De les niet geleerd

Het zal in de herfst vijf jaar geleden zijn dat de bankencrisis haar hoogtepunt bereikte met de ondergang van Lehman Brothers in de Verenigde Staten. De economen Anat Admati en Martin Hellwig vonden dat het moment gekomen is om na te gaan of de financiële sector daar lessen uit getrokken heeft en of de bankwereld hervormd is. Het antwoord is neen, schrijven ze in The Bankers’ New Clothes: What’s Wrong with Banking and What to Do about It

“In het najaar van 2008 leek het voor de hand te liggen dat een radicale hervorming nodig zou zijn”, stellen de auteurs in hun inleiding. “Meer dan een jaar bevonden de banken en de financiële markten zich in een permanente staat van crisis. En dan, in september, stond het hele financiële systeem op instorten. De ene instelling na de andere ging failliet. Regeringen en centrale banken stopten de paniek door massale interventies, maar zelfs dan zette de economie een spectaculaire dalende lijn in, ongezien sinds de Grote Depressie.”

De auteurs, net als vele politici en burgers, hoopten op een ernstig onderzoek en een grondige bespreking van wat eigenlijk fout was gelopen en, vooral, van wat er gedaan moest worden om een herhaling van de crisis te voorkomen. “Maar we werden ontgoocheld”, schrijven ze. “Er was geen serieuze analyse van de manier waarop het financiële systeem veiliger kon worden gemaakt.”

De auteurs gingen met bankiers, analisten en toezichthouders praten. Daaruit blijkt dat zo goed als iedereen blijft zweren bij gevaarlijke risicomodellen. Ze waarschuwen voor een “té veilig” banksysteem, dat kredietverlening én economische groei zou ondermijnen. De auteurs onderzoeken die bewering en ontkrachten ze.

Volgens Admati en Hellwig kunnen we probleemloos een veiliger en gezonder banksysteem hebben zonder ook maar iets van de voordelen van het huidige systeem te verliezen. Ze tonen aan dat banken zo kwetsbaar zijn omdat de toplui van die banken dat willen. Bovendien komen de bankiers ermee weg. Er is wat kritiek van de publieke opinie op hun bonussen, maar daar blijft het bij. Maar de essentie, het onevenwichtige en nog steeds gevaarlijke bancaire model, blijft zo goed als onaangetast. De reden is dat de meeste mensen — ook in de bancaire sector en politici — geen flauw benul hebben van hoe het financiële systeem werkt.

“We ontdekten ook dat veel mensen, onder wie velen die betrokken zijn bij het beleid en discussies daarover, onvoldoende begrip hebben van de onderliggende financiële concepten om hun eigen mening te vormen over de onderwerpen of om te evalueren wat anderen zeggen. Het jargon van bankiers en bancair experts is bewust ondoordringbaar. Dat helpt de bankiers om beleidsmakers en het publiek te verwarren en het debat te verstoren.”

Admati en Hellwig willen met dit boek een breder publiek laten deelnemen aan het debat door het jargon van het bankwezen te verduidelijken. Ze doen een poging om de huidige problemen in eenvoudige en toegankelijke termen uit te leggen. Misschien moest het boek al vier jaar geleden verschenen zijn.

Anat Admati & Martin Hellwig, The Bankers’ New Clothes: What’s Wrong with Banking and What to Do about It, Princeton University Press,2013, 392 blz, 35 euro

THIERRY DEBELS