De kunst van het verzamelen

U bent geïnteresseerd in kunst en u wilt een kunstcollectie beginnen. Hoe koopt u verstandig? Hoe kunt u uw werken goed verzekeren? En hoe vermijdt u dat u gestolen stukken koopt?

De kunstwereld is geen gemakkelijke markt. Vaak is ze de speelbal van speculatie. De gigantische bedragen die op veilingen worden neergeteld voor werken van hedendaagse kunstenaars als Lucian Freud of Damien Hirst doen velen dromen. Maar niet elk werk heeft waarde of zal de tand des tijds doorstaan.

Een goede verzamelaar heeft passie in overvloed, maar dat is lang niet voldoende. Onderzoek, kennis en vertrouwen op goede specialisten zijn eveneens cruciaal. Vooral als uw interesse uitgaat naar hedendaagse kunst die nog geschiedenis moet maken.

Kennis verwerven

Het eerste wat u moet doen als u een werk wilt kopen, is informatie inwinnen over het stuk. Heeft de kunstenaar een goede academie bezocht? Heeft hij aan belangrijke tentoonstellingen deelgenomen? Zit zijn werk in privéverzamelingen of misschien zelfs in belangrijke openbare collecties? “Het is voor een goede verzamelaar van fundamenteel belang de kunst en de kunstmarkt goed te begrijpen en er kennis over te verwerven”, zegt Fabienne Nicholas, hoofd consultancy van de Contemporary Art Society. “Hij moet onderzoek doen, conferenties en tentoonstellingen bijwonen en leren hoe je een werk moet bekijken. En welke waardering geniet de kunstenaar bij mensen en instellingen die worden beschouwd als autoriteiten in de artistieke wereld, zoals musea, vooraanstaande kunstcritici en curatoren, goede galeries, beurzen en internationale biënnales, die kritischer zijn en meer gewicht hebben dan de beurzen?”

Het is ook belangrijk goede relaties te onderhouden met kunsthandelaars. Als ze goed zijn in hun vak, zoeken ze in eerste instantie naar kopers die een veilig onderkomen kunnen bieden aan het werk en naar collecties waarin het in waarde kan toenemen. Ze vermijden te verkopen aan de belegger pur sang, die niet geïnteresseerd is in het stuk, maar alleen in de toekomstige waarde. Ze zullen al helemaal wegvluchten van kopers die het schilderij, het beeldhouwwerk of de installatie te snel zouden verkopen. Een werk dat te snel van eigenaar wisselt, verliest zijn waarde.

“Goede galeries verkiezen een museum zoals de Tate Gallery boven een verzamelaar, en een verzamelaar met naam boven een beginnende collectioneur. Die laatste zal wellicht niet meteen toegang krijgen tot de beste werken. Hij moet misschien jaren wachten voordat hij een kunstwerk kan kopen dat hij echt wil.” Kortom, het is aan de verzamelaar om het vertrouwen van de kunsthandelaar te winnen.

Daarnaast is het zaak dat u vooraf de authenticiteit van het werk en de eigendomstitel van de verkoper controleert. Het bedrijf Art Loss Register, dat de grootste private databank van gestolen kunstwerken heeft opgezet, heeft weet van ongeveer 360.000 werken die onvrijwillig van eigenaar zijn veranderd (zie kader Gestolen kunst verzameld). Veilinghuizen, kunsthandelaars en ernstige verzamelaars stellen meestal vragen over de herkomst van een werk voordat ze het verkopen of kopen. Ze zijn bijzonder kritisch over het traject dat het werk heeft afgelegd nadat het het atelier heeft verlaten.

Verzekering, transport en bewaring

Nadat u een werk hebt gekocht, moet u nog heel wat praktische zaken in orde brengen, waaronder de verzekering, het transport en de bewaring. De oplossingen hangen af van ieders behoeften. “Iemand die zijn patrimonium actief wil beheren en geregeld kunstwerken wil kopen en verkopen, zal anders te werk gaan dan iemand die voor geen geld afstand wil doen van zijn collectie”, zegt Henry Bounameaux van Bounameaux Art Expertise in Brussel.

Zonder aangepast onderhoud dreigt een werk beschadigd te raken en dus zijn waarde te verliezen. Vraag voordat u een werk koopt altijd informatie over hoe u dat het beste bewaart. Steek ook uw licht op over de infrastructuur, de competenties en de tijd die voor die bewaring nodig zijn, en over de kosten die daarmee gepaard gaan. Een lithografie uit de twintigste eeuw vergt minder aandacht dan een foto uit de negentiende eeuw, en een beeldhouwwerk heeft niet dezelfde zorg nodig als een oud boek.

Voor de verzekering is het raadzaam een beroep te doen op gespecialiseerde verzekeraars of makelaars, zoals Axa Art, Hiscox of het makelaarskantoor Eeckman. Ze bieden in de meeste gevallen een polis en een prijs op maat aan. “Het bedrag van de premies hangt af van de omvang van het kapitaal, het soort werk en de veiligheidsvoorzieningen”, stelt Eric Hemeleers van Eeckman Art & Insurance. Doorgaans bedragen de premies voor onbreekbare objecten 2 à 4 promille van de waarde. Voor een kapitaal van 1 miljoen euro kost de premie dus 2000 tot 4000 euro. Voor breekbare werken, bijvoorbeeld objecten uit porselein, schommelt de premie rond 4 à 5 promille. Maar dat zijn slechts ruwe schattingen. Alles moet geval per geval worden bekeken.”

De basisregel is te opteren voor een allriskverzekering. Die formule heeft als voordeel dat ze alles dekt, met uitzondering van wat uitdrukkelijk door het contract is uitgesloten. Bij een schadegeval geldt bovendien een omkering van de bewijslast: het is aan de verzekeraar om aan te tonen dat de oorzaak van de schade niet gedekt is. Bij een klassiek verzekeringscontract moet de verzekerde aantonen dat het schadegeval deel uitmaakt van de waarborgen. Het is nodig regelmatig na te gaan of de verzekerde bedragen nog altijd overeenstemmen met de geschatte waarde van de werken. Het dient tot niets een goede verzekering te hebben en hoge premies te betalen als de verzekerde waarden niet correct zijn.

Kortom: verzamelen is een kunst die heel wat werk mee zich brengt. Laat u informeren, ontwikkel uw kennis, zorg dat u de vereiste infrastructuur hebt om de kunstwerken een goede plaats te geven en respecteer vooral het werk van de kunstenaar.

GÉRALDINE VESSIÈRE

“Goede galeries verkiezen een museum boven een verzamelaar, en een verzamelaar met naam boven een beginnende verzamelaar”