‘De Canvascollectie ‘is een loterij’

Flor Bex, ex-directeur van het M_HKA, is het enige jurylid dat aan alle beraadslagingen van de Canvascollectie heeft deelgenomen. Hij alleen behield het overzicht in de chaotische selecties en tv-opnames van de artistieke afvalrace. Een gesprek, vlak voor de opening van de afsluitende tentoonstelling in het Paleis voor Schone Kunsten.

24.000 kunstwerken herleiden tot een kleine 300, die goed genoeg zijn om vanaf deze week in het Paleis voor Schone Kunsten te hangen: dat was de immense selectieopdracht van de respectieve jury’s in de Canvascollectie/La Col-lection RTBF. Gelukkig moest die schifting niet in één keer gebeuren. Eerst werd provinciaal in een belangrijk kunstencentrum (Wiels, M_HKA, S.M.A.K. enzovoort) een keuze gemaakt door plaatselijke jurycomités van wisselende kwali-teit. Die selecteerden zo’n 1200 kandidaten, waaruit de nationale jury zijn ‘profes-sionele’ selectie mocht maken.

Die jury bestond, netjes communautair verdeeld, uit Flor Bex (de eerste directeur van het M_HKA), Albert Baronian (galeriehouder), Cecilia Bezzan (kunstcritica), Ann Demeester (directeur De Appel Amsterdam), Francis Feidler (directeur IKOB Eupen), Carine Fol (directeur Art & Marges), Caroline Mierop (directeur La Cambre), Johan Pas, Pierre-Olivier Rollin, Stef Van Bellingen en Sofie Van Loo (alle vier curator). ” Nationale jury is een relatief begrip”, zegt Bex. “In Oostende waren we maar met drie aanwezig. Ik was het enige lid dat de negen nationale selectiedagen allemaal heeft bijgewoond. Redelijk onlogisch toch?”

TRENDS. Zijn er nog andere heikele punten in het format die u als programmamaker zou veranderen?

FLOR BEX. “Het is en blijft een loterij. Ik ken goede kunstenaars die ik zeker zou selecteren voor het Paleis voor Schone Kunsten, maar die er al bij de provinciale selecties zijn uitgevlogen. En soms laten ze kandidaten door waar ik geen enkel potentieel in zie. Ik stel me serieuze vragen bij de samenstelling en bekwaamheid van de provinciale jury’s. Ik vrees dat het soms wat nattevingerwerk is. Het voordeel van in een nationale jury zetelen, is dat je het overzicht behoudt: je krijgt alle werken te zien die geselecteerd zijn. Het nadeel is dat je geen direct contact hebt met de kunstenaars. Die komen hun werk alleen live voorstellen bij de provinciale jury.”

U zetelde al in tal van jury’s voor kunstwedstrijden, onder meer de gerenommeerde Prijs Jonge Schilderkunst. Is uw ervaring bij de Canvascollectie vergelijkbaar?

BEX. “Als ik jureer voor de Prijs Jonge Schilderkunst, dan is dat een elitaire bedoening op het hoogste professionele niveau. Daar kunnen we veel dieper ingaan op elke kandidaat, daar wordt geoordeeld over waarachtig kunstenaarschap. Bij de Canvascollectie/La Collection RTBF is het veel meer een sociaal gebeuren. Vooral de eerste ronde is aandoenlijk. Tijdens de editie 2008 zetelde ik in een provin-ciale jury waar alle kunstenaars zelf hun werk kwamen toelichten. De meeste artiesten zijn gelukkig als er eens een ‘expert’ naar hen luistert en iets over hun werk zegt. Ook als het negatief is. De jury wordt meer met de kunstenaar dan met het kunstwerk geconfronteerd. Vaak nemen die artiesten hun vrouw ook mee. Twee jaar geleden kwam zo een partner van een kunstenaar mij discreet vragen wat ik ervan vond. Ze zei: ‘Als mijn man thuiskomt van zijn werk, dan is het eerste wat hij doet in zijn atelier duiken. Ik wil nu wel eens weten: is het interessant wat hij maakt?’ Een andere keer kwam een bedeesde puber schilderijen tonen. Het bleken drie versies van ‘L’Origine du Monde’ van Gustave Courbet te zijn: drie naakte vrouwen met wijd opengesperde benen. Toen ik hem vroeg of dat zijn enige thema was, antwoordde de jongen na enig aarzelen: ‘Het zijn werken van mijn moeder. Ze was vanmorgen te ziek om naar de selectie te komen. Ik heb haar beloofd dat ik haar werk zou komen tonen.’ Erg aangrijpend allemaal. Maar zulke toestanden zijn bij de Prijs Jonge Schilderkunst ondenkbaar.”

Leeft de Canvascollectie in de kunstwereld? Of is het een talentenwedstrijd voor het grote publiek en niet voor de incrowd?

BEX. “Er wordt veel over gesproken in de kunstwereld, want er vallen prachtige ontdekkingen te doen. Ikzelf ben relatief goed op de hoogte van wat er roert in de Belgische kunstwereld. Ik schuim afstudeerjury’s van de academies af en zie veel tentoonstellingen. Maar toch heb ik in de Canvascollectie artiesten van topkwaliteit ontdekt waar ik nog nooit van had gehoord. Vooral bij de performances heb ik zeer knappe dingen gezien. Er deden natuurlijk ook een aantal gerenommeerde kunstenaars mee. Angelo Vermeulen of Koen Broucke bijvoorbeeld. Al zijn er ook enkele grote namen in de eerste ronde al gesneuveld. Twee jaar geleden was er een wildcardsysteem waarbij bepaalde curatoren gezakte artiesten konden heropvissen voor de finale tentoonstelling. Soms inviteerden ze zelfs kunstenaars die helemaal niet hadden deelgenomen. Dat vond ik totaal oneerlijk. Gelukkig zijn die achterpoortjes in de editie van 2010 niet langer mogelijk.”

Denkt u dat de Canvascollectie kan uitgroeien tot een evenement met de uitstraling van de Hugo Boss Prize, de Turner Prize of – dichter bij huis – de Prijs Jonge Schilderkunst?

BEX. “In Groot-Brittannië loopt al een tijdje een gelijkaardige wedstrijd op televisie en daar is die prijs echt felbegeerd. Voor mij is het belangrijk dat iedereen aan de Canvascollectie kan meedoen, zowel professionals, amateurs als gehandicapten. Het is de meest open formule in de kunstwereld. Dat is al een bestaansreden. Los daarvan betekent de prijs in ons land veel voor de winnaars. Veerle Beckers die de KBC-prijs binnenhaalde, kon vrijwel meteen terecht bij Hoet-Bekaert Gallery. En van winnares Rachel Agnew kochten grote verzamelaars werk.”

Wat verwacht u van de tentoonstelling in het Paleis voor Schone Kunsten?

BEX. “Ik hoop dat de scenografie niet verkwanseld wordt, want daarmee staat of valt zo’n expositie met bijna 300 werken. Ik ben blij dat ik ze niet moet samenstellen. Voor de opstelling zijn de curatoren van de grootste kunstinstellingen in ons land verantwoordelijk. Ik zie Bart de Baere (M_HKA), Philippe Van Cauteren (S.M.A.K.), Philippe Van den Bossche (MuZee), Laurent Bu-sine (MAC’s) en consorten nog niet meteen samenwerken. Daarvoor hebben ze een te groot ego en een te sterke eigen wil.”

Doet u over twee jaar opnieuw mee?

BEX. “Mijn geduld is op de proef gesteld tijdens die ellendige tv-opnames. Bij de selecties moesten we continu herbeginnen en acteren wat we even tevoren spontaan gezegd hadden. Ik was het op den duur echt moe. Van de programmadirecteur van Canvas heb ik geëist dat ik de volgende keer een acteursstatuut krijg.”

DE CANVASCOLLECTIE/LA COLLECTION RTBF: VAN 7 MEI TOT 6 JUNI IN HET PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN, BRUSSEL, www.bozar.be

Door thijs demeulemeester

“De meeste artiesten zijn gelukkig als er eens een ‘expert’ naar hen luistert en iets over hun werk zegt. Ook als het negatief is”