De kunst (van het) verzekeren

Van Rik Wouters over Felicien Rops tot Gilbert & George: nogal wat Belgen hebben een exquise collectie kunst onder dak. Maar hoe bescherm je zo’n peperdure verzameling tegen schade of diefstal?

Belgen houden van kunst. In ons land bevinden zich naast enkele privécollecties met een waarde van 50 miljoen euro ook talloze kleinere verzamelingen. Goed nieuws voor gespecialiseerde internationale verzekeraars zoals Hiscox, AXA of AON.

De Britse nicheverzekeraar Hiscox legt zich in ons land sinds meer dan vijf jaar toe op verzekeringen voor rijke particulieren met een kunstverzameling. Het bedrijf telt ruim 4000 Belgische klanten, van wie de helft in West-Vlaanderen en Antwerpen. “Vlamingen hebben een neus voor nieuwe kunst”, zegt Peter Stevens, managing director van Hiscox België. “In het zuiden van het land zijn er dan weer veel zilvercollecties, terwijl de Nederlanders die in ons land wonen, kiezen voor oude meesters. Vlamingen hebben altijd al iets gehad met nieuwe kunst. We hebben bij ons cliënteel vlasboeren uit West-Vlaanderen die in de jaren zeventig iets anders wilden doen en kunst gingen verzamelen, lang voor dat een gewone zaak was. De kunstwerken die ze indertijd kochten, zijn intussen onbetaalbaar geworden. En ik heb het niet over enkelingen, voor alle duidelijkheid. In West-Vlaanderen zitten heel veel verzamelaars van hedendaagse kunst. Het is voor hen een investering, maar absoluut ook een passie.”

For the love of money

Passie of niet, in de internationale kunstmarkt gaan soms duizelingwekkende bedragen om. Vorig jaar had een investeringsgroep een kleine 74 miljoen euro over voor ‘For The Love Of God’, een met diamanten beklede schedel van Damien Hirst. Het was het grootste bedrag ooit voor een werk van een levende kunstenaar. Volgens Hiscox Art Market Research mag hedendaagse kunst op een verbluffend hoge prijsstijging rekenen: 55 procent in het voorbije jaar alleen al. Het zijn vooral enkele uitschieters, zoals het werk van Hirst, die voor die opmerkelijke stijging verantwoordelijk zijn. Niet verbazend dat velen (hedendaagse) kunst zien als een lucratieve belegging.

“Dat mensen kunst als een investering beschouwen, is onvermijdelijk. Maar wij zijn vooral op zoek naar gepassioneerde verzamelaars, die hun collectie beschouwen als hun eigen kind. Dat is voor ons leuker, en het biedt meer zekerheid. We willen weten hoe ze hun werken verzameld hebben, hoe ze hun rijkdom vergaard hebben. Wij doen daarvoor een beroep op grote, onafhankelijke makelaars die een vertrouwensrelatie hebben met hun klanten. Wie is de verzekerde: dat is voor ons de cruciale vraag.”

Twee promille maximum

Een andere belangrijke vraag bij het verzekeren van kunst: hoe bepaal je de waarde van een werk? Hiscox werkt met onafhankelijke experts, om elke vorm van discussie achteraf te vermijden. “Veel mensen denken dat een kunstverzekering duur is, maar ze is in werkelijkheid goedkoper dan een gewone inboedelverzekering. Per miljoen euro te verzekeren kapitaal betaal je 2000 euro ofwel twee promille. Maar het hangt natuurlijk ook af van de omstandigheden: hoe zit het met de beveiliging, worden de kunstwerken dikwijls getransporteerd?”

Toch zijn er nogal wat kunsteigenaars die zich geen verzekering kunnen veroorloven. “Je merkt daar een duidelijk verschil tussen oude en nieuwe rijken. De eerste groep zit met geërfde kunstschatten, maar heeft niet altijd de middelen om een verzekering af te sluiten. Soms moet er dan een stuk worden verkocht om een verzekering te krijgen. Bij nieuwe rijken heb je dat probleem niet. Integendeel, zij investeren heel wat in het renoveren van kastelen en kunstschatten.”

Haai op sterk water

Kunst verzekeren is niet alleen het domein van gespecialiseerde nicheverzekeraars. Ook klassieke verzekeraars bieden hun klanten verzekeringsproducten voor kunst aan. Waarbij de vraag is: waarom zou iemand niet bij hen gaan voor het verzekeren van kunst? “Het grote verschil tussen ons en klassieke verzekeraars is dat we op maat werken. We hebben bijvoorbeeld een formule waarbij de klant kan kiezen om partiële schade voor totale schade te laten. Bij een meesterwerk kan de kleinste schade het werk sterk in waarde doen verminderen. Bovendien gaat het om zeer specifieke risico’s: bij hedendaagse kunst moet je soms een hoop zand of een haai op sterk water verzekeren. Daar hebben klassieke verzekeraars geen ervaring mee.”

Allrisk, behalve …

Bij Hiscox kiezen de klanten in 95 procent van de gevallen voor een allriskformule. Die houdt in dat kunstwerken wereldwijd verzekerd zijn tegen materiële schade of verlies, onder voorbehoud van uitsluitingen (terrorisme, oorlog, fraude …). “Zo’n verzekering dekt alle schade, zonder vrijstelling, behalve de vermelde uitsluitingen. Dat is nog een verschil met de klassieke verzekeraars: zij gaan dikwijls niet verder dan 5000 euro. Kunst wordt gestolen, maar dat is niet het grootste probleem bij kunstwerken. Een gestolen kunstwerk komt vaak terug, omdat het niet zo gemakkelijk kan worden verhandeld. Brand, waterschade en manipulatie bij transport zijn veel grotere risico’s. Maar verzekeren komt voor ons sowieso pas op de derde plaats: eerst is er de inventarisatie, en daarna de preventie.”

Dieven in Waterloo

Kunst verzekeren is een vrij stabiele sector: er zijn geen jaren waarin er uitzonderlijk veel of weinig schadegevallen zijn. “Het is moeilijk te zeggen hoeveel claims we per jaar krijgen, omdat kunst- en woningverzekeringen bij ons samengevoegd zijn. Maar ik schat dat we er ongeveer honderd per jaar hebben. Kunstdiefstallen vormen trouwens niet het grootste probleem; schadegevallen komen veel meer voor. De hoogste schadeclaim die we binnenkregen, kwam er door een kunstdiefstal vorig jaar, waarbij voor enkele miljoenen euro’s aan schilderijen verdwenen (Stevens heeft het over een kunstdiefstal in Waterloo die de media niet haalde, red.). Maar dat is uitzonderlijk. Normaal gezien komt dat soort werken vrij vlug boven water. Alleen is dat in dit geval nog niet gebeurd. De verzekerde waarde van de werken is volledig uitbetaald, ja. Ze waren goed beveiligd, maar een garantie is dat helaas niet altijd.”

Verborgen schatten

De eigenaars van al die schier onschatbare kunstjuwelen stellen discretie enorm op prijs. “De meeste verzamelaars hebben liever niet dat het geweten is dat ze een grote collectie hebben. Dat maakt het iets moeilijker voor ons. Maar tegelijk krijgt elke kunstcollectie daardoor iets mystieks. We zien soms ongelooflijke kunstcollecties bij mensen van wie je het niet verwacht. Verzamelingen waar je mond van verbazing openvalt. In het buitenland zie je die hang naar discretie ook wel, maar daar zijn er mensen die meer met hun verzameling naar buiten komen, zoals reclamegoeroe Charles Saatchi.” (T)

Door Dominique Soenens