De euro moet zich nog bewijzen

Is de euro aan een onstuitbare opmars bezig of beleeft de Europese eenheidsmunt een moment van glorie omdat de dollar zijn pluimen laat?

Daan Killemaes

Elf Europese landen, waaronder België, slaagden op 2 mei 1998 voor het officiële eindexamen van de Europese Economische en Monetaire Unie (EMU). Ze mochten op 1 januari 1999 de euro invoeren. Deze tiende verjaardag wordt gevierd met een recordhoge eurokoers. Al is vieren misschien niet het juiste woord. De dure euro zet onze export onder druk op een moment dat de internationale conjunctuur fors vertraagt.

De druk op de Europese Centrale Bank (ECB) om de rente te verlagen, neemt daarom toe. Maar in Frankfurt willen ze daar nog niet van weten. Die koppigheid heeft een doel. De ECB wil bedrijven en gezinnen duidelijk maken dat ze waakt over de koopkracht. De ECB streeft naar een inflatie van bijna 2 % en met de huidige 3,5 % kan ze niet leven. De centrale bankiers zijn ook als de dood dat de stijgende levensduurte een loon-prijsspiraal op gang trekt die alleen gebroken kan worden met een zware recessie. Dat was de les van de jaren 70. En die les is de ECB niet vergeten.

Maar niet iedereen is het eens met deze passieve strategie. “De ECB zal vechten tegen inflatie tot de recessie haar zal verlossen”, is de kritiek van beurslegende George Soros. De strategie van de ECB steekt ook fel af tegen het agressieve beleid van haar Amerikaanse collega, de Federal Reserve (Fed). Fed-voorzitter Ben Bernanke draait de geldkraan wél open en riskeert wél inflatie om de economie uit het slop te halen. Maar Bernanke heeft ook geen andere keuze. Hij wil kost wat kost vermijden dat de financiële crisis ontaardt in een bijzonder zware recessie. De dollar is het slachtoffer en de euro is de winnaar van deze monetaire Atlantische tweespalt.

De VS hebben het echter steeds moeilijker om de buitenwereld te overtuigen om hun schulden te financieren. De privé-investeerders hebben afgehaakt. De VS zijn overgeleverd aan de politieke goodwill van de centrale banken en de staatsfondsen uit de groei- en olie-uitvoerende landen. Wat dus als de dollar helemaal van zijn voetstuk tuimelt? De euro is op dit moment het enige alternatief als internationale reservemunt. “Als de euro klaar is om het voortouw te nemen, dan kan de eurokoers de barrière van 2 dollar slopen”, waarschuwt Kenneth Rogoff, de voormalige hoofdeconoom van het Internationaal Monetair Fonds (IMF).

Maar niet iedereen wil de dollar al afschrijven en de euro omarmen. Ook Soros niet. “De dollar zal een comeback maken zodra de VS hun economische huishouden op orde zetten. De euro is geen goed alternatief voor de dollar en hij zal de dollar niet vervangen als wereldwijde reservemunt. Daarom is er vandaag een vlucht naar reële activa zoals de grondstoffen.”

Olie neemt in deze woelige tijden ook de rol van de reservemunt van de wereld op, met een prijsuitbraak als gevolg. De euro van zijn kant wist nog geen grote doorbraak te forceren als de internationale reservemunt. Het marktaandeel in de offi- ciële reserves blijft schommelen rond de 25 %. De dollar heeft nog altijd een marktaandeel van bijna 65 %. Dat komt omdat de euro een onafgewerkte symfonie is die hier en daar nog vals klinkt. Enkele heikele vragen zijn nog niet opgeklaard.

Wat bijvoorbeeld als een grote Europese bank failliet dreigt te gaan? Zal de ECB of zullen de nationale autoriteiten tussenbeide komen om het financiële systeem overeind te houden? Stel dat de wereldeconomie op een dag draait rond een eurostandaard? Zal de ECB bereid zijn om internationale belangen te plaatsen boven binnenlandse prioriteiten? En wie trekt aan de oren van de ECB als ze haar taken niet naar behoren uitoefent – ze heeft een onafhankelijk statuut en heeft op Europees niveau geen volwaardige politieke tegenspeler zoals de Fed die heeft. En omdat die politieke federatie er niet is, wie trekt met gezag aan de oren van nationale overheden die hun overheidsfinanciën laten ontsporen? Durven lidstaten die in moeilijkheden verkeren uit het knellende keurslijf van de euro te stappen om via devaluaties hun economie wat ademruimte te geven? Kortom, hoe groot zijn de overlevingskansen van de euro op lange termijn?

Een zware financiële of economische crisis in de eurozone, dat zal de grote vuurdoop van de euro worden. Dreigt de EMU uit elkaar te spatten en hebben de VS intussen orde op zaken gezet, dan zal er weer gelachen worden met de euro, zoals acht jaar geleden. In 2000 waren er interventies nodig om een bodem te leggen onder de internationale waarde van de euro, die toen minder dan een dollar waard was.

In het verleden zijn al heel wat monetaire constructies tegen de vlakte gegaan. Maar de befaamde monetaire econoom Barry Eichengreen waarschuwt ervoor de antwoorden niet in het verleden te zoeken. “Er is geen precedent voor de EMU. De combinatie van een onafhankelijke centrale bank zonder politieke unie? Het is nog nooit eerder geprobeerd.” (T)