De aandacht was in december jongstleden afgeleid door de nakende introductie van de euro. Vanaf januari was het dan weer belangrijker te weten wie ‘de Mol’ was. Het volgende merkwaardige nieuwsfeit heeft daarom waarschijnlijk weinig aandacht gekregen (we vertalen vrij uit de Financial Times van 2 december 1999): een rechter veroordeelde drie gewezen bestuurders van de ter ziele gegane Barings Bank. Ze mogen geen bestuurdersmandaat meer uitoefenen. Ze vertoonden ‘such a degree of incompetence’ – de letterlijke woorden van de rechtbank! – dat ze niet meer mogen betrokken worden bij het management van een bedrijf.
Verder leren we dat de in februari 1995 over de kop gegane bank, met een beetje hulp van Nick Leeson in Singapore, zomaar eventjes £927m verloor, een slordige 45 miljard frank. En nog steeds zijn er mensen die ontkennen dat we in virtuele tijden leven. Met een telefoon, een modem en een computerscherm 45 miljard verliezen! Waar waren de bulldozers, de mensen, de gebouwen, de stapels papier? Waar waren de atomen?
MOTIVERENDE BONUSSEN.
We werden ooit in het publiek terechtgewezen omdat we hadden durven beweren dat aan de basis van de ineenstorting ‘greed’ lag, zuivere en gewone hebzucht. We leren nu ook uit dit korte, maar uiterst instructieve artikel dat 50% van de groepswinsten als bonus werd uitbetaald aan bestuurders en senior medewerkers. De heer Tucky, deputy chairman, kreeg in 1993 bovenop zijn jaarsalaris een bonus van £1.75m. Voor 1994 bedroeg de voorgestelde bonus ‘slechts’ £1.65m. De heer Baker, de baas van Nick Leeson moest het stellen met bonussen van slechts £900.000, een weinig motiverend bedrag van zo’n 55 miljoen frank. Nu begrijpen we uiteraard beter wat er aan de hand was: omdat iedereen weet dat vooral loon motiveert, was de heer Baker onvoldoende gemotiveerd, gezien zijn laag loon, om regelmatig eens naar Singapore te vliegen om er zijn poulain te coachen.
MARKT EN MACHT.
Merkwaardig is de retoriek rond dergelijke bonussen. Ze zouden een uitdrukking zijn van het harde werk en de grote verantwoordelijkheid. En dat is larie en apenkool. We hebben helemaal geen bezwaar tegen ondernemers die dergelijke sommen verdienen. Zij lopen de risico’s. Indien de heren Baker en Tuckey nu al hun vroeger verdiende bonussen moesten terugbetalen aan de gedeputeerde klanten, dan zouden we een andere toon aanslaan. Want dit is immers het soort risico dat bijvoorbeeld de heer Bill Gates boven het hoofd hangt. Als morgen de aandelenkoers van Microsoft keldert, zal hij spectaculair verarmen. Hij kan niet eens een dergelijke koersval anticiperen: als hij begint te verkopen, keldert de koers reeds vanzelf. Markt en macht besturen de maatschappij. En de machtigen houden hun talent kunstmatig schaars. Dat is menselijk en begrijpelijk. Maar daarom moeten we het nog niet toejuichen, zeker niet bij managers, die kunstmatige schaarsten toch moeilijk tot credo kunnen verheffen. Leven zij niet in de eerste plaats van de vrije markt? De grote bonussen weerspiegelen een markt voor kunstmatig schaars talent. Net zoals Schumacher, Madonna en Tom Hanks veel geld verdienen omdat ze schaars zijn. En ze zijn schaars omdat ze uitzonderlijk talent hebben, heel veel volharding en waarschijnlijk nog meer geluk. Omdat we geloven in de vrije markt, hebben we daar geen enkel bezwaar tegen. En als managementtalent uiterst schaars is, laten we het dan maar veel betalen. Maar dan moet het wel talent zijn. En waar het talent van Tom Hanks en Pavarotti, het talent van Museeuw en Ronaldo nog redelijk eenvoudig vast te stellen is, weet stilaan zowat iedereen dat managementtalent een bijzonder exclusief, ongrijpbaar goed is. Niet meer of minder. Bespaar ons echter de retoriek van hard werken en grote verantwoordelijkheid. Treinbestuurders en verpleegkundigen werken ook zeer hard en dragen een zeer grote verantwoordelijkheid.
SUCCESRIJKE VOORBEELDEN.
En dat vinden we zo bijzonder leerzaam aan dit korte decemberartikel. Veronderstel eens even dat Nick Leeson de Aziatische griep had gekregen, vervroegd naar huis was moeten keren, in London een bescheiden baantje had gekregen, passend bij zijn (afwezigheid van !) opleiding. Dan hadden de heren eminente bestuurders in 1993 een vrij bescheiden bonus gekregen van laten we zeggen 35 miljoen frank, maar ze zouden door de City zijn gedwaald als eminente vertegenwoordigers van een schitterend korps. En ongetwijfeld had een collega van mij aan London Business School ze regelmatig gevraagd in zijn lessen om een getuigenis te brengen over de geheimen van goed management in de banksector. Want zoals iedereen weet: dat kan je niet leren uit de boekjes, dat moet je leren uit de mond van de succesrijke voorbeelden. En met een zelfzekere arrogantie (bonussen van 35 miljoen maken arrogant en zelfzeker) hadden beide heren ongetwijfeld aan die jonge studenten duidelijk gemaakt, dat in de bankwereld succes een combinatie is van hard werken, kennis van het vak, rijp oordeel, coachen en motiveren van medewerkers. En was er een student die in de leszaal de zeer onwaarschijnlijke vraag had durven stellen, of hebzucht soms dergelijke belangrijke talenten kan ondermijnen, hadden beide heren ongetwijfeld iets geantwoord over ethiek, deontologie, menselijke rijpheid. Wat zou u overigens zelf zeggen ?
Maar het artikel is het allermeest merkwaardig omdat rechters blijkbaar in staat zijn om de kwaliteit van management te beoordelen. Zij kunnen blijkbaar oordelen of een topmanager al dan niet valt onder de rubriek ‘demonstrating incompetence of such a high degree…’ En dat is een tijdbom onder alle assessment centers en headhuntingbureaus. We betalen gewoon aan rechters 10% van de bonus die we aan de veelbelovende nieuwkomer zouden willen geven, en vragen een uitspraak vóór de man of de vrouw begint. Management is immers pro-actief. Wie wil er nu Tuckeys of Bakers in zijn bestuur? Branchevervaging kennen we al in zovele domeinen, waarom ook niet bij het inschatten van managementpotentieel?
Prof. dr. Marc Buelens is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick School voor Management.
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier