De business van academische leerstoelen die bedrijven financieren, is dit jaar in een stroomversnelling geraakt. De KU Leuven was in ons land de pionier en zet nog altijd de trend. De leerstoelen brengen bij de Leuvense universiteit jaarlijks al 5 miljoen extra in het laatje.
De KU Leuven huldigt vandaag de WK Kellogg-leerstoel voor Cereal Science and Nutrition plechtig in, naar Will Keith Kellogg, de oprichter van het ontbijtgranenconcern Kellogg’s. Zo’n tijdelijke academische leerstoelen op naam, waarbij het bedrijf een beperkte schenking doet, richt de universiteit al in sinds 1982.
“Wij zijn in België de pionier”, bevestigt Koenraad Debackere, de algemeen beheerder van de KU Leuven. Het was professor Marc Verstraete aan de faculteit geneeskunde die als eerste bedrijven systematisch contacteerde om leerstoelen te verwerven. Verstraete haalde de mosterd bij de Angelsaksische universiteiten. “Een heel grote pot mosterd zelfs”, lacht Debackere.
Met Kellogg’s erbij staat de teller voor leerstoelen op naam aan de KU Leuven op 90. Ongeveer 95 procent daarvan wordt gefinancierd door bedrijven. De rest komt van verenigingen of personen. Voor dit jaar is het al nummer veertien. “Ik had altijd gedacht dat er eerst een stevige incubatieperiode zou zijn, maar dat de motor ooit zou aanslaan. En dat is nu gebeurd”, zegt Debackere.
“En dat in een jaar dat de crisis toch nog speelt”, voegt Isabel Penne, de directeur van het Leuvens Universiteitsfonds (LUF), eraan toe. Het LUF is het centrale orgaan voor mecenaat en sponsoring van de KU Leuven dat onder meer schenkers adviseert en de contracten voor de leerstoelen regelt.
Het gros van de door bedrijven gefinancierde leerstoelen op naam komt uit de biomedische en farmaceutische hoek. Het voltallige kruim van Big Pharma telt minstens een leerstoel. Het Belgische farmabedrijf UCB heeft er zelfs drie.
De bedrijven moeten jaarlijks minstens 65.000 euro schenken, maar vaak loopt het bedrag op tot 100.000 euro per jaar. De normale looptijd is drie tot vijf jaar, maar in 85 procent van de gevallen wordt de leerstoel ook verlengd. Eentje duurt zelfs al twaalf jaar.
“No strings attached”
Met hun schenking steunen de bedrijven basisonderzoek waarvoor geen extra financiering beschikbaar is. Zo dient het geld van Kellogg’s om onderzoek en onderwijs over voeding en de relatie tussen voeding en gezondheid te ondersteunen, zegt Jan Delcour van het Leuvense Laboratorium voor Levensmiddelenchemie en -biochemie. Hij is een van de twee titularissen van de Kellogg-leerstoel.
De titularis of begunstigde beslist autonoom waarvoor het bedrag wordt aangewend. Meestal is dat voor een extra vorser of doctoraatsstudent, maar soms voor apparatuur. Dat de bedrijven via een leerstoel geld schenken aan een universiteit, wil niet zeggen dat zij ook een return mogen verwachten voor hun geld. ” No strings attached“, benadrukt Debackere. “Een bedrijf dat een leerstoel heeft, put daar geen enkel recht uit. Er is geen resultaatsverbintenis en er is een volledige academische vrijheid.”
Een bedrijf kan natuurlijk geïnteresseerd raken in een stuk van het onderzoek en proberen een onderzoeks- of transfercontract af te sluiten. “Maar wij zijn zelfs niet verplicht dat bedrijf preferentieel te behandelen. Dus stel dat morgen een concurrent opdaagt, kunnen wij daarmee in principe zonder probleem een transfercontract sluiten”, zegt Debackere.
“Er zijn er wel die proberen een right of first negotiation of right of first refusal in het contract te zetten, maar dat wordt er onmiddellijk uitgekieperd”, zegt Penne. “We willen onze producten zuiver houden. Mecenaat is mecenaat en contractonderzoek is contractonderzoek.” Als een bedrijf toch een deal wil over intellectueel eigendom, schuift dat dossier meteen door naar KU Leuven Research and Development (LRD), de universitaire dienst voor kennis- en technologietransfer.
Hoewel de schenkers dus niets in de pap te brokken hebben, biedt een leerstoel toch ook voordelen. “Bedrijven beseffen natuurlijk wel dat het voor hen ook interessant is om een goede relatie te hebben met een onderzoeksgroep die wereldwijd tot de top behoort in een bepaald domein dat hen aanbelangt”, legt Debackere uit. “Het bedrijf kan natuurlijk met de onderzoekers praten of raad vragen. Dat is enorm belangrijk.” De professoren-titularissen moeten wel op tijd en stond verslag uitbrengen. “Het bedrijf heeft het recht om te weten wat met dat geld gebeurt.”
Geregeld wordt bij de leerstoelen samengewerkt tussen faculteiten binnen de KU Leuven. Soms gebeurt dat ook met de Franstalige tegenhanger in Louvain-la-Neuve of zelfs met een Nederlandse universiteit. “Samenwerking met andere Vlaamse universiteiten is niet echt gebruikelijk. We zijn nu eenmaal ook wat concurrenten van elkaar. En ik verwacht dat we die concurrentie zien toenemen. Het is zoals met elk product. Als iemand een succesvol product in de markt zet, voelen anderen zich geroepen om dit ook te doen.”
“We moeten een kat, een kat noemen. De bedragen zijn welkom, maar ze zijn niet zo gigantisch dat ze een interuniversitair programma kunnen dragen.”
Penne en Delcour wijzen er intussen graag op dat Kellogg’s niet heeft gekozen voor een Amerikaanse universiteit. “Vaak vloeit dat voort uit een relatie die al bestaat en waarin er vertrouwen is. Een bedrijf gaat zelden zomaar middelen geven aan een wildvreemde.”
Het is trouwens Kellogg’s dat contact heeft gezocht met Delcour. “Omdat wij met een aantal unieke ontwikkelingen in tarweverwerking bezig zijn”, zegt Delcour, die voor de leerstoel zelfs werd gefeliciteerd door General Mills, de grote concurrent van Kellogg’s. ‘Goed voor de vooruitgang van de wetenschap’ zei die, ‘vroeg of laat profiteren wij daar ook van’.”
bert lauwers
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier