DE KONING VAN ZWEDEN

Volvo heeft van de Zweedse investeringsholding Investor de aandelen overgenomen in Scania, de tweede vrachtwagen- en bussenbouwer van het land. David Marcus zal in zijn vuistje hebben gelachen toen hij Leif Östling, Leif Johansson en Marcus Wallenberg met een brede glimlach de transactie hoorde aankondigen. David Marcus, de Europese directeur van Franklin Mutual Advisers – met 8,5% de grootste buitenlandse aandeelhoudersgroep in het investeringsvehikel waarin de familie Wallenberg 41% bezit – had laten weten dat “de groep te lang zwakke resultaten van te veel bedrijven in zijn portefeuille had getolereerd.” Een duidelijk signaal naar Marcus Wallenberg (42 j.), die één dag later Claes Dahlbeck zou opvolgen aan het hoofd van Investor.

Velen kenden Wallenberg als een enthousiast zeiler, skiër, tennisser en jager, maar evenveel mensen stelden zijn capaciteiten als manager openlijk in vraag. Met de verkoop van zijn Scania-aandelen lijkt Wallenberg de richting in te slaan die de externe aandeelhouders van Investor willen: meer investeren in industrieën met grote groeipercentages, gebaseerd op technologie; minder in de traag groeiende, cyclische industrietakken die vooral de portefeuille van Investor bevolken.

Wallenberg reageerde gevat op de aantijgingen in zijn maidenspeech als nieuwe Investor-topman, op 14 april 1999 in een tennisarena in de buurt van Stockholm. Hij zou de Barnevik-hinkstapsprong voortzetten, de ingrijpende herstructurering die Investor van familieholding tot investeringsfonds moest omtornen. De overheadkost zou worden gedecimeerd, investeren in durfkapitaal kwam hoog op de agenda en de Aziatische portefeuille moest worden uitgebreid van 5% naar 15%. En Marcus Wallenberg beloofde ook de verkoop te realiseren van enkele weinig succesvolle aandelen in cyclische en traag groeiende sectoren. Analisten zagen het duidelijk: papierreus Stora, staalreus SKF, fabrikant van huishoudtoestellen Electrolux en autoconstructeur Saab – waarvan General Motors inmiddels de helft kocht – zouden in de etalage komen.

Maar de Wallenberg-topman van de vijfde generatie pareerde meteen de euforie. “We willen ook geen alledaags beleggingsfonds worden. Investor zal zijn investeringen blijven kiezen volgens een langetermijnvisie,” verzekerde hij. Daarom blijft de plotse verkoop van Scania een bizarre ommezwaai: uitgerekend Wallenberg had zich zwaar verzet tegen de overname van Scania-aandelen door Volvo (14,5%) in januari en tegen Volvo’s bod op de aandelen van Investor. “Volvo wil zich alleen in Scania inkopen omdat de andere oplossingen voor Scania ( nvdr – bijvoorbeeld een fusie met DaimlerChrysler) te nadelig voor hen zouden uitvallen,” fulmineerde hij eind april op de aandeelhoudersvergadering van Scania.

Een politiek van actief aandeelhouderschap, in goede en slechte tijden, maakte de Wallenbergs in Zweden tot een geliefde dynastie. Rijker dan de Rotschilds, véél discreter dan de Agnelli’s – volgens het Wallenberg-motto ‘Zijn, niet laten zien’ maken de Wallenbergs er een erezaak van om hun gezichten uit de media te houden -, maar economisch significanter en veel complexer. De Wallenberg-groep – of de Wallenberg-sfeer, zoals de familie hem noemt – houdt het midden tussen een traditionele holding en een Japanse keiretsu, type Mitsubishi Mitsui. Groepsstructuren of kruisparticipaties tussen de groepsbedrijven bestaan er niet; de aandelen zitten verdeeld over een netwerk van verschillende fondsen, stichtingen en privé-eigendomstitels. Maar de Wallenbergs hebben wel de controle over veertien van de belangrijkste bedrijven in Zweden – onder meer farmabedrijf Astra, telecomgigant Ericsson, engineeringconcerns ABB en Atlas Copco, producent van medische apparatuur Gambro, Stora Enso, Electrolux, autoproducent Saab, SKF en vliegtuigmaatschappij SAS). Een ingenieus systeem van gesplitste aandelen geeft Investor trouwens een maximum aan controle met een minimum aan kapitaal. Zo volstaat 6% van het kapitaal van Electrolux voor 94% van de stemmen, terwijl 4% in Ericsson 42% van de beslissingsmacht oplevert. Op die manier heerst de familie over 40% van het kapitaal op de beurs van Stockholm en over een kwart van de aandelen in de European 500-index van Bloomberg. Hun bedrijven halen samen 90 miljard dollar omzet – een overkoepelende holding zou zich moeiteloos in de toptien van de wereld hijsen.

Huidig topman Marcus Wallenberg, inmiddels zelf vader van vier kinderen, is een leven lang op zijn koningsrol voorbereid. Al van in zijn kindertijd. De zoon van Marc, die zelfmoord pleegde op zijn veertigste, herinnert zich nog goed hoe grootvader Marcus sr. elke vakantie-avond voor het slapengaan vertelde over de roemrijke jaren twintig en dertig, toen het familie-imperium gestalte kreeg. Het epos van een businessgeslacht gaf Marcus en zijn neef Jacob, de zoon van familiepatriarch Peter Wallenberg, stof tot nadenken op de banken van de kostschool in Sigtuna, en tijdens de officierstraining bij de zeemacht, waar beide jongens zich doorworstelden. “Jacob is de terriër die recht op zijn prooi afgaat, Marcus de bedachtzamere poedel. Ze zijn perfect complementair,” geloven bronnen dichtbij de familie.

Aan Georgetown University in Washington DC, waar Marcus een bacchalaureaat haalde, ontpopte hij zich tot een rasechte Zweed onder de Amerikanen: hij toerde door de straten van de Amerikaanse hoofdstad in een gitzwarte Saab, voorzien van een nummerplaat met het opschrift Husky – naar de sneeuwwitte sledehonden op de Scandinavische ijsvlakten. Na zijn universitaire opleiding bekleedde Marcus Wallenberg functies bij Citibank in New York, Deutsche Bank in Frankfurt en Hamburg, Warburg in Londen en Citicorp in Hongkong. In 1985 trad hij als manager in de groep binnen: eerst bij Skandinaviska Enskilda Banken, daarna bij Stora. Tot de familie hem in 1993 opriep om Investor te helpen herstructureren.

Bij zijn benoeming tot voorzitter en gedelegeerd bestuurder wachtte hem een titanenopdracht. Niet alleen moet de beleggingsportefeuille worden herschikt, de familiegroep moet zich ook wapenen tegen een mogelijke actie als de Europese Commissie het systeem van preferentiële aandelen doorlicht.

FRANK DEMETS