Als een van de meest vervuilende en verspillende sectoren heeft de bouw boter op het hoofd in de klimaatproblematiek. Maar met het concept van circulair bouwen heeft de sector ook een belangrijke sleutel in handen. Waarom nog langer wachten? “Er is nog geen realistisch verdienmodel.”
Staat circulair bouwen aan de vooravond van een doorbraak? Het heeft er alle schijn van, nu ook een grote publieksbeurs als Batibouw het thema uitspeelt. Bij circulair bouwen, een onderdeel van de circulaire economie, worden grondstoffen en bouwmaterialen slim aangewend, zodat ze oneindig kunnen worden hergebruikt. Er ontstaat dus een gesloten kringloop. Dat in tegenstelling tot het klassieke lineaire model, dat altijd nieuwe grondstoffen aanboort.
Batibouw wijdt een tentoonstelling aan circulair bouwen en spreekt van een revolutie. Op de beursagenda staat ook een seminarie over het thema, georganiseerd door VIBE en Pixii, het Kennisplatform Energieneutraal Bouwen. En op 22 februari vindt op Batibouw de ondertekening plaats van de Green Deal Circulair Bouwen, waarin een rist bedrijven en organisaties zich engageren om van circulair bouwen “dagelijkse realiteit te maken”.
Didier Léon, senior relationship manager voor de vastgoed- en infrastructuursector bij Triodos Bank, is ervan overtuigd dat circulair bouwen de toekomst is voor de bouwsector. “Het kan niet anders”, zegt hij. “Het klassieke lineaire model leidt tot een uitputting van de natuurlijke grondstoffen.”
Professor Karel Van Acker, specialist duurzaam materialenbeheer verbonden aan de KU Leuven, treedt hem bij en wijst op het belang van de bouw voor de circulaire economie. “40 procent van de grondstoffen die we gebruiken, komt in de bouw terecht”, stelt hij. “En de bouwsector is verantwoordelijk voor 35 procent van ons afval. De urgentie is misschien wel iets minder groot dan bijvoorbeeld voor de elektronicasector, waarvoor enkele grondstoffen zeer zeldzaam worden. Maar toch: de voorraad van een basismateriaal als bijvoorbeeld zand begint in enkele Aziatische landen al problematisch te worden.”
Ook in de klimaatproblematiek draagt de bouwsector een grote verantwoordelijkheid. Met een transitie naar circulair bouwen zou de sector een belangrijke bijdrage kunnen leveren, stelt Karel Van Acker. “De productie van cement is goed voor 5 procent van de menselijke CO2-uitstoot”, zegt hij.
Groot beginnen
In Nederland bouwt Triodos een nieuw circulair hoofdkantoor. Het gebouw, een ontwerp van Thomas Rau, zal volledig demonteerbaar zijn. “Het toont aan dat circulair bouwen perfect mogelijk is”, zegt Didier Léon. Al voegt hij er wel aan toe dat volledig circulaire gebouwen nog zeldzaam zijn.
Volgens Léon moet zo’n gebouw aan vier voorwaarden voldoen. Het moet zo ontworpen zijn dat het makkelijk kan worden aangepast en gedemonteerd, zodat men ook de materialen kan recupereren of recycleren. Een tweede vereiste is een databank van de gebruikte materialen. Dat past in het concept van Buildings As Material Banks (BAMB), dat een gebouw beschouwt als een tijdelijke opslagplaats van materialen. Een derde voorwaarde is dat voor alle materialen een soort van paspoort bestaat met de productkenmerken. Tot slot moeten de materialen ook gemakkelijk demonteerbaar en recycleerbaar zijn.
“Alles is aanwezig om aan die voorwaarden te voldoen”, vervolgt Léon. “Maar de omschakeling van het productieapparaat vergt tijd. Het concept moet ook nog doordringen in de bouw- en vastgoedsector. Maar het begint te bewegen.”
Het is volgens professor Van Acker gunstig dat de bouwsector in grote mate een lokale aangelegenheid is. “Dat maakt het makkelijker de kringen te sluiten”, stelt hij. De opkomst van Building Information Modelling (BIM) in de bouw- en vastgoedsector vermeldt hij ook als een facilitator voor circulair bouwen. “Met BIM wordt het mogelijk het gebouw op te volgen. Je weet hoe het in elkaar zit, waar de leidingen zitten enzovoort. Daardoor wordt het ook gemakkelijker het aan het einde van zijn levenscyclus op een efficiënte manier te ontmantelen.”
Dat circulair bouwen duurder is, relativeren beide specialisten. “Dat komt omdat we nog volop in de studiefase zitten”, zegt Didier Léon. “Maar ik zie niet in waarom een assembleerbare gyprocplaat op termijn nog zoveel duurder zou moeten zijn dan een klassieke gyprocplaat.”
“Schaalgrootte is wel van belang als je nieuwe zaken invoert”, merkt Van Acker op. “Daarom zal de doorbraak op de woningmarkt wellicht wat langer duren. De overheden zouden een voortrekkersrol moeten spelen, want zij zijn vaak de bouwheer van grote gebouwen”
Didier Léon ziet wel nog een belangrijk hindernis in de transitie naar circulair bouwen: de kortetermijnverantwoordelijkheid van de verschillende partijen in het bouwproces. “Een ontwikkelaar wil zo snel mogelijk verkopen. Circulair of niet circulair, verkocht is verkocht. Dat geldt bij uitbreiding ook voor de andere betrokken partijen: de aannemers, de architecten,… Dat kortetermijndenken staat haaks op een langetermijninvestering als circulair bouwen.” Toch is hij optimistisch, want hij ziet signalen dat het concept ingang krijgt in de sector. “Twee jaar geleden kwam je op seminaries en studiedagen over circulair bouwen vooral academici en ambtenaren tegen. Nu zie je er ook architecten, materiaalproducenten, aannemers, projectontwikkelaars en investeerders. Maar dat zijn voorlopig nog pioniers.”
Restwaarde
Een van die pioniers in ons land is Groep Van Roey. De Kempische bouw- en vastgoedgroep werkt mee aan het Circular Retrofil Lab van de VUB, naar eigen zeggen het eerste circulaire renovatieproject in Europa. Op de campus in Etterbeek worden acht oude studentenkoten gerenoveerd met demonteerbare, omkeerbare en herbruikbare bouwoplossingen.
Groep Van Roey zal ook meedingen bij de aanbesteding voor de bouw van ‘t Centrum, het eerste circulaire gebouw in België, dat in 2019 in Westerlo verrijst. De initiatiefnemer is Kamp C, het centrum voor duurzaam bouwen en wonen van de provincie Antwerpen. In 2017 nam Groep Van Roey een meerderheidsparticipatie in Bao Living, een bedrijf dat met een slim aanpasbare module (SAM) alle nutsvoorzieningen bundelt in een kast en zo een deeloplossing aanreikt voor circulaire woningbouw. En dankzij de participatie eind 2018 in IFTech, de marktleider in geothermische energiecentrales, en de oprichting van een ESCO (energy saving company) reikt Groep Van Roey ook een energie-oplossing zonder fossiele brandstoffen aan.
Met al die inspanningen en initiatieven wil Groep Van Roey in poleposition staan als circulair bouwen doorbreekt op de woningmarkt. “De technologie is het niet probleem”, zegt directeur strategie en business development Geert Verachtert. “Maar er is nog geen realistisch verdienmodel. We moeten op de een of andere manier de restwaarde van die materialen kunnen valoriseren. Ik maak graag de vergelijking met autoleasing. Een Mercedes is een dure wagen, maar door de hoge inruilwaarde is het op de leasingmarkt een interessante keuze. Circulair bouwen heeft ook dat potentieel. We moeten ervoor zorgen dat onze klant er voordeel bij heeft voor een circulaire woning te kiezen. Dat zal hand in hand moeten gaan met een regelgevend kader dat bestraft en aanmoedigt.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier