‘De grondstofprijzen stijgen sneller dan de varkensprijzen’

De graanprijzen pieken, het varkensvlees staat op een recordprijs en de wereldwijde vraag naar voedsel groeit. Toch klagen de boeren.

De Maatschappij voor Roerend Bezit van de Boerenbond (MRBB) maakt in deze kwakkelzomer het mooie weer. De spilholding achter de Boerenbond kon haar beleggingsportefeuille aandikken tot bijna 700 miljoen euro, ondanks het turbulente beursjaar 2011. Dochter Aveve, de marktleider in toelevering voor de landbouw, zag haar bedrijfswinst met een kwart en de omzet met 19 procent klimmen.

Goed nieuws, maar de voorzitter van de Boerenbond, Piet Vanthemsche, luidt de alarmbel. “De zeer scherpe piek in de landbouwprijzen leidt onvermijdelijk weer tot voedselrellen in de minst ontwikkelde landen.” We zitten met hem aan tafel samen met Hendrik Soete, de gedelegeerd bestuurder van Aveve en Marc Wittemans, de gedelegeerd bestuurder van de MRBB.

TRENDS. De landbouwprijzen halen hogere pieken dan tijdens de topperiode in de zomer van 2008. Waarom blijven de boeren klagen?

PIET VANTHEMSCHE. “De graanprijzen pieken inderdaad, maar dat is alleen voor de graantelers een goede zaak en zij zorgen voor minder dan 10 procent van het inkomen in de Vlaamse landbouw. Vlaanderen is gespecialiseerd in groenten, fruit, sierteelt en dierlijke productie als eieren, varkens, pluimvee of melk. Daar heb je dat gunstige effect niet.”

De varkensboeren krijgen de hoogste prijzen sinds 2008.

VANTHEMSCHE. “Je zou denken dat de varkenshouders goede tijden beleven, maar dat is niet zo. Ze zitten op hun tandvlees. Het aandeel van veevoeder in de kostprijs van de varkensteelt is 67 tot 70 procent. En de stijging van de grondstofprijzen is steiler dan de stijging van de varkensprijzen. We hebben geen enkele indicatie dat op kortere termijn de grondstoffenprijzen weer zakken, integendeel.”

De Verenigde Staten kreunen onder wekenlange droogte, in de Europese graanschuur Oekraïne viel de oogst in het water.

VANTHEMSCHE. “De maïsoogst in de Verenigde Staten valt bijna een kwart lager uit dan begroot. De graanoogsten in het gebied rond de Zwarte Zee – Kazachstan, Oekraïne, Rusland – vallen door een opeenvolging van een koud voorjaar, overstromingen en droogte, tot 30 procent lager uit dan voorzien. Voor de oogst in West-Europa is het nog wat vroeg, maar de vooruitzichten wijzen op een lagere productie. Wereldwijd zijn de prognoses in enkele maanden volledig herzien en tegelijk is er een blijvende stijgende vraag. Op de termijnmarkten blijven de prijzen voor graan hoog tot in het late najaar van volgend jaar.”

Bij de vorige piek van de voedselprijzen, in de zomer van 2008, klonken er alarmsignalen over een dreigende wereldwijde voedselschaarste. Hebben de pessimisten gelijk?

VANTHEMSCHE. “Ik ben geen pessimist over de voedselschaarste, op de langere termijn vinden we antwoorden op de spanningen tussen vraag en aanbod van grondstoffen. Maar de zeer scherpe piek in de grondstofprijzen geeft op relatief korte termijn aanleiding tot een aantal directe gevolgen. In de rijke westerse wereld kunnen we ze niet doorrekenen in de kostprijs van onze dierlijke productie. In de minst ontwikkelde landen kunnen mensen hun voedsel niet meer betalen, dat leidt daar tot instabiliteit en politieke onzekerheid. De Arabische Lente is met voedselrellen begonnen.”

Er zijn toch nergens voedselrellen?

VANTHEMSCHE. “Nee, maar die komen. Als de trend een jaar blijft duren, heeft dat onvermijdelijk een grote impact op de toegang tot voedsel voor mensen uit de minst ontwikkelde landen. Er is geen voedseltekort, maar het is slecht verdeeld en niet voor iedereen betaalbaar. Voor ons is dat een fluitje van een cent: 11 procent van het gezinsbudget, bij een rijk voedselpalet. In een eendollarland moet je 70 procent van je budget besteden aan basiscalorieën om de dag door te komen. Dat is een heel ander verhaal.”

Landbouwers worden extra getroffen door hun gebrek aan toegevoegde waarde. Kocht MRBB daarom belangen in de West-Vlaamse groenteverwerker PinguinLutosa en Iscal Sugar van de suikergroep Lippens? U schuift zelf op in de waardeketen.

VANTHEMSCHE. “Ja, maar we spelen er geen leidende rol. We zijn cofinancier van een industriële participatie, we ambiëren een plaats in de raad van bestuur. Als het even kan, zitten we ook in het strategische comité, zodat we inzicht verwerven voor de langere termijn. Hoe kunnen we onze landbouw omvormen tot een productiesector die veel meer marktgericht is? Veel meer vraag gedreven?”

Dat kan leiden tot belangenconflicten, want u dient zowel de belangen van de boer als van de verwerker?

VANTHEMSCHE. “Nee, we versterken de kapitaalstructuur van de afnemers van onze landbouwers. Door onze aanwezigheid kunnen we ook wegen op meer evenwichtige relaties met de boeren. Wie geen belang heeft, is niet belangrijk. Zo eenvoudig is dat. Onze relatie met de West-Vlaamse diepvriesgroenteverwerkers is veeleer een vechtmodel. Via gesprekken willen we dat verbeteren.”

U klaagt graag, maar uw eigen dochter Aveve zag vorig jaar de omzet met 19 procent stijgen en het bedrijfsresultaat met een kwart.

HENDRIK SOETE. “We haalden inderdaad mooie resultaten. De omzetstijging hangt vooral samen met de gestegen grondstofprijzen en overnames, maar de brutomarge en de nettowinst stegen met 11 procent. Onze Waalse dochter Wal. Agri deed het goed over de hele lijn door een strikte kostenbeheersing, de Aveve-winkels doen het goed en de zadenafdeling was heel succesrijk, want er waren twee zaaiseizoenen omdat de wintergranen mislukten.”

Met Agri Investment Fund (AIF), het investeringsfonds voor land- en tuinbouwprojecten, gaat het minder goed. Geen vijf jaar na de start zit u met een overgedragen verlies van ruim 17 miljoen euro.

MARC WITTEMANS. “De meeste bedrijven zijn groeibedrijven, startersbedrijven. Het is durfkapitaal, we weten dat we er veel in moeten investeren en dat er slechts enkele slagen.”

VANTHEMSCHE. “Die investeringen zijn een langetermijnverhaal, met jaren startverliezen. Okapi Sciences houdt zich bezig met het gebruik van antivirale middelen in dierziektebestrijding. Better3Fruit doet aan veredeling van fruit-rassen. Dat is een moeilijk verhaal, er zijn weinig bedrijven in de wereld die dat doen. Fugeia houdt zich bezig met functionele voeding. Op basis vezels, een bijproduct van graan, maakt het een product dat de spijsvertering bevordert.”

Heeft u te weinig projecten? AIF hield vorig jaar miljoenen euro’s liquide middelen op de balans.

VANTHEMSCHE. “Goede investeringsprojecten vinden blijft moeilijk. Dat is eigenaardig, maar het is zo. En we zijn niet de enige, Nederlandse collega’s met gelijkaardige investeringsfondsen maken gelijkaardige vaststellingen. Toch mogen we niet stoppen met het nemen van risico’s, want dan stop je met investeren. In 2012 investeerden we in een fonds voor milieuvriendelijke technologieën, PinguinLutosa, en Greenwatt, een bedrijf van biogasinstallaties.”

WOLFGANG RIEPL, FOTOGRAFIE KENZO DE BRUYN

“Als deze situatie een jaar blijft duren, komen er opnieuw voedselrellenin de arme landen” Piet Vanthemsche, Boerenbond