Met de overname van Schwarz Pharma verstevigt het Belgische geneesmiddelenbedrijf UCB zijn stevige wereldwijde positie in nichemarkten. Die unieke verwezenlijking is voor een groot deel het werk van de familie Janssen. Wie zijn de telgen van deze haast mythische Belgische familie? Hoeveel macht hebben ze? Hoe groot is hun vermogen?
Op maandag 23 oktober zetten de aandeelhouders van UCB het licht op groen voor de overname van het Duitse Schwarz Pharma. Met die 4,4 miljard euro dure aankoop krijgt UCB een marktleider in de behandeling van zenuwziekten in handen. De betaling gebeurt deels door een lening, deels door de uitgifte van nieuwe aandelen.
De markante overname past in de strategie van UCB als wereldwijde middelgrote speler in nichemarkten. Ongetwijfeld heeft het familiale karakter van de Duitse onderneming aan de Rijn de onderhandelingen versoepeld. De familie Schwarz-Schütte komt met een belang van 13 % mee aan boord van UCB. De huidige familiale CEO, Patrick Schwarz-Schütte, krijgt tevens een zitje in de raad van bestuur van de Belgische farmaciereus. Daar ontmoet de Duitser de Belgische referentieaandeelhouder, de familie Janssen.
Minimale middelen, maximale greep
Op 25 september 2006, de dag van de bekendmaking van de overname, had de online-editie van de Frankfurter Allgemeine het over “het in Duitsland nauwelijks bekende UCB”. In België is dat wel even anders. Vooral de referentieaandeelhouder, de familie Janssen, kent hier bijna mythische proporties. De van oorsprong Antwerpse bankiersfamilie verandert alles wat ze aanraakt misschien niet echt in goud, maar alvast in een fikse meerwaarde. Het balanstotaal van de controleholding boven UCB, de Financière de Tubize, bedroeg 3,3 miljoen euro in 1973. In 2005 had het vehikel boven UCB een balanstotaal van 855 miljoen euro (het belang in de farmaciereus vertegenwoordigt 98,5 % van dat bedrag). Na 32 jaar werd die ene geïnvesteerde euro dus 259 euro. Financière de Tubize heeft trouwens niets meer te maken met zijn initiële activiteit. Wat vandaag een holding is met enkel een belang in een farmaceutisch bedrijf, zag in 1928 het levenslicht als een fabrikant van kunstzijde in Obourg bij Bergen.
Financière de Tubize levert tevens een staaltje van het strategische vernuft van de familie Janssen. Het motto luidt: een maximale greep met een minimaal aantal middelen. De familie zal slechts een vrij beperkt rechtstreeks belang hebben van 16 % (of 30,5 miljoen van de 189 miljoen aandelen) in UCB na de overname. Maar vier telgen van de familie Janssen beheersen met bijna 52 % de controleholding Financière de Tubize. Het kwartet bestaat uit baron Daniel en broer Eric, en hun nichten Paule en gravin Evelyn Janssen ( zie ook stamboom).
Tubize beheerst een derde van het nieuwe UCB. Maar een aandeelhoudersovereenkomst tussen de Belgisch-Duitse tandem Janssen en Schwarz-Schütte maakt de greep nog sterker. Bovendien is het aandeelhouderschap van UCB erg versnipperd. Het aandelenregister van de jongste algemene vergadering van 13 juni 2006 meldt talloze aandeelhouders. Met Financière de Tubize als enige echt grote speler. Liefst 43 Angelsaksische institutionele partijen hebben aandelen van UCB.
De markt heeft weinig problemen met die familiale controle. De familie Janssen is immers synoniem met waardeverhoging. Blijkbaar onverstoorbaar vermeerdert de familie haar fortuin. Aan de basis lag het bankiersimperium, dat zich vandaag nog uit in een forse zeggenschap in Fortis. Een serie verstandshuwelijken liet het vermogen uitdeinen naar industriële activiteiten en vastgoed. Via huwelijken met familietelgen van die andere schatrijke Belgen Boël en Solvay ontstond de Belgische gouden driehoek.
Het klikte meteen bij de koffie
Discretie is spreekwoordelijk bij Janssen. Toch bieden de familiale sleutelfiguren in de raad van bestuur van UCB én de controleholding Financière de Tubize een indringende kijk op dit merkwaardige gezelschap. Ze behoort tot het establishment, wat men in Frankrijk gemakshalve les 200 familles noemt. Met belangrijke binnen- en buitenlandse politieke contacten. Uiteraard is de voertaal Frans, maar Nederlands stoort niet. Zelfs de naam wordt vaak geprononceerd via een typisch compromis à la belge. De eerste lettergreep in het Nederlands, de laatste in het Frans: Janssén.
Misschien een betere oplossing is een conversatie in het Engels. Want de familie Janssen is erg Angelsaksisch getint. De trans-Atlantische ruimte is haar natuurlijke biotoop. Een aanvullend diploma aan Harvard is veeleer regel dan uitzondering. Tijdens een vakantie wordt vaak aan de overkant van de Atlantische Oceaan vertoefd. Tot de familiale gebruiken hoort ook het uitnodigen van de Amerikaanse en Britse ambassadeur op de koffie. De visite van de voormalige Amerikaanse ambassadeur Alan J. Blinken viel zelfs zodanig mee, dat de man sinds 2000 als onafhankelijke bestuurder zetelt in de raad van bestuur van UCB. Het klikte meteen. Dat de als zeer charmant omschreven Blinken fortuin had gemaakt in de bankwereld, bezorgde de relatie extra kleur.
Tot de familiale erecode behoort ook een actief maatschappelijk engagement. Bedrijven als UCB of Solvay zijn goede betalers. Het past in de caritatieve, wat paternalistische traditie van Ernest Solvay (1838-1922). Bij herstructureringen maakt een fikse sociale begeleiding deel uit van het programma. Ook fiscaal mag er niets fout gaan, Janssen is als de dood voor een bedrijfsschandaal. Het maatschappelijke engagement vertaalt zich voorts in de nadruk op wetenschappelijk onderzoek. Een universiteitsprofessor in de raad van bestuur van UCB is een conditio sine qua non. Dat is onder meer Jean-Louis Vanherweghen, een specialist in nierziekten, en voorzitter van de raad van bestuur van de Brusselse ULB.
Vier kastelen, 400 voetbalvelden
De professor ontmoet in die raad van bestuur vier familietelgen. Want het misschien wel belangrijkste element in de familiale erecode is de actieve betrokkenheid bij het bedrijf. De familietelgen trokken zich terug uit het operationele. Maar binnen de raad van bestuur wil Janssen wél de strategische krijtlijnen uittekenen. Ook al hoeft het in theorie allemaal niet zo nodig – ze zijn immers schatrijk – beperkt hun rol zich niet tot die van professionele mimiekspelers. UCB kreeg de voorbije jaren meer dan eens een vijandig overnamebod voorgeschoteld. Het stootte steeds op een krachtig njet van de familie.
De bekendste figuur van de familie, Daniel Janssen, nam in juni 2006 na 44 jaar dienst afscheid van de raad van bestuur. De baron blijft weliswaar bestuurder bij Financière de Tubize, waarin hij een belang heeft van 13 % (5,9 miljoen aandelen). Daniel Janssen blijft ook zonder zijn wuivende witte snor de patriarch van de familie. Hij is nochtans de jongste van drie broers. De captain of industry bepaalde voor een groot stuk het industriële beleid in België in het laatste kwart van de vorige eeuw als voorzitter van het VBO, en in topfuncties bij Solvay en UCB. En als prominent lid van de internationale lobbygroepen European Round Table of Industrialists en Bilderberg Group.
Toch is er ook voor deze patriarch van de familie een tijd van gaan. Hij verzaakte dit jaar ook al aan zijn mandaat bij Solvay. De leeftijdsgrens van 70 jaar noopt de baron tot het beëindigen van die functie. Maar in Terhulpen, op een domein van 205 hectaren, heeft hij ongetwijfeld plaats genoeg voor het schrijven van zijn memoires. Vier kastelen staan er op één domein van 400 voetbalvelden groot, meet Eric Meuwissen. De journalist van Le Soir schreef enkele werken over de rijken in Waals-Brabant. Moeder Marie Boël, een kranige 97-jarige en kleindochter van Gustave Boël, de grondvester van het staalimperium, vertoeft in Les Claires Collines. Haar drie zonen Paul-Emmanuel, Eric en Daniel hebben ook elk een stulpje met de sprekende namen Le Bonnier, La Garenne en La Roncière.
Daarmee houdt het grondimperium niet op. Uitgestrekte oppervlakten van de industriële reus Ernest Solvay belandden in de schoot van de familie Janssen, via het huwelijk van grootvader Emmanuel Janssen met kleindochter Paule van Parys. Grond betekende macht in de negentiende eeuw, als belangrijkste bron voor het cijnskiesrecht. Hoe meer grond, hoe meer belastingen men betaalde, en hoe meer invloed men had in het parlement. Enkel de allerrijksten, dus de landadel, zetelden in de senaat.
Het gros van het grondpatrimonium van de familie Janssen is vandaag verzameld in de vennootschap Immobilière de Brabant, waarvan Daniel en Eric Janssen twee derde van de aandelen in handen hebben. Een groot deel van het voormalige slagveld van Waterloo werd in de vennootschap gebracht. Lokale boeren beheren de landbouwgrond rond de Leeuw. Tijdens het jachtseizoen schiet de familie op het slagveld.
Immobilière de Brabant blijft niet beperkt tot Brabant. In de vennootschap steekt ook Vlaamse grond, van Maldegem, via Lochristi tot in Koksijde – samen ruim 300 hectare. Het rijk van de familie Janssen strekt zich uit tot in het Nederlandse Oostburg (Sluis), met circa 80 hectare landbouwgrond en boerderijen.
Niet toevallig vicevoorzitter
Na de Tweede Wereldoorlog werd een flink stuk grond verkocht en verkaveld. Toch vinden we ook bij de twee nichten van baron Daniel, Evelyn en Paule Janssen, nog een pak landgoed. In de Financière, Immobilière de Négoce et de Service en Ardennes, kortweg Finesan, werd in 1978 ruim 220 hectare grond in onder meer Houffalize en La Roche-en-Ardenne ingebracht.
Paule Janssen, getrouwd met jonkheer Jean de Rijckevorsel, is wellicht de minst opvallende bestuurder binnen UCB. Via haar patrimoniumvennootschap Barnfin bezit Paule Janssen 3,85 miljoen aandelen of 8,64 % in Financière de Tubize. Haar curriculum vitae op de website van UCB stopt na twee zinnen. Getrouwd en twee kinderen. Bestuurder bij private vennootschappen. Haar inbreng binnen de farmaciereus beperkt zich tot de aanwezigheid tijdens de raadszittingen. Paule Janssen is niet de vrouw van de grote strategische analyses. Rentenieren volstaat. Dat moet aardig lukken, want bij de oprichting in 1997 van haar patrimoniumvennootschap Barnfin werd voor een bedrag van 142 miljoen euro aan aandelen ingebracht. Naast het belang in Financière de Tubize, waren het aandelen van onder meer Electrabel, Fortis, Solvay, Compagnie Het Zoute.
Dat haar zus Evelyn Janssen in juni 2006 doorschoof naar de post van vicevoorzitter bij UCB wordt geen toeval genoemd. De 55-jarige Evelyn ondertekent meestal voluit als gravin Diégo du Monceau de Bergendal door haar huwelijk met een van de referentieaandeelhouders van de voormalige GIB-groep (vandaag in handen van de Franse distributiereus Carrefour). Via de patrimoniumvennootschap Altaï Invest houdt Evelyn Janssen een belang aan van net geen vier miljoen aandelen of 8,93 % in Financière de Tubize. Voorts stak in de in 2001 vereffende en door haar voor circa de helft gecontroleerde patrimoniumvennootschap Finavan een bundel van 462.000 Solvay-aandelen.
Ook haar curriculum vitae op de website van UCB leest summier. Een licentiate Economie, met bijkomende specialisaties in Harvard (internationale relaties) en Zoölogie en Bodemkunde in Farmingdale (New York). Die betrokkenheid met de natuur blijkt uit de patrimoniumvennootschap Finesan. Want de vastgoedvennootschap met landbouwgrond in de Ardennen haalde in het voorbije boekjaar omzet uit de verkoop van dieren, wild, transport van dieren, verkoop van hout en paardenverhuur. Maar Evelyn Janssen wordt binnen UCB vooral gewaardeerd als een kritische bestuurder die haar dossiers grondig bestudeert en pertinente strategische vragen stelt. Samen met neef Daniel vormt ze een sterke familiale tandem. Ze verzette zich de voorbije jaren fel tegen enkele vijandige overnamevoorstellen. Ook dat antwoord typeert de familiale erecode: UCB zal in familiale handen blijven. Een koopmansmentaliteit is geen eigenschap van de familie Janssen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld baron Albert Frère.
Maar een familie die generaties lang fortuin maakte, kent de gouden stelregel: zeg nooit nooit. Eric Janssen is een beslagen man in het snelle geld. De broer van Daniel overschreed met zijn 73 lentes de leeftijdsgrens voor een mandaat bij UCB. Maar binnen Financière de Tubize blijft hij bestuurder, want via de CVA Financière Eric Janssen groepeert hij een belang van 8,1 miljoen aandelen of 18,24 % in Financière de Tubize. De kasteelheer van La Garenne verdiende vooral zijn sporen als wisselagent bij Puilaetco. Geld maken op de beurs werd zijn tweede natuur. Een lage beurskoers van UCB lag moeilijk bij Eric Janssen. Toen voormalig gedelegeerd bestuurder Georges Jacobs zijn roadshows voor potentiële beleggers afhaspelde, kreeg de baron steevast advies mee van Eric Janssen. Zolang die koers maar klom. Soms vertaalde zich dat in een ongezouten mening tijdens een vergadering van de raad van bestuur
.
Wolfgang Riepl
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier