De man met duizend-en-een contacten

Piet Vanthemsche, de voorzitter van de Boerenbond, is weer alom aanwezig. Om erop te wijzen dat het al weken niet meer geregend had. Of om de mensen duidelijk te maken dat er niks mis is met de Vlaamse groenten. Scherp, beheerst en krachtig verdedigt hij de zaak van de landbouwers. Wie is deze man en wie staat achter hem?

Zondag in de Zevende Dag. Maandag in TerZake. Een uitgebreid interview in Knack, het coververhaal. De topman van de klagende boeren is weer in het land. Eerst om op het probleem van de aanhoudende droogte in Vlaanderen te wijzen. En dan voluit, over de ineenstortende groenteprijzen door de EHEC-bacterie.

Het is tekenend voor de voorzitter van de Boerenbond. Hij wordt alom geprezen om zijn uitstekende communicatietalenten. En Piet Vanthemsche heeft in de diverse cruciale schakels van de voedselketen zijn belangrijke pionnen.

Maar zijn netwerk reikt veel verder. “Hij heeft wel duizend adressen. Een representatief overzicht is heel moeilijk”, glimlacht Marc Wittemans, de gedelegeerd bestuurder van de Maatschappij voor Roerend Bezit van de Boerenbond (MRBB). Dat is de financiële holding achter de Leuvense boerenlobby, met onder meer de belangen in KBC Groep en Aveve, het grootste landbouwconglomeraat in België.

Piet Vanthemsche is de man van de duizend-en-een contacten, en niet van de minste. Hij is heel close met Herman Van Rompuy, de voorzitter van de Europese Raad. Een relatie die jaren geleden ontstond en die vandaag diepmenselijk wordt genoemd. En uiteraard kent hij iedereen die van ver of dichtbij te maken heeft met landbouw en volksgezondheid. Zowel in Vlaanderen, Wallonië, België als Europa. Maar zijn netwerk richt zich niet exclusief tot één groep. Hij kent de topmensen van de cruciale schakels in de hele voedingsketen. Er is de nauwe band met de andere boerenorganisaties. Het Agrofront, met Hendrik Vandamme (Algemeen Boeren Syndicaat) en Yvan Hayez (Fédération Wallonne de l’Agriculture). Want eendracht maakt macht. Als premier Yves Leterme (CD&V) op zijn begroting wil letten, en de Boerenbond tot matiging aanport, houden de Waalse federaties wel het handje op bij Sabine Laruelle (MR). Uiteraard kent ook Vanthemsche de federale minister van Landbouw goed.

Zijn tentakels overstijgen ook de boerenmacht. Yvan Dejaegher, de gedelegeerd bestuurder van Bemefa, de vereniging van veevoeding, heeft een aangename werkrelatie met Vanthemsche. Met Dominique Michel van Comeos, de vereniging van de grootwarenhuizen, wordt overlegd over de te kleine marges voor de boer. In de voedingsindustrie is er Dirk De Coster van de sectorvereniging Fevia. Maar ook mensen van de productie, genre Hein Deprez (De Weide Blik), of de Haspeslaghs (Unifrost, Dujardin). Of Jos Claeys, de gedelegeerd bestuurder van Westvlees, het grootste varkensslachthuis van België.

Met wat hulp van de CVP

De leidersfiguur Piet Vanthemsche werd gevormd in de jaren tachtig. Het sinterklaaskind, geboren op 6 december 1955, komt uit een vlasfamilie. Een vergelijking met de noeste hardwerkende West-Vlamingen uit de verhalen van Stijn Streuvels ligt voor hand. Dat beeld wordt aangescherpt door een opleiding aan het jezuïetencollege Sint-Jozef in Aalst. Als kind werd Vanthemsche ontroerd door De Leeuw van Vlaanderen van Hendrik Conscience, naast Streuvels en Willem Elsschot zijn favoriete auteur. De CVP-coryfeeën Paul De Keersmaeker en Jean-Luc Dehaene sleten overigens ook hun broek op de banken van het Aalsterse college. De beenharde jezuïetenopleiding heet een kweekschool te zijn voor leidersfiguren. Met als slagzin ‘semper magis’, steeds beter, zonder zelfgenoegzaamheid. “We waren geen pilarenbijters”, herinnerde Piet Vanthemsche zich de schoolbanken in een gesprek in Trends in 2002. “Integendeel, je werd er vrijdenker. We zijn bijna allemaal agnost geworden.”

Piet Vanthemsche koos voor de positieve wetenschappen en een opleiding als dierenarts. “Al had hij liever psychologie gestudeerd, intellectueel en cultureel geïnteresseerd als hij was, maar de druk van zijn vader was te groot”, zegt een studievriend. Als jonge afgestudeerde keerde hij terug naar zijn Tieltse roots, waar hij samen met Wim Vanseveren (ex-VRT), Jo Baert (Raad van State) en topadvocaat Paul Bekaert het maandblad De Gazette van Tielt uit de grond stampte. Een anti-establishmentblad dat veel ophef maakte in het conservatieve Tielt. Hij schreef toen al spitse columns, iets wat hij vandaag gretig overdoet in zijn wekelijks commentaar in Boer en Tuinder. De universitaire vriendenkring doekte het blad op toen ze allen een drukke carrière uitbouwden, maar de vriendschap is blijven bestaan.

In Tielt had hij vanaf 1980 zes jaar een praktijk. Hij keurde de varkens in het slachthuis. Maar vanaf 1986 ging hij naar de ambtenarij. Hij trad in dienst bij de veterinaire diensten van het ministerie van Landbouw. Zowat elke kennis met wie we contact opnemen, beschrijft Vanthemsche als de loyale ambtenaar, die een beter beleid wil voeren. “Zijn werk is zijn hobby. Maar met een grote verantwoordelijkheidszin”, getuigt Hendrik Soete, de gedelegeerd bestuurder van Aveve. “Hij wil het goed doen. Presteren.”

Twee crises

Dat is zeker één kant van de medaille. Een zeer kundige ambtenaar, technisch enorm beslagen, maar zonder oogkleppen. Geen vakidioot dus, maar een werkmier. Zijn eerste moment de gloire was de varkenspest van 1994. In zes maanden gingen 1,2 miljoen varkens voor de bijl. Piet Vanthemsche, de leidende ambtenaar met daadkracht, deed zijn eerste stappen in crisismanagement. Het was de perfecte leerschool voor de dioxinecrisis van 1999. De periode van de varkenspest leverde hem het koosnaampje ‘de Mengele van de varkens’ op, door zijn goede vriend en topadvocaat Paul Bekaert. “Als Piet Tielt nadert, dan breekt er tot vandaag paniek uit in de varkensstallen”, lacht Bekaert.

Maar er is ook een andere kant aan de werkmier Vanthemsche. Op het ministerie van Landbouw had hij een uitstekende directeur: secretaris-generaal Clément Crohain, gewezen kabinetschef van Paul De Keersmaeker. Een typische PSC-figuur en een echte Belg, jaren burgemeester van Edingen. De eeuwige secretaris-generaal, naar de gevleugelde uitspraak ” les ministres passent, les secrétaires généraux restent“. “Crohain heeft Vanthemsche gevormd en gekneed”, zegt een intimus. “Crohain was een gepokte en gemazelde politicus. Vanthemsche heeft de sluwe geslepenheid van zijn mentor. Crohain plaatste zijn belangrijke pionnen op de kabinetten. Vanthemsche doet dat vandaag ook.”

“Ik heb veel van Crohain geleerd”, meldt ook Piet Vanthemsche. “Hij vond me onmisbaar.” In 1992 promoveerde Crohain de latere Boerenbond-voorzitter tot een van zijn twee naaste medewerkers. Want op dat moment trok een andere topman al aan de mouw van Vanthemsche. Antoine De Baerdemaeker (1934-2006), de kabinetschef van de drie opeenvolgende CVP-ministers van Landbouw, Paul De Keersmaeker, André Bourgeois en Karel Pinxten. “Hij is mijn mentor”, beoordeelt Piet Vanthemsche. “Een wijze man. Mijn geestelijke vader. Heel menselijk. Op De Baerdemaeker kon ik voor de volle honderd procent vertrouwen. Ik was zijn poulain. Samen hebben we veterinaire diensten in orde gemaakt. Die waren een puinhoop in de jaren tachtig.”

‘Kijk, gij wordt mijn chef’

In 1996 kwam de grote stap voorwaarts. Piet Vanthemsche werd kabinetschef onder minister van Landbouw Karel Pinxten. “We zijn nog altijd heel close”, zegt de voormalige burgemeester van Overpelt. “Ik heb Piet gelanceerd. Ik heb hem uit de administratie gepikt. ‘Kijk, gij wordt mijn chef.’ Landbouw had toen een heel goed corps van ambtenaren.” Vanthemsche werkte er in tandem met Herman Diricks, Jean-Marie Dochy en Gil Houins, de huidige topfiguren van het Federaal Agentschap voor de Voedselveiligheid (FAVV). En met Xavier De Cuyper, de gedelegeerd bestuurder van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG).

In 1999 was er niks dat hem de topfunctie van secretaris-generaal bij het federale ministerie van Landbouw kon verhinderen. En dan werd het mei. De dioxinecrisis. “Een moment van collectieve verdwazing”, vindt Karel Pinxten. De minister nam ontslag. Piet Vanthemsche saneerde de boel, samen met premier Jean-Luc Dehaene. Ook met de regeringscommissaris voor de dioxinecrisis Freddy Willockx (sp.a) groeiden intense banden. “Willockx zei me: ‘Ik ben de trainer. Jij bent de kapitein op het veld'”, schetst Piet Vanthemsche de relatie. Maar een jaar later nam hij tot ieders verrassing ontslag als ambtenaar. “Alleen Antoine De Baerdemaeker wist van mijn ontslag”, benadrukt Piet Vanthemsche de innige band met zijn mentor. Zelfs advocaat Paul Bekaert, die een hoorzitting mee had voorbereid met Vanthemsche, wist tot op het laatst niet dat zijn goede vriend zijn ontslag zou geven. “Uit pure verontwaardiging”, zegt Bekaert. “Piet was zo verbolgen over het politieke spel dat werd gespeeld, terwijl hij ervan overtuigd was dat zijn diensten goed werk hadden geleverd.”

Piet Vanthemsche werd snel weer binnengehaald, als contactpersoon van de nieuwe regering met het Europese forum. Ook Herman Van Rompuy belde in die periode geregeld en polste hoe het ging. Een vriendschap voor het leven werd toen gesmeed. Toch is Vanthemsche geen CD&V’er. Gwendolyn Rutten, die samen met Vanthemsche vandaag in het auditcomité van de Koning Boudewijnstichting zit, is formeel. “Hij werkt over de partijpolitieke grenzen heen, spaart niemand in zijn analyses of commentaren. Hij zal altijd zijn visie en mening geven, los van wie tegenover hem staat. Hij zegt misschien niet veel, maar als hij iets zegt is het erop, en er wordt naar geluisterd.” Zijn commentaarstukken in Boer en Tuinder sparen niemand. “Er zijn al CD&V-ministers ‘gebuisd’ door Vanthemsche”, lacht hoofdredacteur Philippe Masscheleyn.

Via de grote poort kwam hij weer binnen in de politiek. Als kabinetschef van minister van Landbouw Vera Dua (Groen!). Later als gedelegeerd bestuurder bij FAVV en FAGG. In 2006 stelde hij zich kandidaat voor de topbaan bij het nieuwe European Food Safety Agency. Hij kwam naar verluidt als beste uit de strijd. Maar de Française Cathérine Geslain-Lanéelle kreeg de job. Want alle varkens zijn gelijk, maar sommige zijn meer gelijk. Frankrijk is belangrijker dan België. Maar Piet Vanthemsche is als enige Belg wel lid van de raad van bestuur van EFSA.

De pretoriaanse wacht

Noël Devisch, toen voorzitter van de Boerenbond, trok Vanthemsche aan de mouw. Opnieuw vroeg Vanthemsche advies aan zijn mentor Antoine De Baerdemaeker. Vanaf mei 2007 werd hij ondervoorzitter. In maart 2008 kreeg de 56-jarige de topbaan. “Noël was zeer diplomatisch”, analyseert Hendrik Soete van Aveve. “Piet Vanthemsche heeft een zeer directe stijl. Confronterend, onverbloemd. Hij is hard voor mensen die er niet voluit voor gaan. Maar hij aanvaardt zeker goede tegenargumenten.”

Critici oordelen strenger. Piet Vanthemsche is dictatoriaal, een controlefreak. Er is nauwelijks ruimte voor autonomie. De leidersfiguur is een dwingeland. Mensen worden soms beenhard aangepakt. Bij het FAVV verlieten medewerkers ooit wenend het kantoor. “Dat kan zijn”, zal de voorzitter niet ontkennen. “Ik ben niet dictatoriaal, maar autoritair. Dat stond zo ook in mijn beoordelingsverslag van de koppensnellers.”

Maar een schare volgelingen voelt zich goed bij die stijl. Vijf namen worden herhaaldelijk geciteerd. Een eerste is ondervoorzitter Peter Broeckx, melkveehouder in de Kempen. Hij is de antenne van Vanthemsche op het veld. Ook al kent de voorzitter het veld zelf heel goed. Maar Broeckx moet het syndicale buikgevoel bevestigen. De voorzitter van de Vlaamse exportorganisatie voor landbouw (Vlam) is de perfecte boer, als aanvulling van de voorzitter.

En dan is er Sonja De Becker. De nieuwe regentes bij de Nationale Bank van België heeft als officieuze COO de dagelijkse organisatorische leiding. Haar worden diverse capaciteiten toegedicht. Een kwade tante die soms erg lelijk uit de hoek komen, en het vuile werk voor de voorzitter opknapt. Maar haar vrouwelijke charmes leiden evenzeer tot een poeslief beeld.

Marc Wittemans en Hendrik Soete zijn de steunpilaren voor de investeringsdossiers. Wittemans wordt als een financieel bijzonder kundige figuur getypeerd. Soete is de man achter de grote landbouwinvesteringen.

En ten slotte is er Marc Rosiers. Een persoonlijke aanwinst van de voorzitter. De ‘adviseur van de voorzitter en directeur van de studiedienst’ was jarenlang actief in het lobbycircuit van de suikerproducenten. Knack vergeleek zijn lobbyknepen ooit met die van Niccolò Machiavelli, de sluwe Florentijn. “Marc Rosiers ging zeker niet over lijken”, lacht een intimus die definiëring weg. “Hij kent zijn netwerk. Hij is bijzonder professioneel. Hij bestudeert vooraf wie hij moet kennen.”

De man van antwoorden

Zelf wordt de voorzitter door vriend én vijand omschreven als een topprofessional. ‘s Morgens om zeven uur is hij op post, op het ‘schoon verdiep’ (de vijfde verdieping van de hoofdzetel) en dan is het aanschuiven voor een audiëntie bij de voorzitter. Zo’n overleg duurt vaak maar vijf minuten, maar je komt buiten met antwoorden. “Ik heb nog nooit meegemaakt dat hij op een vraag geen antwoord had, of moest nadenken. Je kunt meteen verder”, zegt een naaste medewerker.

Ten slotte is er zijn aanwezigheid in de raad van bestuur van KBC Groep, met de Boerenbond als belangrijke aandeelhouder. Vanthemsche valt niet uit de toon, ondanks zijn beperkte financiële achtergrond. “Hij is geen technicus die de bankiersknepen kent, maar hij zit daar voor de Boerenbond en laat dat ook zo voelen. Hij blijft zichzelf en eist dat er duidelijkheid wordt gegeven, geen bankiersjargon. Hij eist verstaanbare taal.”

LIEVEN DESMET EN WOLFGANG RIEPL

” Als Piet Tielt nadert, breekt er nog altijd paniek uit in de varkensstallen” Paul Bekaert, advocaat

” Zijn werk is zijn hobby. Maar met een grote verantwoordelijkheidszin” Hendrik Soete, Aveve

” Ik ben niet dictatoriaal, maar autoritair. Dat stond zo ook in mijn beoordelings-verslag van de koppensnellers” Piet Vanthemsche

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content