‘De Europese Unie staat op springen’

De Europese Unie moet opnieuw de steun van het volk krijgen. Anders is het met haar gedaan, waarschuwt Martin Schulz. De voorzitter van het Europees Parlement roept de nationale regeringen tot de orde. Ze moeten de impasse doorbreken.

Ondemocratisch, inefficiënt, contraproductief. Dat is de Europese Unie vandaag, volgens de Duitse sociaaldemocraat Martin Schulz, de voorzitter van het Europees Parlement. De technocratie verwijdert de massa van het Europese integratieproject. Nooit eerder was het voortbestaan van Europa zo bedreigd, aldus Schulz. Hij roept de staatshoofden en regeringsleiders op tot een hervorming van de Unie. Anders dragen zij de verantwoordelijkheid als ze uiteenspat.

Er is een recessie en de werkloosheid explodeert. Zelden zag het er zo beroerd uit voor Europa.

MARTIN SCHULZ. “Volgens mij is het voortbestaan van de Europese Unie bedreigd. Ik heb nooit gedacht dat het Europese project onomkeerbaar is. Anders dan wat kanselier Angela Merkel beweert, bestaat er wel degelijk een alternatief voor Europa. Die andere weg is een nieuwe nationalisering, minder veiligheid, minder samenwerking en minder voorspoed. We maken een golf van euroscepsis mee omdat de Unie niet democratisch en niet efficiënt is, en zich bezighoudt met kwesties die het beste op nationaal niveau worden geregeld.

“Als we Europa ter dood veroordelen, wat stellen we dan in de plaats? In tijden van globalisering is het geen oplossing terug te keren naar de nationale grenzen. Om Europa levend te houden, moeten we een aantal projecten doen vooruitgaan: de bankenunie, de herkapitalisatie van de banken en de strijd tegen de jeugdwerkloosheid.”

Is het mogelijk dat de Unie uiteenspat?

SCHULZ. “Dat is zelfs een reële dreiging. Als een volk zijn steun aan een project intrekt, is het ten dode opgeschreven. Dat wijst de geschiedenis uit. De bevolking contesteert het idee van Europa niet: een samenwerking van naties over de grenzen heen, met gezamenlijke instellingen om heterogene belangen in evenwicht te brengen. Maar ze koppelt dat idee niet langer aan de Europese Unie zoals die nu bestaat. Om het project te redden, moeten we het grondig hervormen.”

Hoe moet dat gebeuren?

SCHULZ. “Ik en heel wat burgers hebben het gevoel dat de Europese Raad en de Europese Commissie zich meester maken van dossiers die hen niet toebehoren. De Unie wekt de indruk dat Brussel elk aspect van het leven regelt. Neem nu die recente, groteske maatregel dat restaurants olijfolie moeten serveren in gesloten, gelabelde flesjes. Die affaire heeft de Commissie en de Raad dagenlang beziggehouden. Dat is een hygiëneprobleem dat de nationale overheden moeten oplossen, in samenspraak met de consumenten en de horeca. Als de Europese Unie zich in deze eenentwintigste eeuw wil rechtvaardigen, terwijl er aan de andere kant van de wereld economische reuzen opstaan, mag ze haar tijd niet verkwanselen aan kruikjes olijfolie.”

Moeten we overstappen naar beslissingen op basis van meerderheid in plaats van unanimiteit?

SCHULZ. “Het principe van de unanimiteit is een van de grote miskleunen van het Verdrag van Lissabon. Het is een van de oorzaken voor het mislukken van de Unie. Als de premier van Malta nee zegt, verandert er niets. De Europese staatshoofden en regeringsleiders gedragen zich wel als de leiders van Europa, maar dat zijn ze niet.”

Is de mislukking van Europa te wijten aan een democratisch deficit?

SCHULZ. “Absoluut. Vergelijk de dollarzone met de eurozone. De Amerikanen hebben een economische zone met een regering, een munt en een centrale bank. Wat hebben wij? Een economische zone, een munt, een centrale bank en zeventien regeringen die het maar niet eens raken. Dat heb je met het principe van unanimiteit. Laten we duidelijk zijn: zoals het er nu toe gaat, werkt Europa niet. We hebben behoefte aan een sterke economische regering, die verantwoording aflegt voor het Europees Parlement. Pas dan zal het democratische deficit verdwijnen.”

Wie heeft de macht om zo’n project op te starten?

SCHULZ. “De staatshoofden en regeringsleiders hebben daar de plicht toe, zodat we uit de impasse raken en de chaos vermijden.”

Wie kan hen dat opleggen?

SCHULZ. “We moeten terug naar het Europa van Jacques Delors. Vandaag is de Europese Unie geen federale staat zoals de Verenigde Staten. Aan de ene zijde zijn er de lidstaten die in een aantal domeinen soeverein zijn; aan de andere kant zijn er de Europese instellingen. Zij hebben hun eigen soevereiniteit verworven, bijvoorbeeld inzake buitenlandse handel en landbouw. Jacques Delors was de laatste voorzitter van de Commissie die nog optrad als coördinator tussen die twee polen. Dat is noodzakelijk voor de goede werking van de Unie. Tegenwoordig zijn er mensen die de ene pool proberen uit te spelen tegen de andere. De voorstanders van soevereine staten ageren tegen de Europese integratie, de federalisten willen het einde van de nationale staten. In werkelijkheid werken geen van beide.”

Besparen of groeien, het blijft een moeilijk debat in Europa. Het verklaart waarom het Europees Parlement de voorgestelde meerjarenbegroting voor de Unie geblokkeerd heeft.

SCHULZ. “Zeker. In het voorstel dat de Europese staatshoofden en regeringsleiders ons hadden voorgelegd, waren de investeringen in onderzoek, ontwikkeling en de strijd tegen de jeugdwerkloosheid ondergefinancierd. Europa wist 700 miljard euro op te snorren om het financiële systeem te stabiliseren, maar het heeft amper 6 miljard euro uitgetrokken om de jeugdwerkloosheid te bestrijden. Frankrijk wilde de landbouwuitgaven niet verminderen. De gewezen Oostbloklanden wilden niet verzaken aan hun cohesiefondsen. En de Duitsers en de Britten wilden vooral de begroting inkrimpen. Er moesten knopen worden doorgehakt, maar dat gebeurde op de verkeerde plaatsen.”

Welke aanpassingen vraagt u?

SCHULZ. “We willen vooral flexibiliteit tussen de budgettaire enveloppes: wat op een bepaald beleidsdomein niet wordt uitgegeven, moet naar een ander domein kunnen gaan. Wat de Europese Unie niet uitgeeft, keert vandaag terug naar de lidstaten. Dat was de jongste jaren goed voor ettelijke miljarden. Dat heb ik de Britse of de Nederlandse minister nooit horen vertellen! Om duidelijk te zijn: het Parlement vraagt niet meer geld, want we kennen de moeilijkheden van sommige lidstaten. Maar zonder compromis komt er geen meerjarenbegroting.”

Vreest u voor een toename van de anti-Duitse gevoelens in Europa?

SCHULZ. “Ik heb Angela Merkel in Athene, Rome en Lissabon verdedigd tegen de vergelijking met de nazi’s. Zoiets is onaanvaardbaar, vooral omdat Duitsland solidair is met de rest van Europa. Van de 700 miljard euro die werd gemobiliseerd om de euro te redden, heeft Duitsland 400 miljard gegarandeerd. Dat is een enorm risico. Maar de Duitsers moeten zich wel afvragen waarom ze niet populair zijn. Het heeft volgens mij te maken met de voorwaarden voor die solidariteit, die velen samenvatten in één woord: besparingen. Ik vind dat niet de juiste politiek. Maar ook daar beslist Merkel niet alleen. Alle staatshoofden en regeringsleiders beschikken over een vetorecht. Hoe kunnen sommigen in hun land beweren dat de maatregelen hen werden opgelegd, als er wordt gestemd bij unanimiteit?”

Is er desondanks geen sprake van een Duitse hegemonie over de Europese economie en economische politiek?

SCHULZ. “Duitsland heeft er alle belang bij dat de economische onevenwichtigheden in Europa niet dieper worden, want 60 procent van de Duitse export gaat naar de rest van de Unie. Een voorbeeld: de autoverkoop in Spanje is de voorbije twee jaar met een kwart gedaald. Dat raakt ook Volkswagen, want veel Spaanse consumenten kopen wagens van Seat, een volle dochter van Volkswagen. Dat toont voldoende aan dat een relancepolitiek ook in het belang van Duitsland is.”

Welke politiek gaat uw partij SPD voeren als ze de verkiezingen in september wint?

SCHULZ. “Duitsland gaat geen eurobonds invoeren. Dat is om grondwettelijke redenen niet mogelijk. Er komen wel instrumenten om de financiering van de overheidsschuld te verlichten, zoals de banklicenties voor het Europese Solidariteitsfonds of een delgingsfonds. Er komen ook voorstellen om kmo’s in crisislanden een betere toegang tot krediet te verschaffen, met een premie voor wie jonge werklozen aanwerft, naast investeringen in beroepsopleiding. Zulke maatregelen kunnen de sociaaldemocraten en de groenen ondersteunen.”

STÉPHANIE BENZ, BÉATRICE MATHIEU EN JOZEF VANGELDER

“Als een volk zijn steun aan een project intrekt, is het ten dode opgeschreven. Dat wijst de geschiedenis uit”

“Europa wist 700 miljard euro op te snorren om het financiële systeem te stabiliseren, maar het heeft amper 6 miljard euro uitgetrokken om de jeugdwerkloosheid te bestrijden”