De lucratieve rioolputten van de burgemeesters

Belgische burgemeesters kunnen geld te voorschijn toveren. Ze hebben niet eens een hoge hoed nodig, wel kilometers riolen, een Amerikaanse investeerder, een paar bankiers en advocaten als bevallige assistentes. De toverspreuk luidt: cross border lease (CBL).

De handleiding voor de truc van de cross border lease ( CBL) is tientallen jaren oud, werd in Europa al talloze malen ten tonele gevoerd, maar heeft pas nu zijn weg naar de Belgische gemeenten gevonden.

Het scenario: een Amerikaanse investeerder verwerft de economische eigendom van de rioleringen via een concessie met een looptijd van 99 jaar. Die concessie is nodig omdat gemeenten geen publieke goederen mogen verkopen. Geen probleem, want de investeerder is er alleen op uit om naar Amerikaans recht belastingeigenaar te worden van de riolering, zodat het geïnvesteerde bedrag in de VS afgeschreven mag worden. Dat levert de Amerikaanse investeerder een belastingvoordeel op, waarin de Vlaamse gemeenten mogen delen.

Het voordeel voor de gemeente beloopt, na aftrek van alle kosten, 3 % tot 5 % van de geschatte waarde van de riolering. Dat komt neer op ongeveer 5 miljoen euro voor een stad als Sint-Niklaas en zelfs al gauw 10 miljoen euro voor een stad als Leuven. Met die lucratieve truc ontpopt LouisTobback ( SP.A) zich tot de David Copperfield van de Belgische burgemeesters.

De gemeente ontvangt die procenten handje contantje bij het afsluiten van het contract. Voor de rest verandert er voor de gemeentekas en voor het gemeentelijk beheer van de riolering niets. Het geld dat de investeerder inbrengt om de concessie te verwerven, is ook het geld waarmee de gemeenten hun riolen over een termijn van 25 jaar huren en kopen. Dat geld toert trouwens rond op geblokkeerde rekeningen. De gemeenten blijven ook instaan voor het onderhoud van de riolen. Naar Belgisch recht wordt er helemaal niets verkocht.

Welke gemeenten doen mee?

Al zowat 100 Vlaamse gemeenten (één op drie) tonen meer dan gewone interesse voor het geintje van de Amerikaanse fiscus. Ze keurden al een bestek goed voor de aanstelling van een makelaar die de haalbaarheid (financieel en juridisch) van de ingewikkelde deals moet onderzoeken. Op basis van dat dossier kunnen de gemeenten in een tweede fase hun bemiddelaar de opdracht geven om uit te kijken naar een Amerikaanse investeerder.

Moet het gezegd dat deze deals voor de makelaars en advocaten een mooie broodwinning vormen? Alle partijen hebben er bovendien belang bij dat de geschatte waarde van de rioleringen niet aan de lage kant ligt. Want hoe hoger de waarde van de deal, hoe groter het belastingvoordeel en hoe meer er te verdelen valt tussen de investeerder, de gemeente en de begeleidende partijen. De waarde van de riolen is trouwens moeilijk te becijferen.

De administratieve rompslomp rond de deal neemt al gauw een jaar in beslag en slorpt makkelijk 1 miljoen euro op. “Het proces is bijna nergens ver genoeg gevorderd om al een investeerder te contracteren. Eerst moeten de gemeenten via een openbare aanbesteding een makelaar aanstellen en hun huiswerk (de haalbaarheidsstudie) maken,” zegt advocaat Dirk Meeus, vennoot bij Allen & Overy.

De pioniers van de deals in Vlaanderen – Sint-Niklaas, Hamme, Dendermonde en Leuven – zijn wel klaar met de haalbaarheidsstudie en al op zoek naar een Amerikaanse investeerder, met Dexia als makelaar. Door de complexiteit van de deals groeperen de Vlaamse gemeenten zich. Zo neemt ook de waarde van de deal toe, die een minimum moet overschrijden, anders is het sop de kool niet waard. Tussen de gemeenten zijn er wel waterdichte afspraken nodig, want de Amerikaanse investeerder gaat maar met één tegenpartij in zee.

Zo verzamelden zich 40 Limburgse gemeenten rond Genk. Ze stelden Deloitte & Touche Management Solutions als bemiddelaar aan. “We zijn kort bij het afsluiten van de haalbaarheidsstudie,” aldus Rudy Van Gurp van de stad Genk. “Elke gemeente kan dan op basis van die studie beslissen om voort te doen of af te haken.”

Ook een groep rond Mechelen en Lier, dat KBC-telg Al-mafin als makelaar koos, zit in de fase van de haalbaarheidsstudie. Ook Brugge, Kortrijk, Oostende, Geraardsbergen en Luik maken er werk van. De grootsteden Antwerpen, Brussel en Gent zijn nog niet naar de markt getrokken.

Laat de Amerikaanse fiscus begaan?

Sommige gemeenten bedanken voor het extraatje. Overpelt en Zemst, bijvoorbeeld. Koudwatervrees? “Dat de Amerikaanse belastingbetaler opdraait voor de opbrengst, daar kunnen we mee leven, maar dat daarvoor de Amerikaanse wetgeving misbruikt wordt, kan voor ons niet. De fiscus wordt er om de tuin geleid via het begrip economische eigendom, terwijl de rioleringen van de gemeenten blijven,” vertelt Bart Coopman, schepen van Juridische Zaken van Zemst.

Ook in de VS zijn er in de bevoegde senaatscommissie vragen gesteld over de fiscale constructie die wordt opgezet bij een CBL. Even leek het systeem zelfs in het gedrang te komen, maar de vragen zijn beantwoord en de commotie waaide over. De deals blijven perfect mogelijk. Dirk Meeus: “Het was een storm in een glas water. Wijzigingen in de Amerikaanse wetgeving gebeuren trouwens niet van vandaag op morgen.”

De Amerikaanse fiscus weet ook perfect hoe de deals in elkaar steken en maakt geen bezwaar. “Wie zegt dat de fiscus van alles op de hoogte is? Het gaat om contracten van honderden pagina’s lang,” commentarieert Coopman in Zemst.

De Amerikaanse fiscus struikelt niet over de deals, omdat ze passen in een breder Amerikaans beleid dat buitenlandse investeringen wil stimuleren via fiscale voordelen. De VS mikt vooral op hoogtechnologische investeringen. Dat er ook via riolen een graantje wordt meegepikt, staan ze dan maar toe. “De agressieve vormen van misbruik zijn eruit gehaald. CBL kan wel en is voor Amerikaanse bedrijven al tientallen jaren een courante techniek om de belastingfactuur wat te verlichten,” weet Rudy Van Gurp in Genk.

“Typisch voor de VS is dat ze het recht behouden om Amerikaanse bedrijven en burgers ook in het buitenland te belasten. Als logisch tegengebaar mogen Amerikaanse bedrijven en burgers ook kosten gemaakt in het buitenland, via CBL bijvoorbeeld, aftrekken van hun belastbaar inkomen in de VS,” legt Dirk Meeus uit.

Is er nog wel Amerikaanse interesse?

Echt lekker loopt de leasingmarkt vandaag niet. Finaal staan er ook niet meer dan 30 grote Amerikaanse topbedrijven en banken op het lijstje van mogelijke investeerders in Vlaamse riolen. “De structuren worden verkocht als tax-shelter, als constructie om minder belastingen te betalen of om belastingen uit te stellen. Maar door het moeilijke economische klimaat en de gedaalde winstcijfers is daar minder vraag naar,” merkt Meeus op. “De interesse uit de VS is cyclisch. De grote bedrijven hebben een jaarlijks budget voor tax-shelters. Het is voor de gemeenten dus ook een kwestie van timing,” vult Koen Marevoet, consultant bij KPMG, aan.

Ook Van Gurp stelt vast dat de leasingmarkt het moeilijk heeft: “Ook omdat er vandaag veel vliegtuigen verkocht en teruggeleasd worden door luchtvaartmaatschappijen in ademnood. Maar die markt evolueert per kwartaal.”

Hugo Vanderpooten, gedelegeerd bestuurder van Almafin, schat de markt wel groot genoeg in om alle geïnteresseerde Vlaamse gemeenten aan hun trekken te laten komen: “Jaarlijks doen de Amerikaanse bedrijven voor 20 tot 25 miljard dollar aan deals. De markt is dus groot genoeg, al is de vraag momenteel groter dan het aanbod. Maar België heeft het voordeel dat hier nog niet veel deals gedaan zijn en dat Amerikaanse bedrijven hier dus aan risicospreiding kunnen doen. De interesse is dus niet bekoeld.”

De huidige lage rentetarieven zijn niet gunstig voor de opbrengst voor de gemeente. Stijgt de rente in de loop van de deal, dan levert dat de gemeente mogelijk een bijkomend voordeel op “De lage rentevoet is niet interessant. Het geschatte voordeel voor de gemeente van 3 % tot 5 % van de waarde van de deal ligt vandaag eerder bij de 3 %,” weet Marevoet.

Addertjes onder het gras?

Helemaal risicovrij zijn de deals niet. Het risico dat de Amerikaanse fiscale behandeling van de deals alsnog wijzigt voor de deal kan worden afgesloten, laat de gemeente alleen achter met een reeks facturen. Verandert de wet nadat de deal is gesloten, dan zijn de gevolgen te dragen door de Amerikaanse investeerder. Maar de belastingrisico’s aan deze kant van de oceaan zijn voor de gemeenten. Rudy Van Gurp: “Daarom is er een ruling nodig van de fiscale administratie voor we groen licht kunnen geven aan een CBL.”

Potentiële belastingen zijn BTW, onroerende voorheffing of registratierechten. “Een CBL kan in principe zonder enige vorm van belastingheffing in België. Toch is een voorafgaande ruling geen overbodige luxe,” bevestigt Koen Marevoet. Maar deze rulings zijn er dus nog niet. Het is zelfs nog niet duidelijk wanneer de rulingcommissie zich over het dossier zal buigen.

Dan rest er nog het faillissementsrisico van de banken waar het geïnvesteerde geld geblokkeerd is. “De gemeenten blijven immers verantwoordelijk voor het geïnvesteerde kapitaal,” stipt advocaat Cies Gysen aan. De kans dat het geld verloren gaat, is echter klein, omdat de betrokken banken doorgaans over de best mogelijke ratings inzake kredietwaardigheid beschikken.

Dan zijn er nog enkele onzekerheden of onverwachte politieke oprispingen die roet in het eten kunnen gooien. Moet er bij concessies bijvoorbeeld geen bodemsaneringattest door Ovam worden afgeleverd? Voormalig Vlaams minister van Leefmilieu Vera Dua ( Agalev) wilde zelfs minder subsidies voor nieuwe riolen geven aan de gemeenten die een CBL zouden afsluiten. “Voor de gemeenten die een CBL afsluiten, is er vandaag een eenmalige opbrengst, maar zijn er 25 jaar lang risico’s en verplichtingen”, aldus Bart Coopman. “Maar er gaan geen onoverkomelijke risico’s met een CBL gepaard,” meent Dirk Meeus. Het is nu aan de gemeenteraden om te toveren of niet.

Daan Killemaes

De administratieve rompslomp

rond de deal neemt al gauw een

jaar in beslag en slorpt makkelijk

1 miljoen euro op.

Ook in de VS zijn er in de bevoegde senaatscommissie vragen gesteld over de fiscale constructie die wordt opgezet bij een CBL.