heeft gediend. Waarom? Omdat De Wachter een vrouw is en er een beter evenwicht tussen mannen en vrouwen in topbenoemingen moet komen? Klinkt zwak.

De enige zinvolle verklaring die men kan bedenken, is dat Dehaene zich beter gedekt voelt met een Nationale Bank waar Marcia De Wachter de scepter zwaait. Guy Quaden staat niet meteen bekend als een moedig man. Ook intern zien weinigen hem optornen tegen De Wachter. De voorbije jaren haalden Verplaetse en De Wachter de reputatie van de Nationale Bank behoorlijk door het slijk met spandiensten allerhande. Ze schrikten er zelfs niet voor terug om cijfermateriaal te manipuleren in het voordeel van de huidige regeringscoalitie.

Met Jan Smets als vice-gouverneur zou de regering een onafhankelijker, veel meer op degelijkheid en fatsoen gestelde vice-gouverneur hebben geïnstalleerd. Net zoals Verplaetse moet ook Dehaene altijd hebben aangevoeld dat zijn greep op Smets nooit compleet was. In die zin is Jan Smets de zoon van zijn vader: na een jarenlange carrière als redactiesecretaris bij De Standaard, speelde wijlen Frans Smets samen met Eugeen Machiels een belangrijke rol bij de uitbouw van De Financieel-Economische Tijd. Frans Smets was een notabele van het journalistieke vak: hij stond in zijn verslaggeving voor onafhankelijkheid, degelijkheid, eerlijkheid en helderheid. Jan Smets heeft die trekken van zijn vader geërfd. Maar in het politieke milieu heeft dat zijn nadelen.

Johan Van Overtveldt

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content