DE GELDRAKET VAN KBC

De 75ste verjaardag van de Antwerpse Boerentoren wordt dezer dagen met veel luister gevierd. De Boerentoren – in Antwerpen de voorloper van de Belltoren en de Kievitsblokken – verrees twee jaar na de Grote Crash van 1929. Als duidelijk teken van machismo. Het is dan ook geen toeval dat acht op tien van de hoogste torens vandaag in Azië staan.

KBC speelt zijn Vlaamse degelijkheid met een zuur gezicht uit onder CEO André Bergen. De ‘bank van hier’ moet zonodig gelijken op een kleurloze Europese bank die peutert en present is.

Zeventig jaar voor enkele moslims drieduizend ongelovigen in koelen bloede keelden in de Twin Towers, plantte de Algemene Bankvereniging, de – later failliete – voorvader van Kredietbank/KBC, een Amerikaans pronkjuweel in Antwerpen. Bonkig en bazig. Naast de eeuwenoude toren van God woont sinds 1931 de raket van de mammon. De sinjoren vieren de 75ste verjaardag van de geldtoren.

Torens vuren jaloezie aan. Het platteland van Vlaanderen is een stort van bakstenen en criminele architectuur die in de zomer verdwijnt achter een scherm van bomen, hagen en struiken. O wee de winter en de naaktheid van dat lelijks. Wil je genieten van de Lage Landen, dan moet je hoog kijken: naar de kerktorens van Brussel, Antwerpen, Gent en Brugge. Al in de Middeleeuwen stonden in onze steden de christelijke voorlopers van de Empire State Building, de Petronastorens, de kolossen van Dubai.

Het bijbelverhaal over Babel leert dat tweevoeters die de lucht klieven, groots, pralerig en riskant handelen. Torens vuren de jaloezie aan. De vermassakrering van de Twin Towers wilde de mannelijkheid van het Westen kwetsen. Het Torengebouw ofte de Boerentoren wilde de mannelijkheid van het ondergeschoven kind van België bewijzen met staal en stenen. Het skelet ankerde niet in een Oost-Amerikaanse rotsbodem, maar werd diep, diep geklonken in de moeraszoom van de stroom.

De jaren twintig van de vorige eeuw waren roaring, levendig en opgewekt in Vlaanderen. De Algemene Bankvereniging ontstond in 1921 in Antwerpen en werd in 1928 versmolten met de Volksbank van Leuven, gecontroleerd door de Boerenbond. Het Kempense steenkolenbekken begon te renderen. Op initiatief van Frans Van Cauwelaert, burgemeester van Antwerpen, werd in 1925 het Algemeen Beleggingskantoor gesticht met de eerste burger als voorzitter. Twee jaar later volgde Mercator, met andermaal Van Cauwelaert in de voorzitterszetel. Het Vlaams Economisch Verbond (VEV) werd gesticht in 1926. De werkgeversvereniging organiseerde in 1928 een Flanders Technology met 35.000 bezoekers. Geconstateerd werd: “Klaarder bewijs van de groeiende economische kracht van ons Vlaamse volk had men moeilijker kunnen geven.”

De Algemene Bankvereniging eta- leerde haar lef met het Torengebouw. Het VEV nam zijn intrek op de twaalfde verdieping. De huurders van de Boerentoren hadden hun meubeltjes amper gekocht, de bedienden hun potloodslijpers amper aangezwengeld of de crisis trof de Algemene Bank- vereniging, de Bank van de Arbeid, de Handelsbank en de Vlaamse autofabrikant Minerva. In bitterheid en schande viel de Algemene Bankvereniging om. Na moeizame onderhandelingen ontstond in 1935 de Kredietbank, de nieuwe torenwachter.

Architectonisch zakken we weg. De skyscraper aan de Schelde was een kantoor op de lagere verdiepingen en een woonkorf op de hogere etages. Zestigplussers herinneren zich de pretentieloze kleine bar op de bovenverdieping van waaruit je Antwerpen kon zien als door de ramen van een Boeing 737 die Zaventem binnenvliegt.

De leiding van Kredietbank was geen zier slimmer dan de overige beeldenstormers die historische panden verknallen. Het dak van de sokkel droeg lang een grand café, vandaag is die hoofdhuid een Lego van aircokasten. Het art deco van de appartementen werd uitgerukt ten behoeve van kantoren en spullen van IBM, Siemens, Bell die vanaf de jaren zeventig de bankmieren hielpen bij het centenwerk.

De Boerentoren is de voorloper in Antwerpen van de Belltoren en de Kievitsblokken. Architectonisch zakken wij weg. Bekijk de koekendozen van het Kievitsplein en de majesteit van de bouwheren van de Algemene Bankvereniging primeert.

Het construeren van skyscrapers is een uiting van machismo. Chicago bouwde torens in de jaren 1890, New York in de jaren twintig van de vorige eeuw, Hongkong in de jaren tachtig, Maleisië, Formosa en de Arabieren zijn jonge bouwers. Veertig procent van de 200 grootste gebouwen ter wereld is verrezen sedert 2000. Acht op tien van de hoogste torens staan in Azië. Historici ontdekten dat de grootste buildings groeien op momenten dat de economie verslapt of kapseist. Ook in deze generatie wordt elke aframmeling van de beurs begeleid door de angstige vraag: is het opnieuw 1929, de smerigste crash ooit?

De auteur is directeur van Trends.

Reacties: frans.crols@trends.be

Frans Crols