De markt is te klein

De regering-Dehaene zal de pensioenfondsen verplichten meer te beleggen in aandelen. De Belgische Vereniging van Pensioenfondsen is onthutst. De pensioenfondsen nemen al genoeg risicokapitaal op, luidt het. Het zijn geen durfkapitaalfondsen. De Belgische kapitaalmarkt is voor hen gewoon te klein om meer te doen, zegt ook expert Philip Neyt, manager van ‘s lands grootste pensioenfonds, dat van Belgacom.

De federale regering is zwanger van maatregelen om spaargelden meer naar risicokapitaal te drijven. Maar er zijn sterke tekenen dat het kind dood of toch zwaar gehandicapt geboren zal worden. De geplande privak, een beleggingsfonds voor niet-genoteerde bedrijven, wordt nog enige levenskans gegund als de regering de nodige fiscale prikkels geeft. De invoering van het statuut van autonome nv of niet-stemgerechtigde aandelen voor een meer onafhankelijk en dus stabiel management dan ? Contraproductief, luidt het verdict van de verzamelde experts. De institutionele beleggers verplichten meer te beleggen in aandelen ? Verbouwereerde reacties in de sector. “Uit wiens brein is nu zoiets ontsproten ?” verzucht directeur Chris Verhaegen van de Belgische Vereniging van Pensioenfondsen (BVPF).

EUROPA VERBIEDT QUOTA.

Verhaegen heeft reden tot bezorgdheid. Bij de Beroepsvereniging van Verzekeringsondernemingen (BVVO) kan men daarentegen opgelucht ademhalen. De regering heeft inmiddels zelf al elke verplichting voor de verzekeraars geaborteerd. Dat kon de redactie opvangen op het kabinet van vice-premier en minister van Economische Zaken Elio Di Rupo (PS), bevoegd voor dit aspect van het risicokapitaalplan. “De Europese wetgeving verbiedt het opleggen van dergelijke beleggingsquota,” aldus een kabinetsmedewerker. De verzekeraars zijn in België de grootste institutionele beleggers. De groepsverzekeringen (vormen van extralegaal pensioen die bedrijven collectief organiseren voor hun werknemers) hadden eind 1994 in totaal voor 596 miljard frank in portefeuille. Voor de banken wordt er nog onderhandeld met de Commissie voor het Bank- en Financiewezen. Banken zijn zeer beperkt in hun beleggingen in risicokapitaal. De regering wil het keurslijf wat versoepelen.

Rond de pensioenfondsen eind 1994 samen goed voor een vermogen van 218 miljard frank is de discussie ook nog bezig. Minister van Financiën Philippe Maystadt heeft een drempel van 20 % gelanceerd voor beleggingen in Belgische aandelen. “Dit is evenzeer voor pensioenfondsen als voor de verzekeraars door de Europese wetgeving verboden,” repliceert Verhaegen. Ze verwijst naar de mededeling die de Europese Commissie eind 1994 publiceerde. Een mededeling is nog geen bindende verordening of richtlijn maar geeft wel een interpretatie van het Europees Verdrag. Volgens de bewuste mededeling impliceert het vrije kapitaalverkeer uit het Verdrag dat de lidstaten van de pensioenfondsen niet mogen eisen “dat zij al dan niet in bepaalde categorieën activa beleggen, noch dat zij hun activa in een bepaalde lidstaat onderbrengen, tenzij om naar behoren gemotiveerde overwegingen van bedrijfseconomisch toezicht (onze cursivering).” Verhaegen : “De doelstelling van de regering om risicokapitaal te stimuleren, heeft alles van doen met macro-economische politiek, niets met bedrijfseconomisch toezicht.”

BELACHELIJK KLEIN.

Maar ook ten gronde slaat de regering volgens de vereniging de bal compleet mis. “De pensioenfondsen beleggen nu al meer dan 15 % in Belgische aandelen. Dat is al veel in een relatief kleine markt van amper 1 % van de wereldmarkt,” beklemtoont een verontruste August Van Gils, vice-voorzitter van de BVPF en directeur van het pensioenfonds van Alcatel-Bell. “We zitten vandaag eigenlijk al hoger dan de Belgische markt toelaat.”

Van Gils zwaait met de gegevens van de jongste jaarlijkse enquête van de vereniging bij haar leden (over het boekjaar 1994). “Ze leveren een genuanceerder beeld van de beleggingspolitiek van de pensioenfondsen dan het jaarverslag van de Controledienst der Verzekeringen ( nvdr die verzekeraars en pensioenfondsen controleert),” verzekert Van Gils.

Wat blijkt er nog uit ? Grote pensioenfondsen beleggen relatief minder in Belgische aandelen dan kleine. Van Gils : “Heel normaal. Bij de groten gaat het om hogere bedragen waarvoor de Belgische kapitaalmarkt al vlug te klein is.” De beleggingen in buitenlandse aandelen nemen daarentegen in belang toe naarmate het fonds groter is. Het buitenland is groot genoeg voor elke gewenste risicospreiding. In 1994 belegden de Belgische pensioenfondsen voor 21 % in buitenlandse aandelen, nog steeds volgens de BVPF-enquête. In totaal werd er dus 36 % van de koek in risicokapitaal geïnvesteerd.

Van Gils gaat verder in de tegenaanval. “Wat wil de regering eigenlijk ? Dat we meer investeren in beloftevolle, jonge niet-genoteerde bedrijven ? Moeten wij geld stoppen in bedrijven zoals Lernout & Hauspie ? Dat is toch onze rol niet. De liquiditeit van dergelijke waarden noem het venture capital of private equity is te beperkt. Dat valt niet te rijmen met het verzekeren van onze pensioenverplichtingen. Wij moeten te allen tijde de pensioenen van onze leden kunnen garanderen. Ook naar de meer liquide Belgische beursgenoteerde bedrijven toe doen de pensioenfondsen nu al meer dan genoeg, gelet op de spelregels van het beheer als een goede huisvader ( prudent man rule). Die vergen onder meer een voldoende diversificatie van de beleggingen, in munten, geografisch, in beleggingsproducten, in activiteitssectoren…”

Verhaegen vult aan : “Er is kapitaal genoeg voorhanden. Het probleem is dat er een tekort is aan goede beleggingsprodukten. De Belgische beurs is klein, grote aandelen in belangrijke sectoren als telecommunicatie en automobiel ontbreken, er zijn te veel drempels voor een beursnotering, de contantmarkt werkt niet naar behoren…”

GEEN BELEGGINGSF0NDS.

Philip Neyt, sinds kort general manager van het pensioenfonds van Belgacom en voordien academisch expert in de materie, onderschrijft ten volle de argumentatie van de BVPF. “De grote vraag is : moet de overheid zich bemoeien met de beleggingsstrategie van de pensioenfondsen ? Is het niet veeleer haar taak om de financiering van de pensioenen te garanderen ?” werpt hij op.

“Het is volledig verkeerd alleen te kijken naar de actiefzijde. Je moet ook oog hebben voor de pensioenverplichtingen van een fonds. Zo kan een fonds in de metaalnijverheid dat aankijkt tegen een sterk verouderd personeelsbestand zich weinig risico veroorloven, want het moet meer uitkeren dan het aan premies binnenkrijgt. Het fonds van een hightechbedrijf met personeel van gemiddeld 30 jaar kan veel meer op lange termijn beleggen, dus meer in risicokapitaal. Een bedrijf dat bijzonder conjunctuurgevoelig is, zal met zijn pensioenfonds ook al niet veel in aandelen kunnen beleggen, want het riskeert bij een recessie zowel klappen te krijgen in de bedrijfsresultaten als in de return van het fonds. Ook de dimensie van de betrokken onderneming heeft zijn belang : hoe groter, hoe meer risico kan genomen worden.”

Een uniforme quotaregeling voor de beleggingen is voor Neyt dan ook complete nonsens. “Pensioenfondsen zijn geen beleggingsfondsen.” Hij kaatst de bal meteen terug : “De overheid heeft er sterk toe bijgedragen dat er zo weinig in risicokapitaal wordt geïnvesteerd. Met haar schuldfinanciering en het aanbieden van obligaties tegen aantrekkelijke voorwaarden heeft ze het spaargeld weggezogen van het risicokapitaal.”

De pensioenspecialist ziet wel brood in de ontwikkeling van pensioenfondsen, zodat het volume aan pensioenreserves kan toenemen. De pensioenreservering door kapitalisatie is in België totaal onderontwikkeld (zie grafiek : Bedrijfspensioenen). Onze pensioenfondsen zijn dwergen vergeleken met de Nederlandse (zie kaderstuk : De Nederlandse vleespot). De Belgische fondsen beleggen al bij al relatief meer in aandelen dan de Nederlandse (vergelijk de grafiek Portefeuille Belgische pensioenfondsen met de grafiek De Pensioenpot van het ABP in het kaderstuk). De kloof in dimensie maakt het grote verschil.

MEER PENSIOENRESERVERING.

Er is in België nog een aanzienlijk groeipotentieel voor pensioenreservering (pensioenfondsen of groepsverzekeringen), is de conclusie van Neyt in een onderzoek waarvan hij de resultaten binnenkort aan zijn opdrachtgever Luc Van den Brande bezorgt. De onderzoeksopdracht dateert nog van onder de vorige legislatuur. Toen wilde Van den Brande, bevoegd voor economie, van Neyt weten in welke mate pensioenfondsen een rol kunnen spelen in het aanzwengelen van Vlaams risicokapitaal en de Vlaamse verankering.

“Het spaargeld zit te veel bij de particulier. Die belegt doorgaans risicoloos. Het sparen zou meer geïnstitutionaliseerd moeten worden, via collectieve spaarsystemen als bedrijfspensioenvoorzieningen. De institutionelen hebben meer lange-termijnvisie en zullen dus meer beleggen in risicokapitaal,” betoogt Neyt. De onderzoeker ziet mogelijkheden zowel in de publieke als particuliere sector, maar blijft nuchter : “De achterstand van pakweg 30 jaar tegenover Nederland kan je niet in enkele jaren goedmaken.”

Neyt doet de suggestie om de verwachte looninhaalbeweging in 1997 (na twee jaar loonstop) gedeeltelijk om te zetten in pensioenvorming. Eigenlijk niet meer dan een concrete vertaling van de wenk die de regering de sociale partners in bedekte termen meegaf in het regeerakkoord. Hij vindt voorts dat de vorming van extralegale pensioenen binnen de KMO’s moet worden bevorderd, bijvoorbeeld door hen toe te laten reserves te poolen in een gezamenlijk fonds voor een groep van bedrijven. Fiscale stimuli zijn niet nodig volgens Neyt, “maar het is absoluut noodzakelijk dat de fiscale behandeling van de extralegale pensioenen eindelijk stabiel wordt.”

Kortom, de inschakeling van pensioenfondsen voor de bevordering van risicokapitaal heeft van doen met het fiscaal beleid, de komende loononderhandelingen en de geplande hervorming van de sociale zekerheid (dus ook de pensioenregeling). Weinig of niets met het opleggen van beleggingsquota.

JAN VAN DOREN

CHRIS VERHAEGEN EN AUGUST VAN GILS (BELGISCHE VERENIGING VAN PENSIOENFONDSEN) Het opleggen van minimumbeleggingsquota is in strijd met het vrij kapitaalverkeer in Europa.

PHILIP NEYT (PENSIOENFONDS BELGACOM) Looninhaalbeweging in 1997 deels omzetten in pensioenvorming, om zo pensioenfondsvorming extra impuls te geven.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content