De harde noten van de jonge componisten

Vlaanderen telt een twintigtal professionele componisten. Die zitten niet opgesloten in stoffige zolderkamertjes, maar sleutelen aan hedendaagse klassieke muziek. Al wordt dat creatief talent niet royaal beloond.

Wie de klassieke muziek- en theaterscène een beetje volgt, heeft misschien al van Ruhe gehoord. Collegium Vocale uit Gent, regisseur Josse De Pauw en muziektheater Transparant sloegen de handen in elkaar en brachten muziek van Schubert. En van de jonge Gentse componiste Annelies Van Parys (36). Het werd een eclatant succes, toerde de wereld rond en het verzekerde Van Parys een stek binnen het selecte clubje van hedendaagse componisten.

Van Parys beschrijft haar stijl als spectralisme. “Dat is een stroming in de hedendaagse muziek die zich sterk laat inspireren door de natuurlijke boventonen van klanken, het spectrum van klanken dus.” Van Parys schrijft in een persoonlijke, expressieve stijl, vakkundig en coherent, en heeft een uitgesproken interesse in vreemde boventonen – spectra – zoals bij klokken. Haar muziek is uitgesproken lyrisch en vaak heel vocaal.

Eigen ding

Gent heeft nog een andere jonge componist: Joachim Brackx. Bijna 36, maar muzikaal zoekt Brackx andere stijlen op. “In het concertcircuit van de hedendaagse muziek schijnt er een soort van consensus te bestaan over esthetiek. De trend naar muzikale complexiteit overheerst. Wel, dat hoeft niet voor mij. Ik doe liever mijn eigen ding. Ik houd meer van eenvoud, uitpuring. Want complexiteit komt volgens mij niet per definitie de expressiviteit van de muziek ten goede.”

Een van zijn bekendste werken is de kameropera ‘Die Entführung aus dem Paradies’ (muziektheater Transparant, op een tekst van Oscar van den Boogaard). Zowel Van Parys als Brackx studeerden compositie in Gent, maar gaan als componist een uitgesproken weg.

Creativiteit wordt doorgaans niet goed betaald. Bij hedendaagse componisten is dat niet anders. Brackx en Van Parys kunnen van hun werk leven, maar doen dat niet rijkelijk. Opdrachten genoeg, nochtans. “Als je wat reputatie hebt opgebouwd, moet je meer opdrachten weigeren dan aannemen. Ik heb zeker niet te weinig werk. Ik krijg zo’n tien tot vijftien aanvragen voor compositieopdrachten per jaar, maar kan er niet meer dan een vijftal per jaar honoreren. Het gaat daarbij meestal om ensembles die mij vragen om een stuk voor hen te schrijven. En dan moeten we over de prijs onderhandelen”, zegt Van Parys.

Vaak is dat een moeilijke zaak. De Vlaamse overheid heeft ooit interne richtprijzen opgesteld, bedoeld om het verlenen van subsidies eenduidiger te maken. Volgens Brackx begaan nogal wat componisten, organisatoren en ensembles de fout die tarieven als ‘richtprijzen’ te zien. “Er bestaan geen richtprijzen. De componist kan vragen wat hij wil.”

Hoeveel dat dan is? Van Parys geeft een voorbeeld. “Een stuk van tien minuten voor een klein ensemble zou normaliter zo’n 4000 euro moeten opleveren, maar meestal krijgen componisten niet eens de helft van dat bedrag. Je mag rekenen dat je daar een tweetal maanden aan moet werken.”

Statuut

Hoeveel verdienen componisten nu met hun werk? “Ik richt me op de cao’s voor podiumkunstenaars”, zegt Brackx. “Reken op een dagprijs van 250 euro. Maar dat bedrag bevat natuurlijk ook kosten: patronale bijdragen, btw, bijdragen voor het Sociaal Bureau voor Kunstenaars (SBK) waarbij ik als kunstenaar aangesloten ben.”

Je mag ruwweg stellen dat er zo’n 90 euro per dag netto overblijft. Niet riant betaald. Brackx richtte ook zijn eigen muziekproductiegezelschap op. “Met Nabla doe ik volledige muziektheaterproducties. Het componeren is een wezenlijk deel van de opdracht. En dan verkoop ik uitvoeringen aan festivals en concerthuizen. Momenteel heb ik op die manier coproducties lopen met De Bijloke in Gent en het Concertgebouw in Brugge. Het componeren zie ik in eerste instantie als een investering in tijd en energie.” Inkomsten haalt Brackx uit zijn taak als artistiek leider, componist en zanger.

Van Parys geeft deeltijds muziekanalyse en orkestratie aan het conservatorium van Brussel. Dat geeft haar een verzekerd basisinkomen. Ze laat haar compositieopdrachten betalen via het Sociaal Bureau voor Kunstenaars (SBK). Doordat ze deeltijds in het onderwijs staat, heeft ze geen kunstenaarsstatuut. “Ik verdien een vaste basis en mijn composities zie ik als extra inkomen.”

Brackx zingt als freelancebas in enkele professionele vocale ensembles. Voorts leeft hij volledig van zijn pen en doet dat onder het kunstenaarsstatuut. “Dat SBK moet je als een uitzendkantoor voor kunstenaars zien. Ze garanderen je een minimumloon, net geen 1000 euro per maand netto.”

Zo’n kantoor regelt daarnaast de hele administratieve poespas en staat dus tussen de kunstenaar en diegene die de opdracht betaalt. Toch hoor je Brackx niet klagen. “Ik zal niet verhongeren. Ik heb mijn levensstijl aan mijn inkomen aangepast. Vroeger had ik een baan bij Klara. Maar ik wil absoluut componist zijn. Ik ben niet zozeer aan het materiële gehecht. Minder verdienen zag ik bijna als een verlossing.”

Mecenaat

En dan zijn er natuurlijk nog de auteursrechten. Als een stuk op de radio wordt gespeeld, dan moet Sabam ervoor zorgen dat de componisten daarvoor betaald worden. “Maar wij componeren niet Klarafähig genoeg, en dus worden onze werken daar nauwelijks gespeeld”, zegt Van Parys.

Volgens Brackx is ook mecenaat een bron van inkomsten. “Maar ik wil wel artistiek onafhankelijk blijven. Ik wil geld van rijke mensen om ze nadien artistiek tegen hun kapitalistische schenen te schoppen. Er bestaan wel degelijk rijke mensen die voldoende open van geest zijn om die dialectiek te appreciëren.”

AART DE ZITTER FOTOGRAFIE THOMAS DE BOEVER

“Als je wat reputatie hebt opgebouwd, moet je meer opdrachten weigeren dan aannemen” Annelies Van Parys

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content